Θεσσαλία και Άνθιμος Γαζής

Στη Θεσσαλία η οικονομική άνθηση που είχαν γνωρίσει οι κάτοικοι της τους οδηγούσε στον συντηρητισμό. Ενώ τα πρώτα επαναστατικά μηνύματα έφθαναν από παντού, στην νοτιοανατολική Θεσσαλία επικρατούσε αδράνεια. Η παρουσία όμως, ενός λογίου και σοφού, του διδασκάλου του Γένους, Άνθιμου Γαζή, στις Μηλιές, πολύ σύντομα επρόκειτο να αλλάξει αυτήν την κατάσταση. Μετά από πολύχρονη απουσία στην Κωνσταντινούπολη και στη Βιέννη, τα τελευταία χρόνια είχε επιστρέψει στην ιδιαίτερη πατρίδα του.

Ο Γαζής, ο πιο δραστήριος από τους Φιλικούς, είχε μυήσει ο ίδιος και τον αρματολό της περιοχής Κυριάκο Μπασδέκη. Έτσι μαζί αποφάσισαν να ξεσηκώσουν την επαρχία τους υπερνικώντας τις αντιδράσεις των προκρίτων που θεωρούσαν το κίνημα από την αρχή καταδικασμένο, αφού από τη Λάρισα -έδρα ισχυρών τουρκικών δυνάμεων- θα μπορούσαν εύκολα να σταλούν ισχυρές τουρκικές δυνάμεις για να το καταστείλουν.

Ήδη όμως η Επανάσταση έπαιρνε το δρόμο της εκεί. Στις 5 Μαΐου εμφανίστηκαν στον Παγασητικό 7 υδραιοσπετσιώτικα πλοία υπό τον Υδραίο ναύαρχο Αναστάσιο Τσαμαδό. Η προσόρμιση τους μπροστά στην Λεχώνια προκάλεσε αναστάτωση στους Τούρκους, που πολλοί κατέφυγαν στο κάστρο του Βόλου Στις 7 Μαΐου έγινε συγκέντρωση στις Μηλιές, που έγινε κέντρο των επαναστατών, και την ίδια ημέρα υψώθηκε η σημαία της ελευθερίας. Από όλα τα χωριά έφθαναν εκεί ένοπλοι. Η επανάσταση είχε ουσιαστικά εκραγεί.

Από τις Μηλιές οι επαναστάτες ξεκίνησαν αμέσως για τα Λεχώνια και δύο μέρες αργότερα στις 9 Μαΐου όρμησαν εναντίον του φρουρίου του Βόλου. Αναχαιτίστηκαν όμως από τους Τούρκους και σε μια από τις επιθέσεις τραυματίστηκε και ο οπλαρχηγός Κυριάκος Μπασδέκης. Ο υπασπιστής του Κοντονίκος που ανέλαβε τη συνέχιση της επιχείρησης αναγκάστηκε μετά από μια άτυχη έφοδο να υποχωρήσει.

Τότε αποφασίσθηκε, ότι έπρεπε, ώσπου να φθάσουν και άλλες ενισχύσεις για την πολιορκία του φρουρίου του Βόλου, να κινηθούν οι επαναστάτες εναντίον του Βελεστίνου. Αφού κατέλαβαν οι επαναστάτες το λόφο Πιλάφ Τεπέ, μεταξύ Βόλου, Βελεστίνου και Αλμυρού, ο Κοντονίκος με 1.000 άνδρες προχώρησε και στρατοπέδευσε στον Άγιο Γεώργιο, μισή ώρα ανατολικά του Βελεστίνου. Από εκεί ενήργησε έφοδο. Οι Τούρκοι κλείσθηκαν στους τέσσερις πύργους της πόλης και οι επαναστάτες μπήκαν στο εγκαταλελειμμένο Βελεστίνο. Απειροπόλεμοι, όμως, όπως ήταν αντί να επιτεθούν αμέσως στον εχθρό, επιδόθηκαν στις λεηλασίες και στις πυρκαγιές, χωρίς να μπορέσει να τους συγκρατήσει ο Κοντονίκο, που ενεργώντας έφοδο με λίγους άνδρες του κατά των πύργων τραυματίστηκε σοβαρά ο ίδιος.

