Ιουλιανός, ο φιλόσοφος αυτοκράτορας

Ο Φλάβιος Κλαύδιος Ιουλιανός γεννήθηκε το 331 στην Κωνσταντινούπολη. Ο πατέρας του Ιούλιος Κωνστάντιος ήταν ετεροθαλής αδελφός του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Η μητέρα του Βασιλίνα, που καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια, πέθανε πέντε μήνες μετά τη γέννηση του, ενώ ο πατέρας δολοφονήθηκε τρεις μήνες μετά το θάνατο του Μεγάλου Κωνσταντίνου, όταν ο Ιουλιανός ήταν έξι ετών.

Από μικρή ηλικία η εκπαίδευση του Ιουλιανού είχε ανατεθεί στον επίσκοπο Νικομήδειας Ευσέβιο, ο οποίος μάλιστα ήταν συγγενής του από την πλευρά της μητέρα του. Αυτός τον εισήγαγε στη μελέτη των Αγίων Γραφών. Μετά τα επτά του χρόνια ανέλαβε την εκπαίδευση του ο σοφότατος ευνούχος Μαρδόνιος, ο οποίος ήταν παιδαγωγός και της μητέρας του και υπήρξε βαθύτατος γνώστης της αρχαίας ελληνικής φιλολογίας και φιλοσοφίας. Ο σοφός αυτός δάσκαλος, που ο Ιουλιανός τον υπεραγαπούσε, του δίδαξε τον Πλάτωνα, τον Όμηρο και τους άλλους κλασικούς συγγραφείς και του ενέπνευσε την απέραντη λατρεία για την Αρχαία Ελλάδα και για κάθετι ελληνικό.

Μετά τον θάνατο του Ευσέβιου, ο Κωνστάντιος, επειδή υποπτευόταν ότι τα δύο ξαδέλφια του, Ιουλιανός και Γάλλος, είχαν βλέψεις στο θρόνο, τα έκλεισε στο φρούριο Μάκελλο της Καπαδοκίας, όπου τα παρακολουθούσαν σε κάθε τους βήμα άνθρωποι του. Εκεί ο Ιουλιανός, σύμφωνα με τη δική του διήγηση, πέρασε τα χειρότερα χρόνια της ζωής του μέσα στη στέρηση της ελεθερίας και στην απομόνωση. Έξι χρόνια διήρκησε αυτή η κράτηση κατά την οποία ο Ιουλιανός επιδόθηκε αποκλειστικά στη μελέτη των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων και των Γραφών. Το 347 μετά από άδεια του αυτοκράτορα Κωνστάντιου επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη, όπου έγινε μαθητής του γραμματικού Νικοκλέους.

Στη συνέχεια ο Κωνστάντιος τον απομακρύνει πάλι από την Κωνσταντινούπολη και τον στέλνει στην Νικομήδεια όπου ο νεαρός Ιουλιανός δέχθηκε την επίδραση του φιλόσοφου Λιβανίου και το 352 μυήθηκε από τον φιλόσοφο Μάξιμο τον Εφέσιο στη λατρεία του Ήλιου. Το εντυπωσιακό είναι ότι παράλληλα ασκούσε και τα χριστιανικά του καθήκοντα.

Το 355 ο αυτοκράτορας όρισε νέο τόπο διαμονής του Ιουλιανού την Αθήνα. Εκεί παρακολούθησε μαθήματα Ρητορικής και Φιλοσοφίας στη Σχολή του Χριστιανού ρήτορα Προαιρέσιου. Επίσης στη Αθήνα είχε δύο εξαιρετικούς συμμαθητές από την Καππαδοκία, τον Βασίλειο και τον Γρηγόριο, τους οποίους συναναστρεφόταν και συζητούσε μαζί τους φιλοσοφικά και θεολογικά ζητήματα.

Ο Ιουλιανός το 361 στέφθηκε αυτοράτορας μετά το θάνατο του Κωνστάντιου. Ο Ιουλιανός ως αυτοκράτορας πήρε μέτρα και πέτυχε να ανορθώσει τα οικονομικά της αυτοκρατορίας και να βελτιώσει τη διοίκηση του. Αρχικά μείωσε τους φόρους, έτσι ανακουφίστηκε ο λαός από τη βαριά φορολογία του Κωνστάντιου.

