Η Μαρία Θηρεσία (Maria Theresia, 13 Μαΐου 1717 – 29 Νοεμβρίου 1780) ήταν η μόνη γυναίκα κυβερνήτης των κτήσεων των Αψβούργων και –τυπικά μόνο– η τελευταία εκπρόσωπος του οίκου αυτού. Ήταν μονάρχης της Αυστρίας, της Ουγγαρίας, της Κροατίας, της Βοημίας, της Τρανσυλβανίας, της Μάντοβας, του Μιλάνου, της Πάρμας και των Αυστριακών Κάτω Χωρών. Με τον γάμο της έγινε δούκισσα της Λωρραίνης, μεγάλη δούκισσα της Τοσκάνης και αυτοκράτειρα, δηλ. σύζυγος του αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Η Καταγωγή και πρώτα χρόνια της Μαρίας Θηρεσίας
Η Μαρία Θηρεσία ήταν η μεγαλύτερη κόρη του αυτοκράτορα Καρόλου ΣΤ΄ και της Ελισάβετ-Χριστίνας των Γoυέλφων, κόρης του Λουδοβίκου-Ροδόλφου δούκα του Μπράουνσβαϊκ-Βόλφενμπυτελ. Τέσσερα χρόνια πριν από τη γέννηση της Μαρίας-Θηρεσίας, ο Κάρολος ΣΤ΄ έλαβε τα μέτρα του για την περίπτωση απουσίας άρρενα διαδόχου του, εκδίδοντας την Sanctio Pragmatica (Πραγματική Κύρωση) του 1713. Το διάταγμα αυτό παραμέριζε τον Σαλικό Νόμο, σύμφωνα με τον οποίο οι γυναίκες δεν κληρονομούσαν και ευνοούσε τις θυγατέρες του Καρόλου, οι οποίες θα τον διαδεχόταν σε όλες τις κτήσεις και τους τίτλους του (πλην του αξιώματος του αυτοκράτορα που ήταν αιρετό). Για πολλά χρόνια στη συνέχεια ο Κάρολος ΣΤ΄ αγωνίστηκε να εξασφαλίσει με σοβαρά ανταλλάγματα την αποδοχή της Sanctio Pragmatica από τις άλλες ευρωπαϊκές δυνάμεις, πράγμα που επέτυχε.
Το 1736 η Μαρία-Θηρεσία παντρεύτηκε τον Φραγκίσκο Γ΄ δούκα της Λωρραίνης. Ήταν ένας γάμος πολιτικής σκοπιμότητας, που αποδείχτηκε όμως ευτυχισμένος.
Ανάρρηση και Πόλεμος της Αυστριακής Διαδοχής
Τον Οκτώβριο του 1740 ο Κάρολος ΣΤ΄ πέθανε και άρχισε η σαραντάχρονη βασιλεία της Μαρίας Θηρεσίας, η οποία τον διαδέχτηκε ως αρχιδούκισσα της Αυστρίας, βασίλισσα της Ουγγαρίας, της Βοημίας, κτλ. ανακηρύσσοντας συμβασιλιά τον σύζυγό της. Η επικράτεια των Αψβούργων βρισκόταν εκείνη την στιγμή σε πολύ κακή κατάσταση από οικονομικής, κοινωνικής και στρατιωτικής απόψεως. Αμέσως η Σαξονία, η Πρωσσία, η Βαυαρία και η Γαλλία αποκήρυξαν την Πραγματική Κύρωση, αποσκοπώντας στον διαμελισμό της Αυστρίας και άρχισε ο Πόλεμος της Αυστριακής Διαδοχής. Ο Φρειδερίκος Β΄ της Πρωσίας κατέλαβε την πλούσια επαρχία της Σιλεσίας. Η Μαρία-Θηρεσία αγωνίστηκε απεγνωσμένα για τη διατήρηση των κτήσεών της. Αρνήθηκε να συνδιαλλαγεί με τον Φρειδερίκο Β΄, κέρδισε την υποστήριξη των Ούγγρων ευγενών και επέδειξε τέτοια δραστηριότητα, που κατέπληξε την Ευρώπη.
Τον Οκτώβριο του 1741 ο εκλέκτορας της Βαυαρίας Κάρολος-Αλβέρτος κατέλαβε την Βοημία και στέφθηκε βασιλιάς της. Τον Ιανουάριο του 1742 εξελέγη αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, δηλ. της Γερμανίας. Το πλήγμα ήταν μεγάλο για την Μαρία-Θηρεσία, όσο και αν το αξίωμα ήταν περισσότερο τιμητικό, παρά ουσιαστικό: επί τριακόσια χρόνια εξελέγετο αυτοκράτορας από τον οίκο των Αψβούργων. Αντέδρασε όμως έντονα και διέταξε χειμερινή εκστρατεία, αιφνιδιάζοντας τους αντιπάλους της. Την ημέρα που ο Κάρολος Αλβέρτος στεφόταν στη Φραγκφούρτη ως Κάρολος Ζ΄, τα αυστριακά στρατεύματα κατελάμβαναν την πρωτεύουσά του, το Μόναχο. Σε όλο αυτό το διάστημα των πολέμων και των αναστατώσεων, η Μαρία-Θηρεσία ήταν σχεδόν πάντα έγκυος.
Ο Οίκος Αψβούργων-Λωρραίνης
Τον Ιανουάριο του 1745 ο Κάρολος Ζ΄ πέθανε και η Μαρία-Θηρεσία κατόρθωσε τον Σεπτέμβριο να εκλεγεί αυτοκράτορας ο σύζυγός της ως Φραγκίσκος Α΄. Η Πρωσσία τον αναγνώρισε και η Μαρία-Θηρεσία αναγνώρισε την απώλεια της Σιλεσίας. Ο πόλεμος συνεχίστηκε άλλα τρία χρόνια στη βόρειο Ιταλία και στις Αυστριακές Κάτω Χώρες και έληξε το 1748 με τελικό απολογισμό για την Αυστρία την απώλεια της Σιλεσίας και του δουκάτου της Πάρμας.
Ακολούθησε ο Επταετής Πόλεμος (1754-1763), χωρίς εδαφικές μεταβολές για την Αυστρία.
Η Διακυβέρνηση της Μαρίας Θηρεσίας
Παρά τις συντηρητικές της αντιλήψεις, η Μαρία-Θηρεσία εισήγαγε πολλές μεταρρυθμίσεις στις χώρες της. Ο υπουργός της κόμης φον Χάουγκβιτς (Haugwitz) εκσυγχρόνισε τον στρατό, για την συντήρηση του οποίου φορολογήθηκαν για πρώτη φορά οι ευγενείς. Μολονότι η εν γένει φορολόγηση των ευγενών (καθώς και του κλήρου) είχε μερική μόνο επιτυχία, οι οικονομικές αυτές μεταρρυθμίσεις προήγαγαν σημαντικά την οικονομία. Το 1766 ολοκληρώθηκε ο Codex Theresianus, με τον οποίο καταργείτο το κάψιμο των μαγισσών και τα βασανιστήρια. Αν και αφοσιωμένη Καθολική, κρατούσε την Εκκλησία υπό τον έλεγχο του κράτους. Απομάκρυνε τους Ιησουίτες από τους κρατικούς θεσμούς και δήμευσε την περιουσία τους. Αντιπαθούσε τους προτεστάντες υπηκόους της και μετέφερε πολλούς απ’ αυτούς στην Τρανσυλβανία. Έναντι των Εβραίων ήταν ιδιαίτερα εχθρική στην αρχή της βασιλείας της, αλλά με την πάροδο του χρόνου και με τις παρεμβάσεις του γιου της Ιωσήφ, άλλαξε στάση. Θέσπισε την υποχρεωτική εκπαίδευση από τα έξι ως τα δώδεκα, ευνόησε τη διδασκαλία μαθημάτων μη θρησκευτικού περιεχομένου στα πανεπιστήμια και εισήγαγε τον εμβολιασμό στην Αυστρία, αρχίζοντας από τα παιδιά της.
