Κεφαλονιά (19ος αιώνας)

Στην Κεφαλονιά όλοι οι κάτοικοι είναι παντρεμένοι και ίσως είναι παραπάνω από 400 τα πλοιάρια με κατάστρωμα. Οι άνδρες ταξιδεύουν στη θάλασσα επί έξι ή οκτώ μήνες, εγκαταλείποντας έτσι την οικογένεια τους την καλή εποχή και δεν επιστρέφουν παρά για λίγους μήνες τη δύσκολη εποχή, να μείνουν για τις γυναίκες τους.

Η Κεφαλονιά έχει περίπου 54.000 κατοίκους. Δύο πόλεις, το Αργοστόλι και το Ληξούρι, έχουν το 1/6 του του συνολικού πληθυσμού ενώ τα υπόλοιπα 5/6 είναι μοιρασμένα στην ύπαιθρο. Υπάρχει μόνο μία καθολική εκκλησία με δύο ιερείς. Ο καθολικός πληθυσμός αποτελείται από 5-6 οικογένειες. Δεν υπάρχουν Εβραίοι. Το 1/3 μόνο της επιφάνειας καλλιεργείται. Η παραγωγή της σταφίδας εκτιμάται σε οκτώ εκατομμύρια λίβρες. Το λάδι και το κρασί καταναλώνονται στο ίδιο το νησί.

Κάθε χρόνο, τρεις ή τέσσερις χιλιάδες άνδρες με γυναίκες και παιδιά περνούν κατά τους μήνες Ιούνιο – Σεπτέμβριο μετά τη συγκομιδή σίτου και κρασιού, στο Μοριά και στη Ρούμελη για να εργαστούν στο θερισμό και τον τρύγο. Οι Βενετοί για να διευκολύνουν το πέρασμα τους, δημιουργούσαν προσωρινά λοιμοκαθαρτήρια στο ακρωτήρι Φισκάρδο, στην Αγία Ευφημία, στη Σάμη και μείωναν τις σαράντα μέρες της απομόνωσης (καραντίνας) σε επτά μέρες.

Τα τείχη της Κρανιάς έχουν 3.000 πύργους Τα ερείπια της Σάμης εκτείνονται σε περισσότερο από δύο χιλιάδες μέτρα κατά μήκος των δύο λόφων. Υπάρχουν εκεί πολλοί τάφοι που περιέχουν αμφορείς και νομίσματα. Ο Πρόννος είναι σε ένα λόφο πάνω από τους Κορωνούς, νοτιοανατολικά του νησιού, όχι μακριά από το όρος Αίνος, το σημερινό Μαυροβούνι.

Ο Άγιος Γεράσιμος προστατεύει την Κεφαλονιά, όπως ο Άγιος Διονύσιος την Ζάκυνθο και ο Άγιος Σπυρίδων την Κέρκυρα. Το γεφύρι, που κτίστηκε στην άκρη του όρμου από τον Άγγλο συνταγματάρχη Basset, αυτόν που υποχρεώθηκε να παραδώσει την Πάργα στους Τούρκους, στην πραγματικότητα είναι μια πολύ μακριά γέφυρα φτιαγμένη από ξύλο. Τώρα ανακατασκευάζεται με πέτρα και σύντομα θα ολοκληρωθεί, αν και είναι τόσο επιπόλαια φτιαγμένη που δεν θα μπορέσει να αντέξει για πολύ καιρό. Γέρνει στο κέντρο αντί να σχηματίζει ευθεία γραμμή, ακολουθεί την κατεύθυνση των νερών στα αβαθή. Μόλις τελείωσε το πρώτο μισό πρέπει κιόλας να σκεφτούν πως θα την επισκευάσουν, γιατί το θαλάσσιο νερό διεισδύει μέσα από τις μικρές πέτρες και τους όχι αρκετά παχείς τοίχους του.

Ο δρόμος που οδηγεί από το Αργοστόλι στη Σάμη είναι περίπου 26 χιλιόμετρα και ιδιαίτερα όμορφος, όπως άλλωστε και όλοι οι δρόμοι του νησιού, που κατασκευάστηκαν με υποχρεωτική εργασία τον καιρό του συνταγματάρχη Napier. Υπάρχουν στο νησί 500 χλμ όμορφων ορεινών και περιφερειακών δρόμων. Όλοι είναι καλά στρωμένοι, με σωστή κλίση, προσπελάσιμοι για τις άμαξες και πολύ γερά κατασκευασμένοι. Πρόκειται για μια πραγματική υπηρεσία στη χώρα, υπηρεσία που δεν αποδίδει ακόμη καρπούς εξαιτίας της συνήθειας να επιχειρούνται όλες οι μεταφορές με τα μουλάρια ή τα άλογα, αντί να χρησιμοποιούνται κάρα. Ωστόσο, με τον καιρό θα έρθουν τα καλά αποτελέσματα.

Η θέα γίνεται πολύ ωραία μόλις αρχίζουμε να διακρίνουμε την Ιθάκη ολόκληρη, με τα δύο μεγάλα βουνά της που συμπιέζουν δύο μικρότερα βουνά, και τη θάλασσα που χωρίζει την Ιθάκη από την Κεφαλονιά. Θα λέγαμε μία όμορφη ελβετική λίμνη, τόσο πολύ η θάλασσα περιβάλλεται από βουνά. Ανοίγουν λίγο με χάρη για να χωρέσει σε αυτό τον πίνακα η πρασινίζουσα πεδιάδα της σταφίδας, που κατεβαίνει χαμηλά ως την πόλη της Σάμης.

Η Σάμη εκτείνεται από τη θάλασσα ως την κορυφή των δύο βουνών, στην υψηλότερη βρίσκεται η ακρόπολη. Στην παραλία βλέπουμε τον αρχαίο μόλο της Σάμης χτισμένο με πολλές σειρές από μεγάλες τετράπλευρες πέτρες, που σχηματίζουν ένα ευρύ και όμορφο τείχος κατά μήκος της θάλασσας.

Οι Άγγλοι υπό την ηγεσία του ser Howard Douglas βάλθηκαν να καταστρέψουν το αρχαίο αυτό έργο για να αξιοποιήσουν τις πέτρες του, με σκοπό την ανέγερση ενός οβελίσκου προς τιμήν του πλέον μισητού από τους υψηλούς αξιωματικούς του ίδιου του Douglas. Η Βενετία είχε τότε κάνει ένα νόμο με τον οποίο απαγόρευε την ανέγερση οποιουδήποτε αγάλματος σε αξιωματούχους της στις περιοχές που είχαν κυβερνήσει, γνωρίζοντας καλά ότι μια κάποια κολακεία κυριαρχεί πάντα σε παρόμοιες αποφάσεις. Η Αγγλία το δέχεται και μάλιστα επιτρέπει για το σκοπό αυτό την κατεδάφιση των αρχαίων μνημείων που όφειλε να σεβαστεί.

Η πόλη της Σάμης στην Κεφαλονιά είχε αξιοσημείωτη έκταση. Πολλά νομίσματα κόπηκαν για αυτήν την πόλη που παλαιά ανήκε στον Οδυσσέα. Τα ίχνη του τείχους που εκτεινόταν από τη θάλασσα ως ψηλά στα δυο βουνά χάρη σε δύο τείχη χτισμένα κατά μήκος των κορυφογραμμών και από το ένα βουνό στο άλλο. Επί πλέον υπήρχε ένα εσωτερικό οχυρό για να περιβάλλει την πόλη. Όλα αυτά τα τείχη είναι φτιαγμένα από φαρδιές πέτρες αρμονικές, τεράστιου όγκου, μήκους πέντε μέτρων επί δύο ύψους, μερικές φορές. Φτάνει μέχρι το μοναστήρι του Αγίου Γερασίμου. Ολόκληρη η μία πλευρά του μοναστηριού είναι το αρχαίο τείχος διατηρημένο σε πολύ καλή κατάσταση. Μια βαθιά χαράδρα χωρίζει τα δυο βουνά, αλλά μία ήπια καμπύλη στην αρχή της μας οδηγεί με μία απλή κλίση από το ένα βουνό στο άλλο. Αυτό το άλλο βουνό ήταν η ακρόπολη. Εκεί βρίσκεται το καλύτερα σωζόμενο τείχος που σε ορισμένα σημεία με απότομη κλίση υψώνεται 10-15 μέτρα, χτισμένο πάντα με μεγάλες τετράπλευρες πέτρες.

Αυτές οι πέτρες έχουν εμφανή σημάδια ότι χτυπήθηκαν τόσο από σεισμούς όσο και από πολιορκητικούς κριούς. Χωρίς σεισμικές δονήσεις δεν θα μπορούσαμε να ερμηνεύσουμε τα μικρά κενά που υπάρχουν μεταξύ των πετρών κάθε σειράς. Η επίθεση του κριού παρατηρείται σε μία μεγάλη πέτρα που χτυπημένη στην άκρη της περιστράφηκε χωρίς ούτε να σπάσει ούτε να ανατραπεί, τόσο γερή ήταν και τόσο ισχυρά συγκρατιόταν από την πάνω σειρά. Από την ακρόπολη έχουμε πολύ όμορφη θέα και η ματιά μας αγκαλιάζει όλο το νησί της Ιθάκης.

Jean Alexandre Buchon