Επίσης αναδιοργάνωσε τη δημόσια συγκοινωνία. Με ιδιαίτερο ζήλο ασχολήθηκε με τη μεταρρύθμιση της δικαιοσύνης. Αντιμετώπιζε την έννοια του «δικαίου» ως ακρογωνιαίο λίθο της πολιτείας. Οι νόμοι διατυπώθηκαν με μεγαλύτερη σαφήνεια. Ο μεγαλοφυής αυτός αυτοκράτορας επιχείρησε μεταρρυθμίσεις και στον στρατό. Με διαταγή του οι στρατιώτες άρχισαν να γυμνάζονται καθημερινά υπό τις διαταγές των νέων διοικητών τους. Επίσης αύξησε σημαντικά τους μισθούς των στρατιωτικών από τους οποίους απέκλεισε, όμως, τους χριστιανούς.

Καθάρισε τη δημόσια διοίκηση από τους αγράμματους και ανίκανους υπαλλήλους και μείωσε τον αριθμό τους. Ακόμη περιόρισε τις δαπάνες του κρατικού ταχυδρομείου. Στον τομέα της παιδείας πραγματοποίησε αληνθινή μεταρρύθμιση στοχεύοντας στην άνοδο της ποιότητας της, η οποία, πίστευε, ότι θα επιτυγχανόταν με την ενίσχυση των κλασικών ελληνικών σπουδών.Τέλος, με διάταγμα του κατήργησε την υπερβολική πολυτέλεια και σπατάλη του παλατιού και καθιέρωσε απλότητα και συνετή διαχείριση.

Ο Ιουλιανός ετοίμασε το 363 εκστρατεία για αντιμετωπίσει τον περσικό κίνδυνο. Στις πρώτες συγκούσεις στη Μέση Ανατολή νίκησε τους Πέρσες, αλλά σε μια αφνιαδιατική τους επίθεση τραυματίστηκε θανάσιμα. Τις τελευταίες του στιγμές τις πέρασε περιτριγυρισμένος από φίλους φιλοσόφους, με τους οποίους συζητούσε για την αθανασία και την ευγένεια της ψυχής. Ο φιλόσοφος αυτοκράτορας έφυγε από τη ζωή με την πεποίθηση ότι από το χερότερο πηγαίνει προς το καλύτερο και με τη χαρά ότι θα βρεθεί κοντά στον Πλάτωνα, τον Σωκράτη και τον Πυθαγόρα. Η σορός του μεταφέρθηκε δύο μήνες αργότερα στην Ταρσό.

Ο Ιουλιανός υπήρξε ένας παραγωγικός συγγραφέας και ένας αρκετά σημαντικός στοχαστής. Όλα του τα έργα τα έγραψε στην ελληνική γλώσσα. Το πρώτο από τα έργα του, που διεσώθηκαν, είναι το «Εγκώμιον εις τον αυτοκράτορα Κωνστάντιον», το οποίο έγραψε όταν αναγορεύτηκε Καίσαρας. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη Γαλατία έγραψε τα έργα: «Ευσεβίας της βασιλίδος εγκώμιον», « Περί των του βασιλέων πράξεων ή περί βασιλείας», «Πραμυθητκός εις εαυτόν, επί τη εξόδω του αγαθωτάτου Σαλλουστίου» κ.α.

Στο διάστημα που ήταν αυτοκράτορας έγραψε: «Λόγος εις απαιδεύτους κύνας», «Προς Ηράκλειον κυνικόν», «Εις τον βασιλέα Ήλιον», «Εις την μητέρα των θεών», «Αντιοχικός ή Μισοπώγων». Επίσης έγραψε και πολλές επιστολές, εκ των οποίων σώζονται λίγες. Αυτές προσφέρουν σπουδαιότατα ψυχολογικά στοιχεία στον μελετητή. Σε αυτές εμφανίζεται ο άνθρωπος Ιουλιανός απαλλαγμένος τόσο από το λογοτεχνικό φόρτο της εποχής του όσο και από τις συμβατικότητες του αξιώματος του.

Η φιλοσοφία του Ιουλιανού δεν παρουσιάζει πρωτοτυπία. Ως φιλόσοφος είναι νεοπλατωνικός επηρεασμένος από τον Ιάβλιχο. Επίσης η θεολογική φιλοσοφία του εμπνέεται από τη μυστικοπάθεια των ανατολικών θρησκειών της εποχής του. Ο εξαίρετος αυτός στοχαστής δεν κατάλαβε το ρεύμα της εποχής του και περιέπεσε σε πλάνη. Παρόλα αυτά εξακολουθεί, μέχρι σήμερα, να μας συγκινεί η ευγένεια της ψυχής του και η ηθική του ακεραιότητα.

Please follow and like us: