Ο Ερμής Τρισμέγιστος ήταν θεός νοούμενος ως υπέρτατος σοφός ή Μεσσίας στον οποίο αποδόθηκαν τα λεγόμενα «ερμητικά κείμενα» (Corpus Hermeticum), δηλαδή η βάση ενός γνωστικιστικού, φιλοσοφικού και θεολογικού συστήματος. Η διαμόρφωση ιδεών για ύπαρξη κορυφαίου νου, εκπροσώπου του θεού επί της γης ή ενανθρωπισμού του θείου, στη συγκεκριμένη περίπτωση βασίζεται στο συσχετισμό Θωτ και Ερμή ήδη από τα ελληνιστικά χρόνια. Αυτό το γεγονός, οφειλόμενο στα κοινά χαρακτηριστικά των δύο θεών (σοφία, γνώση και συμμετοχή σε νεκρικό περιβάλλον), διαμόρφωσε τη μικτή μορφή του Εμάνουβη, καθώς ο Άνουβις συχνά αναπληρώνει το Θωτ στα δικαστήρια του Κάτω Κόσμου.
Η σύνδεση του Ερμή Τρισμέγιστου παρουσιάζει τις περισσότερες δυσκολίες στην ανάλυση και την κατανόησή της, επειδή οι αναφορές των ερμητικών κειμένων στον ίδιο τον υποθετικό συγγραφέα αλληλοσυγκρούονται. Το γεγονός όμως ότι ο Θωτ-Ερμής είχε αρχίσει να αποκαλείται μέγιστος Ερμής ήδη από το 136π.Χ. και ότι ο Διόδωρος ο Σικελιώτης ανέφερε τον αιγυπτιακό Ερμή ως επινοητή και δημιουργό του αλφαβήτου, της λατρείας, της αστρονομίας και της μουσικής σημαίνει ότι από τον 2ο π.Χ. αιώνα είχε αρχίσει μια αργή εξέλιξη με σαφείς μονοθεϊστικές τάσεις, όπου τονιζόταν ιδιαίτερα η σοφία του ενός και μόνο θεού, η διάδοση της στην ανθρώπινη κοινωνία και η σωτηρία που απορρέει από αυτή.
Με τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι αυτό το κίνημα εντοπίζεται στην κοπτική Γνώση, όπου είχε καλλιεργηθεί ιδιαίτερα ο Τριαδισμός. Η επακόλουθη μυθολόγηση του Ερμή Τρισμέγιστου ως του παλαιότατου Αιγυπτίου βασιλιά, υπέρτατου σοφού και συγραφέα 20.000 και 36.525 βιβλίων ανταποκρίνεται κυρίως στη διάθεση των γραφέων να αφομοιώσουν στις εκάστοτε απόψεις τους το συγκεκριμένο πρόσωπο ή να το παρουσιάσουν ως σύμφωνο με τις αντιμαχόμενες άλλα γνωστικιστικά ρεύματα ιδέες τους. Εξάλλου είχε επιδιωχθεί και η κατασκευή σχετικής προϊστορίας, πράγμα που φαίνεται από αναφορές άλλων στον Ερμή Τρισμέγιστο.
Τα ερμητικά κείμενα χρονολογούνται κυρίως στους πρώτους χριστιανικούς αιώνες, δεν συνετέχθηκαν όμως κατά την ίδια εποχή. Από αυτά αστρολογικά είναι τα παλαιότερα και χρονολογούνται στο τέλος του 2ου π.Χ. αιώνα και αρχές του 1ου π.Χ. αιώνα, ενώ τα φιλοσοφικά-θεολογικά ανάγονται στον 2ο και και τον 3ο μ.Χ. αιώνα. Οι πρώτες αναφορές στα ερμητικά κείμενα είναι του ΠΛούραχου, Περί Ίσιδος, και του Κλήμεντα του Αλεξανδρέα, Στρωματείς, ο οποίος μάλιστα απαριθμεί 42 βιβλία.
Τα σωζόμενα ολόκληρα ή αποσπασματικά έργα είναι τα εξής: α) Μια ομάδα από 18 πραγματείες στα ελληνικά που ονομάζεται από τον τίτλο της πρώτης πραγματείας Ποιμάνδρης, β) Το κείμενο Ad Asclepium, λατινική μετάφραση του λόγου του Ερμή Τρισμέγιστου προς τον Ασκληπιό, κείμενο γνωστό τον Αυγουστίνο, από τον οποίο σώθηκαν αποσπάσματα του πρωτοτύπου και τμήμα από κοπτική μετάφραση, γ) 29 μεγάλα αποσπάσματα που διέσωσε ο Στοβαίος, δ) Μικρά αποσπάσματα από χριστιανούς συγγραφείς, πολέμιους της Γνώσης και των ερμητιστών.
Η σύνθεση της ερμητικής φιλοσοφίας βασίζεται σε τέσσερις άξονες: τον αιγυπτιακό μυστικισμό και εσωτερισμό, τον ιουδαϊσμό του Ταλμούδ, τον ύστερο ζωροαστρισμό και την ελληνική φιλοσοφία. Η μορφή των κειμένων είναι συχνά πλατωνική-διαλογική. Ωστόσο η μυθολόγηση ενός μετακατακλυσμιαίου σοφού και η ερμηνεία της παρακαταθήκης του ως εγγύησης μελλοντικής σωτηρίας του ανθρώπου στο «πλήρωμα του χρόνου» πιστοποιούν ότι υπήρχαν στην αρχαία Αίγυπτο παραδόσεις ανάλογες με του ασσυροβαβυλωνιακού Ετάνα και του Ατρά-χασίς, προφανώς όχι τόσο καλά αφομοιωμένες σε ενιαίο μύθο.
Η επίδραση του Ερμή Τρισμέγιστου στα σύγχρονα εσωτερικά ρεύματα υπήρξε καταλυτική, χρονολογείται δε ιδιαίτερα μετά την πρώτη έκδοση των ερμητικών κειμένων από τον Μαρσίλιο Φιτσίνο. Ο ερμητικός τριαδισμός διασώθηκε στους φιλοσόφους του ισλάμ, οι οποίοι μετέφρασαν επανειλλημένα τα ερμητικά κείμενα, καθώς διέκριναν σε αυτά τρεις πτυχές της λυδίας λίθου δηλαδή τη θεραπευτική, την παλιγγενεσία και τη χημική. Ιδιαίτερο τεκτονικό ρεύμα ίδρυσε ο Περνετύ το 1766 στην Αβινιόν, γνωστό έκτοτε ως «ερμητικός τεκτονισμός».
Με πληροφορίες από: Παγκόσμια Μυθολογία