Ο νέος αρχηγός Παναγής Μπασδέκης, παρά τις προσπάθειες του, δεν μπόρεσε ούτε και εκείνος να επιβάλλει την τάξη στους άνδρες του, με αποτέλεσμα να κατορθώσουν οι Τούρκοι να στείλουν μήνυμα στη Λάρισα για αποστολή ενισχύσεων. Από τους Έλληνες, με απόφαση της «Βουλής Θετταλομαγνησίας» που μόλις είχε συσταθεί, είχε σταλεί ο Γρηγόριος Κωνσταντάς -διδάσκαλος και λόγιος, φίλος του Γαζή- στα Ψαρά, για να ζητήσει πολεμοφόδια. Χωρίς σοβαρές ενισχύσεις, όμως, η επανάσταση της νοτιοανατολικής Θεσσαλίας δεν ήταν δυνατόν να εδραιωθεί.

Έφθανε ήδη ο εχθρικός στρατός από τη Λάρισα. Ο Μαχμούτ πασάς Δράμαλης της Λάρισας κινήθηκε με ταχύτητα. Οι επαναστάτες, μόλις κυκλοφόρησε η φήμη ότι πλησίαζε ο τουρκικός στόλος εγκατέλειψαν την πολιορκία του Βελεστίνου και πανικόβλητοι έτρεξαν να διαφύγουν, ενώ οι πολιορκημένοι ως τότε Τούρκοι επέπεσαν εναντίον τους και σκότωσαν γύρω στους 60.

Το ίδιο άτακτη ήταν και η φυγή των πολιορκητών του κάστρου του Βόλου. Οι πιο πολλοί κατευθύνθηκαν στα χωριά του Πηλίου ή στο Τρίκκερι, από όπου αναχώρησαν για τα γειτονικά νησιά. Έτσι ο Δράμαλης, χωρίς να συναντήσει πουθενά αντίσταση, έφθασε στην περιοχή με τον στρατό του στα μέσα Μαΐου και, αφού κατέστρεψε δύο χωριά στους πρόποδες του Πηλίου, μπήκε αμαχητί στον Βόλο. Από εκεί ανέβηκε στην Μακρυνίτσα καταστρέφοντας και λεηλατώντας τα σπίτια των Φιλικών.

Κάθε αντίσταση είχε παραλύσει. Στις Μηλιές μόνο καταβλήθηκε προσπάθεια να συνεχισθεί ο αγώνας αλλά το σχέδιο προσέκρουσε στην αντίδραση των προκρίτων. Έτσι υποτάχθηκε και εκεί ο πληθυσμός, όπως στα άλλα χωριά του Πηλίου, που υποχρεώθηκαν να καταβάλουν υπέρογκα χρηματικά ποσά και τα έξοδα της εκστρατείας του πασά. Λίγο αργότερα ο Δράμαλης επέστρεψε θριαμβευτής στη Λάρισα.

Στα τέλη Μαΐου η επανάσταση στη νοτιοανατολική Θεσσαλία ουσιαστικά είχε σβήσει. Απομονωμένοι οι επαναστάτες και χωρίς αξιόλογους αρχηγούς (ο Μπαδέκης από τότε που τραυματίστηκε αποχώρησε), αλλά κυρίως χωρίς ισχυρές ενισχύσεις από τις γειτονικές περιοχές, ήταν αδύνατο να αναμετρηθούν με τις ισχυρές δυνάμεις του Δράμαλη. Λίγο αργότερα τον Ιούνιο, όταν πια είχε φύγει ο τουρκικός στρατός, λίγοι ένοπλοι ανασυντάχθηκαν στις θέσεις Μαλάκι, Λεχώνια και Αργαλαστή και οργάνωσαν στρατόπεδο στο Λεφόκαστρο. Ο κίνδυνος όμως για τους Τούρκους είχε αποσοβηθεί.

Με πληροφορίες από: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών