Ο Νέλσον Μαντέλα (Nelson Rolihlahla Mandela, 1918-2013) ήταν αγωνιστής του κινήματος κατά του Απαρτχάιντ, που αναπτύχθηκε στη Δημοκρατία της Νότιας Αφρικής. Στη συνέχεια ασχολήθηκε με την πολιτική και υπήρξε ο πρώτος έγχρωμος πρόεδρος της πατρίδας του (1994-1999). Από το 1998 μέχρι το 1999 διετέλεσε Πρόεδρος του Κινήματος των Αδεσμεύτων.
Ο Βίος του Νέλσον Μαντέλα
1918-1934 : Παιδική ηλικία
Ο Νέλσον Μαντέλα γεννήθηκε στις 18 Ιουλίου 1918 στο χωριό Μβέζο, της περιοχής Τράνσκεϊ, τότε μέρος της επαρχίας Κέιπ Τάουν της Νότιας Αφρικής. Του δόθηκε το όνομα Rolihlahla, μια λέξη της γλώσσας Xhosa που σημαίνει «ταραχοποιός», ενώ κάποια χρόνια αργότερα έγινε γνωστός με το όνομα Madiba. Ο προπάππους του, Ngubengcuka, ήταν βασιλιάς του λαού Τhembu στη γη Transkeian, που βρισκόταν στη σημερινή ανατολική επαρχία του Κέιπ Τάουν. Ένας από τους γιους του Ngubengcuka, με το όνομα Μαντέλα, ήταν ο παππούς του Νέλσον Μαντέλα και η πηγή προέλευσης του επιθέτου του. Επειδή ο Μαντέλα ήταν ο γιος ενός βασιλιά και μιας γυναίκας που ανήκε στη φυλή Ixhiba, μιας φυλής της Βουλής της Αριστεράς, οι απόγονοι αυτής της βασιλικής οικογένειας δεν είχαν το δικαίωμα να κληρονομήσουν τον θρόνο αλλά αναγνωρίζονταν ως σύμβουλοι της βασιλικής οικογένειας.
Ο πατέρας του Νέλσον Μαντέλα, Gadla Henry Mphakanyiswa Mandela, ήταν τοπικός άρχοντας και σύμβουλος του μονάρχη. Διορίστηκε στη θέση αυτή το 1915, μετά την παραίτηση του προκατόχου του ο οποίος κατηγορήθηκε για διαφθορά από έναν λευκό δικαστή της κυβέρνησης της χώρας. Το 1926 ο πατέρας του κατηγορήθηκε και αυτός για διαφθορά, ωστόσο ο Μαντέλα ανέφερε ότι ο πατέρας του έχασε τη δουλειά του επειδή κλήθηκε να αντιμετωπίσει τις παράλογες απαιτήσεις του μονάρχη. Αφοσιωμένος στον θεό Qamata, ο Gadla Mandela είχε τέσσερις συζύγους και είχε αποκτήσει τέσσερις γιους και εννέα κόρες – όλοι αυτοί κατοικούσαν σε διαφορετικά χωριά. Η μητέρα του Μαντέλα ήταν η τρίτη σύζυγος του Gadla Mandela, η Nosekeni Fanny, κόρη του Nkedama της Βουλής της Δεξιάς και μέλος της βασιλικής οικογένειας amaMpemvu.
Ο Νέλσον Μαντέλα δήλωσε αργότερα ότι στα πρώτα χρόνια της ζωής του κυριαρχούσαν τα ταμπού και το έθιμο Thembu. Μεγάλωσε μαζί με δυο αδερφές και την οικογένεια της μητέρας του στο χωριό Qunu, όπου έβοσκε κοπάδια με βοωειδή και περνούσε αρκετό χρόνο με άλλα αγόρια. Και οι δυο γονείς του ήταν αναλφάβητοι αλλά, ως αφοσιωμένη χριστιανή, η μητέρα του τον έστειλε σε μια τοπική θρησκευτική σχολή όταν ήταν περίπου 7 ετών. Ασπάστηκε τον μεθοδισμό και έλαβε το αγγλικό όνομα «Νέλσον» από τον δάσκαλό του. Σε ηλικία 9 ετών περίπου, ο πατέρας του ήρθε να ζήσει στο χωριό Qunu, όπου πέθανε από μια άγνωστη ασθένεια, την οποία ο Μαντέλα πίστευε ότι ήταν πνευμονία. Αρχικά αισθάνθηκε «αποκομμένος», ενώ αργότερα δήλωσε ότι κληρονόμησε την «επαναστατικότητα» του πατέρα του και την «αίσθηση της δικαιοσύνης».
Η μητέρα του Μαντέλα τον πήγε στο παλάτι του Mqhekezweni, όπου ο βασιλιάς Jongintaba Dalindyebo, επικεφαλής της περιοχής Thembu, ανέλαβε την κηδεμονία του νεαρού Μαντέλα. Παρόλο που πέρασαν αρκετά χρόνια μέχρι να συναντηθεί με τη μητέρα του, ο Μαντέλα αισθανόταν ότι ο Jongintaba και η σύζυγός του Noengland τον αντιμετώπιζαν ως δικό τους παιδί και τον ανέθρεψαν με τον ίδιο τρόπο που ανέθρεψαν τον γιο τους Justice και την κόρη τους Nomafu. Καθώς ο Μαντέλα παρακολουθούσε κάθε Κυριακή τη λειτουργία με τους κηδεμόνες του, ο Χριστιανισμός έγινε σημαντικό κομμάτι της ζωής του. Παρακολούθησε μια θρησκευτική σχολή, που στεγαζόταν δίπλα στο παλάτι, στην οποία σπούδασε αγγλικά, ιστορία και γεωγραφία. Ανέπτυξε αγάπη για την αφρικανική ιστορία, έχοντας ως ακούσματα τις ιστορίες που έλεγαν οι ηλικιωμένοι επισκέπτες του παλατιού και επηρεασμένος από την αντι-ιμπεριαλιστική ρητορική ενός επισκέπτη στο παλάτι, του Joyi. Την ίδια εποχή θεωρούσε ότι οι Ευρωπαίοι αποικιοκράτες δεν ήταν καταπιεστές αλλά ευεργέτες που πρόσφεραν την εκπαίδευση και άλλα οφέλη στη Νότια Αφρική. Σε ηλικία 16 ετών, ο ίδιος μαζί με τον Justice και πολλά άλλα αγόρια ταξίδεψαν στο Tyhalarha για να υποβληθούν σε μια τελετουργία περιτομής που σηματοδότησε συμβολικά τη μετάβασή τους από αγόρια σε άνδρες. Μετά από αυτή την τελετή, του δόθηκε το όνομα Dalibunga.
1934-1940 : Clarkebury, Healdtown και Fort Hare
Στοχεύοντας να αποκτήσει τις γνώσεις και δεξιότητες που απαιτούνταν για να γίνει σύμβουλος της βασιλικής οικογένειας των Thembu, το 1933 ο Μαντέλα ξεκίνησε τη φοίτησή του στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση στο Clarkebury Methodist, ένα δυτικού τύπου γυμνάσιο το οποίο αποτελούσε το μεγαλύτερο σχολείο υποδοχής μαύρων Αφρικανών στο Thembuland. Προκειμένου να κοινωνικοποιηθεί με τους υπόλοιπους μαθητές, σε ισότιμη βάση, ισχυρίστηκε ότι άλλαξε τρόπο συμπεριφορας και ότι έγινε για πρώτη φορά στενός φίλος με ένα κορίτσι. Ξεκίνησε να αθλείται και ανέπτυξε τη διαχρονική αγάπη του για την κηπουρική. Ολοκλήρωσε τις σπουδές μέσα σε δυο χρόνια και το 1937 μετακόμισε στο Healdtown, όπου φοίτησε στο κολέγιο Fort Beaufort, στο οποίο σπούδαζαν τα περισσότερα βασιλικά μέλη του Thembu, μεταξύ των οποίων ο Justice. Ο διευθυντής του κολεγίου έδωσε έμφαση στην υπεροχή του αγγλικού πολιτισμού και αγγλικής διακυβέρνησης, ωστόσο ο Μαντέλα άρχισε να ενδιαφέρεται για τον αφρικανικό πολιτισμό, αποκτώντας τον πρώτο του στενό φίλο που δεν ανήκε στη φυλή Xhosa αλλά στη φυλή Sotho και επηρεάστηκε από έναν από τους αγαπημένους του δασκάλους ο οποίος έσπασε τα ταμπού και ως Xhosa παντρεύτηκε έναν Sotho. Ο Μαντέλα περνούσε μεγάλο μέρος του ελεύθερου χρόνου του στο Healdtown όπου αθλούνταν ως δρομέας μεγάλων αποστάσεων και πυγμάχος ενώ εργάστηκε και ως νομάρχης.
Έχοντας την υποστήριξη του Jongintaba, το 1939 ο Μαντέλα ξεκίνησε τις προπτυχιακές σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Fort Hare, ενός ελίτ ιδρύματος στο ανατολικό Κέιπ Τάουν, με περίπου 150 φοιτητές. Εκεί σπούδασε αγγλικά, ανθρωπολογία, δημόσια διοίκηση, πολιτική και τη ρωμαϊκή ολλανδική νομοθεσία κατά το πρώτο έτος σπουδών, με μια επιθυμία να γίνει είτε διερμηνέας είτε υπάλληλος στο τμήμα Ιθαγενών Υποθέσεων. Ο Μαντέλα διέμεινε στις φοιτητικές εστίες του Wesley House, όπου έγινε στενός φίλος με τον συγκάτοικό του K. D. Matanzima, αλλά και με τον Oliver Tambo, με τον οποίο έγιναν στενοί φίλοι και σύντροφοι. Έλαβε μαθήματα χορού, συμμετείχε σε ένα θεατρικό έργο για τον Αβραάμ Λίνκολν και έκανε μαθήματα με θέμα τη Βίβλο στην τοπική κοινότητα. Παρόλο που είχε φίλους οι οποίοι εργάζονταν στο Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο ANC και οι οποίοι ήθελαν τη Νότια Αφρική να ανεξαρτητοποιηθεί από τη Βρετανική Αυτοκρατορία, ο Μαντέλα απέφυγε οποιαδήποτε συμμετοχή στο αντι-ιμπεριαλιστικό κίνημα και έγινε υποστηρικτής της προπολεμικής προσπάθειας της Βρετανίας όταν ξέσπασε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Βοήθησε στην ίδρυση μιας επιτροπής από πρωτοετείς φοιτητές, οι οποίοι αμφισβητούσαν την κυριαρχία της Βρετανίας, την οποία αντιθέτως υποστήριζαν οι δευτεροετείς φοιτητές. Στο τέλος του πρώτου έτους των σπουδών του συμμετείχε στο μποϊκοτάζ του Φοιτητικού Συλλόγου ενάντια στην ποιότητα των τροφίμων, εξαιτίας του οποίου αποβλήθηκε από το πανεπιστήμιο. Δεν επέστρεψε ποτέ για να ολοκληρώσει τις σπουδές του και να λάβει το πτυχίο του.
1941-1943 : Άφιξη στο Γιοχάνεσμπουργκ
Επιστρέφοντας στο Mqhekezweni τον Δεκέμβριο του 1940, ο Μαντέλα διαπίστωσε ότι ο Jongintaba σχεδίαζε να παντρέψει τον ίδιο και τον Justice. Όντας φοβισμένοι, έφυγαν από τη χώρα και μέσω του Queenstown έφτασαν στο Γιοχάνεσμπουργκ τον Απρίλιο του 1941. Ο Μαντέλα βρήκε δουλειά ως νυχτοφύλακας στα ορυχεία Crown Mines, όπου απέκτησε τις πρώτες γνώσεις πάνω στον καπιταλισμό της Νότιας Αφρικής, ωστόσο απολύθηκε όταν ο υπεύθυνος των ορυχείων ανακάλυψε ότι ήταν δραπέτης. Έζησε στο George Goch Township μαζί με έναν ξάδερφό του, ο οποίος γνώρισε τον Μαντέλα στον κτηματομεσίτη και ακτιβιστή της ANC Walter Sisulu. Ο τελευταίος έκανε τον Μαντέλα γραμματέα στο δικηγορικό γραφείο Witkin, Sidelsky και Eidelman, μια εταιρεία που διευθυνόταν από τον Lazar Sidelsky, ένα φιλελεύθερο Εβραίο που ήταν υποστηρικτής των σκοπών του ANC. Σε αυτό, ο Μαντέλα συναντήθηκε με τον Gaur Radebe (μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος και του Xhosa στο ANC) και με τον Nat Bregman (εβραίο κομμουνιστή που έγινε ο πρώτος λευκός φίλος του). Ο Μαντέλα παρακολουθούσε τις συνελεύσεις του Κομμουνιστικού Κόμματος, μέσω των οποίων εντυπωσιάστηκε από το γεγονός ότι οι Ευρωπαίοι, οι Αφρικανοί και οι Ινδοί αντιμετωπίζονταν ως ισότιμοι. Αργότερα, δήλωσε ότι δεν έγινε ενεργό μέλος του κόμματος επειδή ο αθεϊσμός του ερχόταν σε αντίθεση με τη χριστιανική του πίστη και επειδή θεωρούσε τον αγώνα της Νότιας Αφρικής ως φυλετικό και όχι ως ταξικό πόλεμο. Για να συνεχίσει τη φοίτησή του στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ο Μαντέλα εγγράφηκε σε ένα Πανεπιστήμιο της Νότιας Αφρικής ώστε να παρακολουθήσει μαθήματα δια αλληλογραφίας, με τα οποία ασχολιόταν κάθε βράδυ.
Λαμβάνοντας έναν μικρό μισθό, ο Νέλσον Μαντέλα νοίκιαζε ένα δωμάτιο στο σπίτι της οικογένειας Xhoma στην πόλη Alexandra, παρότι στην περιοχή δέσποζε η φτώχεια, το έγκλημα και η ρύπανση, η πόλη Alexandra πάντα είχε μια ιδιαίτερη θέση στην καρδιά του. Αν και ένιωθε ντροπή εξαιτίας της φτώχειας του, είχε μια σύντομη σχέση με μια γυναίκα από τη Σουαζία προτού φλερτάρει ανεπιτυχώς την κόρη του αφεντικού του. Προκειμένου να εξοικονομεί χρήματα και να μένει όσο πιο κοντά γινόταν στο κέντρο του Γιοχάνεσμπουργκ, ο Μαντέλα μετατέθηκε στα κεντρικά γραφεία της Witwatersrand Native Labor Association, όπου ζούσε μαζί με ανθρακωρύχους από διάφορες φυλές, δεδομένου ότι αρχηγοί διαφόρων φυλών επισκέπτονταν τα γραφεία αυτά. Κάποτε συναντήθηκε με τη βασίλισσα της Μπασουτολάνδης. Στα τέλη του 1941, ο Jongintaba επισκέφτηκε το Γιοχάνεσμπουργκ – όπου συγχώρεσε τον Μαντέλα – προτού επιστρέψει στο Thembuland όπου πέθανε τον χειμώνα του 1942. Ο Μαντέλα και ο Justice επέστρεψαν στη χώρα μια μέρα μετά την κηδεία. Μετά την επιτυχία του το 1943 στις προπτυχιακές εξετάσεις του, ο Μαντέλα επέστρεψε στο Γιοχάνεσμπουργκ για να ακολουθήσει μια καριέρα δικηγόρου αντί να γίνει δημοτικός σύμβουλος στο Thembuland. Αργότερα δήλωσε ότι «απλώς βρήκε τον εαυτό του και δεν μπορούσε να κάνει διαφορετικά».
Η Καριέρα του Νέλσον Μαντέλα
Δικηγόρος στο Γιοχάνεσμπουργκ, έγινε μέλος του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου ANC (African National Congress) το 1944. Πήγε στο Γιοχάνεσμπουργκ επειδή οι γονείς του ήθελαν να τον παντρέψουν χωρίς να το θέλει αυτός. Για 20 χρόνια τέθηκε επικεφαλής στη μεγάλη εκστρατεία κατά της ρατσιστικής πολιτικής της κυβέρνησης της Νότιας Αφρικής. Ήταν ο πρώτος έγχρωμος, δημοκρατικά εκλεγμένος πρόεδρος της Νότιας Αφρικής. Πριν εκλεγεί πρόεδρος, ήταν από τους επικεφαλής του κινήματος κατά του Απαρτχάιντ και ενεργό μέλος του ANC. Φυλακίστηκε για 27 χρόνια από το καθεστώς των λευκών. Ο Νέλσον Μαντέλα αποφυλακίστηκε το Φεβρουάριο του 1990, αφού ο πρόεδρος Φρεντερίκ ντε Κλερκ αναγνώρισε το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο και ανέστειλε τις εκτελέσεις. Ο Νέλσον Μαντέλα αμέσως παρότρυνε τις ξένες δυνάμεις να μην ελαττώσουν την πίεση που ασκούσαν στη νοτιοαφρικανική κυβέρνηση για συνταγματική μεταρρύθμιση. Η απελευθέρωσή του το 1990 σημάδεψε την απαρχή θεμελιακών αλλαγών στο Νοτιοαφρικανικό κράτος, που οδήγησαν στην πτώση του ρατσιστικού του καθεστώτος. Το 1993 του απονεμήθηκε το Νόμπελ Ειρήνης που το μοιράστηκε με τον τότε πρόεδρο Φρεντερίκ Ντε Κλερκ. Το 1994 έγινε ο πρώτος πρόεδρος της Νότιας Αφρικής σε εκλογές που επιτράπηκε να ψηφίσουν λευκοί και μαύροι.
Το τέλος του Νέλσον Μαντέλα
Τον Φεβρουάριο του 2011, ο Μαντέλα νοσηλεύτηκε για σύντομο χρονικό διάστημα στο νοσοκομείο της Πρετόρια με λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος, προσελκύοντας τη διεθνή προσοχή, πριν νοσηλευτεί για δεύτερη φορά με λοίμωξη στους πνεύμονες και με αφαίρεση ενός χολόλιθου τον Δεκέμβριο του 2012. Μετά από επιτυχημένο χειρουργείο στις αρχές Μαρτίου του 2013, η λοίμωξη στον πνεύμονα επανεμφανίστηκε και νοσηλεύτηκε ξανά για σύντομο χρονικό διάστημα στην Πρετόρια. Τον Ιούνιο του 2013, η λοίμωξη στους πνεύμονές του επιδεινώθηκε και εισήχθη ξανά στο νοσοκομείο της Πρετόρια σε σοβαρή κατάσταση. Ο αρχιεπίσκοπος του Κέιπ Τάουν Thabo Makgoba επισκέφθηκε τον Μαντέλα στο νοσοκομείο και προσευχήθηκε για αυτόν ενώ ο Zuma ακύρωσε ένα ταξίδι στη Μοζαμβίκη για να τον επισκεφτεί. Τον Σεπτέμβριο του 2013, ο Μαντέλα πήρε εξιτήριο από το νοσοκομείο, αν και η κατάσταση της υγείας του παρέμενε ασταθής.
Έχοντας υποφέρει από μια παρατεταμένη αναπνευστική λοίμωξη, ο Μαντέλα πέθανε τελικά στις 5 Δεκεμβρίου 2013, σε ηλικία 95 ετών, γύρω στις 20:50 τοπική ώρα, στο σπίτι του στο Χάουτον, έχοντας την οικογένειά του στο πλευρό του. Ο Zuma ανακοίνωσε δημοσίως τον θάνατό του στην τηλεόραση, θέτοντας τη χώρα σε δεκαήμερο εθνικό πένθος. Το μνημόσυνο πραγματοποιήθηκε στο στάδιο FNB του Γιοχάνεσμπουργκ στις 10 Δεκεμβρίου 2013 ενώ η 8η Δεκεμβρίου έγινε εθνική ημέρα προσευχής και προβληματισμού στην Νότια Αφρική. Το σώμα του Μαντέλα τέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα από τις 11 έως τις 13 Δεκεμβρίου 2013 στα κτίρια της Ένωσης στην Πρετόρια και στις 15 Δεκεμβρίου 2013 έγινε η κηδεία του δημοσία δαπάνη στο Qunu. Περίπου 30 αρχηγοί κρατών από όλο τον κόσμο ταξίδεψαν στη Νότια Αφρική για να παρακολουθήσουν την κηδεία. Λίγο καιρό μετά την κηδεία, αποκαλύφθηκε ότι 300 εκατομμύρια δολάρια που προορίζονταν για τη χρηματοδότηση ανθρωπιστικών έργων είχαν αναπροσαρμοστεί ώστε να καλυφθούν τα έξοδα της κηδείας. Τα μέσα ενημέρωσης της χώρας είχαν κατακλυστεί με αφιερώματα για τον Μαντέλα ενώ φωτογραφίες και βίντεο του Μαντέλα κατέκλυσαν όλα τα κοινωνικά δίκτυα. Η περιουσία του Μαντέλα, ύψους 4,1 εκατομμυρίων δολαρίων, πήγε στη χήρα του, σε άλλα μέλη της οικογένειάς του, στο προσωπικό του Ιδρύματος Νέλσον Μαντέλα αλλά και σε εκπαιδευτικά ιδρύματα.
Ο χαρακτήρας του Νέλσον Μαντέλα
Ο Μαντέλα ήταν ένα ιδιωτικό πρόσωπο που συχνά απέκρυπτε τα συναισθήματά του, τα οποία εξέφραζε σε ελάχιστους ανθρώπους. Έζησε μια αυστηρή ζωή, αρνούνταν να πίνει αλκοόλ ή να καπνίζει ενώ ακόμα και ως Πρόεδρος έστρωνε ο ίδιος ο κρεβάτι του. Γνωστός για την ιδιαίτερη αίσθηση του χιούμορ που διέθετε αλλά και για το ότι ήταν πιστός και πεισματάρης, μερικές φορές έδειχνε μια γρήγορη ιδιοσυγκρασία. Ήταν συχνά φιλικός και φιλόξενος ενώ εμφανιζόταν χαλαρός στις συνομιλίες του με τους άλλους, μεταξύ των οποίων και με τους αντιπάλους του. Αυτοαναφερόμενος ως φίλος των Άγγλων, ισχυριζόταν ότι ζούσε σύμφωνα με τον βρετανικό τρόπο ζωής και είχε τους βρετανικούς τρόπους συμπεριφοράς. Όντας συνέχεια ευγενικός, ήταν ευγενικός με όλους, ανεξάρτητα από την ηλικία ή την κατάσταση της υγείας του, και μιλούσε στα παιδιά και στους υπηρέτες. Ήταν γνωστός για την ικανότητά του να βρίσκει ένα κοινό έδαφος με τις διαφορετικές κοινότητες. Αναζητούσε πάντα το καλύτερο για τους ανθρώπους και υπερασπιζόταν ακόμα και τους πολιτικούς του αντιπάλους στους συμμάχους, οι οποίοι τον θεωρούσαν έναν αρκετά έμπιστο άνθρωπο. Ήταν λάτρης της ινδικής κουζίνας και σε όλη τη ζωή του έδειξε ενδιαφέρον για την αρχαιολογία και την πυγμαχία.
Ανατράφηκε σύμφωνα με το δόγμα του Χριστιανισμού: η Μεθοδιστική Εκκλησία της Νότιας Αφρικής ισχυρίστηκε ότι διατήρησε την υπακοή του σε αυτούς καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του. Αναλύοντας τα συγγράμματα του Μαντέλα, ο θεολόγος Dion Forster τον περιέγραψε ως έναν χριστιανό ανθρωπιστή παρόλο που, όπως πρόσθεσε, η σκέψη του βασιζόταν σε μεγαλύτερο βαθμό στη νοτιοαφρικανική έννοια του Ubuntu παρά στη χριστιανική θεολογία. Σύμφωνα με τον Sampson, ο Μαντέλα δεν είχε ποτέ «ισχυρή πίστη στον χριστιανισμό», ενώ ο Boehmer δήλωσε ότι η θρησκευτική πίστη του Μαντέλα δεν ήταν «ποτέ ισχυρή».
Ο Μαντέλα ήταν ένας πολύ συνειδητός άνθρωπος και έκανε συχνές αναφορές στην ανθρωπότητα. Η βιογράφος Fatima Meer δήλωσε ότι «δελεαζόταν εύκολα» από τις γυναίκες. Ο βιογράφος Martin Meredith τον χαρακτήρισε έναν «εκ φύσεως ρομαντικό» άνδρα, υπογραμμίζοντας ότι είχε σχέση με διάφορες γυναίκες. Ο Μαντέλα νυμφεύθηκε τρεις φορές, ήταν ο πατέρας έξι παιδιών, είχε δεκαεπτά εγγόνια και τουλάχιστον δεκαεπτά δισέγγονα. Θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένας αυστηρός και απαιτητικός πατέρας για τα παιδιά του παρόλο που ήταν περισσότερο στοργικός με τα εγγόνια του. Ο πρώτος γάμος του ήταν με την Evelyn Ntoko Mase τον Οκτώβριο του 1944, πήραν διαζύγιο τον Μάρτιο του 1958 εξαιτίας της συνεχούς απουσίας του, της αφοσίωσής του στις επαναστατικές ταραχές στις οποίες συμμετείχε και στο γεγονός ότι ήταν μάρτυρας του Ιεχωβά, μιας θρησκείας που απαιτεί πολιτική ουδετερότητα. Η δεύτερη σύζυγός του ήταν η κοινωνική λειτουργός Winnie Madikizela-Mandela, την οποία νυμφεύθηκε τον Ιούνιο του 1958 και από την οποία πήρε διαζύγιο τον Μάρτιο του 1996. Ο Μαντέλα νυμφεύθηκε την τρίτη σύζυγό του, Graça Machel, στα 80ά γενέθλιά του τον Ιούλιο του 1998.