Τα τελευταία χρόνια της Μαρίας Θηρεσίας
Το 1765 πέθανε ο αυτοκράτορας Φραγκίσκος. Η Μαρία Θηρεσία ένιωσε συντετριμμένη, παρά τις πολλές και κοινά γνωστές απιστίες του και τον πένθησε ειλικρινά τα επόμενα δεκαπέντε χρόνια που επέζησε αυτού. Αυτοκράτορας εξελέγη ο μεγαλύτερος γιος τους Ιωσήφ Β΄, τον οποίο η βασίλισσα έκανε συμβασιλιά στις κτήσεις των Αψβούργων.
Το 1772 ο Ιωσήφ και ο καγκελάριος Κάουνιτς (Kaunitz) μεθόδευσαν τη συμμετοχή της Αυστρίας στον Πρώτο Διαμελισμό της Πολωνίας. Η Μαρία-Θηρεσία είχε αντιρρήσεις, οι οποίες όμως παρακάμφθηκαν, όταν εννόησε ότι ο Φρειδερίκος Β΄ της Πρωσσίας και η Αικατερίνη Β΄ της Ρωσίας θα προχωρούσαν στον διαμελισμό και χωρίς την Αυστρία.
Όταν η Μαρία-Θηρεσία ανέβηκε στον θρόνο, η Αυστρία ήταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Όταν πέθανε, το κράτος της ήταν αναγεννημένο και με μεγάλη επιρροή στην Ευρώπη. Το διοικητικό σύστημα που εφήρμοσε, έδωσε στην Αυστρία τη δυνατότητα να παραμείνει μεγάλη δύναμη, ακόμη και όταν έπαψε να υπάρχει η αυτοκρατορία.
Είναι θαμμένη στην Αυτοκρατορική Κρύπτη (Kaisergruft) ή Κρύπτη των Καπουτσίνων (Kapuzinergruft), στη Neuer Markt της Βιέννης.
Η Οικογένεια της Μαρίας Θηρεσίας
Παντρεύτηκε το 1736 τον Φραγκίσκο Γ΄ δούκα της Λωρραίνης και είχε τέκνα:
- Μαρία-Άννα 1738-1789, άγαμη.
- Ιωσήφ Β΄ 1741-1790, αρχιδούκας της Αυστρίας και βασιλιάς της Ουγγαρίας, Βοημίας, Γερμανίας.
- Μαρία-Χριστίνα 1742-1798, παντρεύτηκε τον Αλβέρτο-Καζιμίρ των Βέττιν-Σαξονίας δούκα του Τέσεν.
- Μαρία-Ελισάβετ 1743-1808, ηγουμένη του αββαείου για ευγενείς κυρίες στο Ίννσμπρουκ.
- Μαρία Αμαλία 1746-1804, παντρεύτηκε τον Φερδινάνδος των Βουρβόνων δούκα της Πάρμας.
- Λεοπόλδος Β΄ 1747-1792, αρχιδούκας της Αυστρίας και βασιλιάς της Ουγγαρίας, Βοημίας, Γερμανίας.
- Μαρία-Ιωσηφίνα-Ιωάννα 1751-1767, άγαμη.
- Μαρία-Καρολίνα 1752-1814, παντρεύτηκε τον Φερδινάνδο Α΄ των Δύο Σικελιών.
- Φερδινάνδος-Κάρολος 1754-1806, δούκας της Μόντενα.
- Μαρία-Αντουανέτα 1755-1793, παντρεύτηκε τον Λουδοβίκο ΙΣΤ΄ της Γαλλίας.
- Μαξιμιλιανός-Φραγκίσκος 17556-1801, αρχιεπίσκοπος-εκλέκτορας της Κολωνίας.
- Κάρολος Ιωσήφ 1745-1761 απεβίωσε 16 ετών, Ιωάννα-Γαβριέλλα 1750-1762 απεβίωσε 12 ετών, Μαρία Ελισάβετ, απεβίωσε 3 ετών, Μαρία-Καρολίνα απεβίωσε 1 έτους, Μαρία-Καρολίνα απεβίωσε την ημέρα που γεννήθηκε.
Πηγή: https://el.wikipedia.org/wiki/Μαρία_Θηρεσία
