Τα μνημεία της Κωνσταντινούπολης και της Μικράς Ασίας

Τα μνημεία των παραλίων της ανατολικής Μεσογείου θεωρούνται ότι έχουν στενούς δεσμούς με την Κωνσταντινούπολη. Τούτο όμως είναι δύσκολο να εξακριβωθεί, γιατί τα μνημεία της Κωνσταντινούπολης της εποχής πριν το 450 περίπου έχουν χαθεί και ελάχιστα σώζονται από την εποχή αυτή μέχρι το 530 περίπου. Το ίδιο μπορεί να παρατηρηθεί και για τα επαρχιακά μνημεία των περιοχών του Αιγαίου.

Τα μνημεία της Κωνσταντινούπολης και της Μικράς Ασίας
Καθολικό Μονής Στουδίου, Κωνσταντινούπολη

Παρ’ όλη όμως την έλλειψη μνημείων, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η εκκλησιαστική αρχιτεκτονική στην περιοχή έχει ωριμάσει και παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία αρχιτεκτονικών μορφών, που έρχεται σε αντίθεση με τη σχετική ομοιομορφία που παρατηρείται στα μνημεία της ίδιας εποχής στη Δύση ή στην ενδοχώρα της Εγγύς Ανατολής.

Μόνο μία μεγάλη βασιλική σώθηκε από τα μνημεία της Κωνσταντινούπολης του 5ου αιώνα. Πρόκειται για το καθολικό της Μονής Στουδίου, αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο. Ιδρύθηκε από τον συγκλητικό Ιωάννη Στούδιο είτε λίγο πριν το 454 είτε το 463. Το μνημείο σήμερα είναι εντελώς ερειπωμένο αλλά διασώζει πολλά στοιχεία από την αρχική του μορφή. Είναι μία τρίκλιτη δρομική βασιλική με υπερώα στη βόρεια, νότια και δυτική πλευρά, αίθριο και νάρθηκα.

Τα επιστύλια των κιονοστοιχιών είναι ευθύγραμμα και αποτελούνται από επιβλητικό θριγκό κλασικής διάρθρωσης. Τούτο προδίδει την επιβίωση της κλασικής παράδοσης στην πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας. Ο διάκοσμος όμως διαπνέεται από το νέο αντικλασικό πνεύμα που επικρατεί στη γλυπτική της θεοδοσιανής περιόδου.

Μιας άλλης τρίκλιτης βασιλικής σώζονται λίγα κατάλοιπα. Είναι η τρίκλιτη βασιλική της Παναγίας των Χαλκοπρατείων, που αντιγράφει τη βασιλική του Στουδίου με τη διαφορά της προσθήκης εδώ οκτάγωνου βαπτιστηρίου στην μία πλευρά του αίθριου.

Το σημαντικότερο μνημείο στα παράλια της Μικράς Ασίας είναι το μαρτύριο του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου στην Έφεσο. Χτίστηκε πάνω στον τάφο του Αγίου με πρότυπο των κωνσταντίνειο ναό των Αγίων Αποστόλων στην Κωνσταντινούπολη. Είναι μια τεράστια σταυρόσχημη βασιλική με τρίκλιτες τη δυτική, βόρεια και νότια κεραία και πεντάκλιτη με αψίδα την ανατολική. Στη διασταύρωση των κεραιών υπήρχε ο τάφος του Ευαγγελιστή και το Ιερό Βήμα.

Ο συνηθισμένος όμως ναός της μικρασιατικής αρχιτεκτονικής είναι της τυπικής τρίκλιτης βασιλικής. Στην Έφεσο επί Θεοδοσίου Α’ χτίζεται πάνω στα θεμέλια ρωμαϊκού κτιρίου του 2ου αιώνα ο ναός της Παναγίας, ο καθεδρικός ναός της πόλης. Εδώ συγκλήθηκε η Γ’ Οικουμενική Σύνοδος το 431. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα μεγάλο οικοδόμημα μήκους 143μ. Είναι τρίκλιτη δρομική βασιλική με μία αψίδα και παστοφόρια. Στη δυτική πλευρά επισυνάπτεται νάρθηκες και τεράστιο τετράστωο αίθριο. Στη βόρεια πλευρά του κτιρίου προσκολλάται επιβλητικό οκταγωνικό βαπτιστήριο.

Γύρω στο 480 χτίζεται από τον αυτοκράτορα Ζήνωνα στη Σελεύκεια της Ισαυρίας η μεγάλη βασιλική της Αγίας Θέκλας. Είναι τρίκλιτη με νάρθηκα και αίθριο. Το μεσαίο κλίτος είναι πολύ ευρύχωρο. Χωρίζεται με δύο ισχυρούς πεσσούς σε δύο σχεδόν τετράγωνους χώρους. Το ανατολικό διαμέρισμα με τη βοήθεια άλλων δύο πεσσών που πλαισιώνουν την αψίδα, καλύπτεται με μία πυργοειδή, ψηλή κατασκευή, που μάλλον στεγαζόταν με τρούλλο ή ξύλινη στέγη. Πρόκειται για το πρώτο προδρομικό παράδειγμα της «βασιλικής με τρούλλο».

Στην Ιεράπολη της Φρυγίας σώζονται τα ερείπια του πιθανολογούμενου μαρτυρίου του αποστόλου Φιλίππου, που χρίστηκε έξω από τα τείχη στις αρχές του 5ου αιώνα. Πρόκειται για οκταγωνικό ναό, ο οποίος με την προσθήκη σειράς δωματίων περιμετρικά εγγράφεται σε τετράγωνο. Σημαντικός αριθμός εκκλησιών διασώθηκε στις περιοχές της Καισάρειας και της Λυκαονίας, νοτιοανατολικά του Ικονίου.

Please follow and like us:
error
fb-share-icon

Ένα σχόλιο

Υποβολή απάντησης

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

error

Enjoy this blog? Please spread the word :)