Η Εκάτη ήταν θεά με ευρύτερη λατρεία στα λαϊκά στρώματα, με γνωρίσματα σχετικά με τη λατρεία της Σελήνης και της Άρτεμης, πιστευόμενη ιδιαίτερα ως προστάτρια των αφύλακτων τόπων, των νυκτερινών οδοιπόρων και των μαγισσών και γενεαλογούμενη ως κόρη του τιτανικού ζεύγους Πέρση και Αστερίας.
Στα κλασικά και τα μετακλασικά χρόνια η Εκάτη ήταν στενά δεμένη με τη μαγεία, ιδίως με τη νυχτερινή δραστηριότητα των μαγισσών και πιστευόταν ότι αυτή ελέγχει τον κόσμο των φαντασμάτων και των κακόβουλων υπάρξεων της νύχτας, που βλάπτουν τους ανθρώπους. Ως κυρίαρχη αυτών των δυνάμεων, η Εκάτη ήταν δεκτή ως αρμόδια να αποτρέψει τη δυσμενή δραστηριότητα τους, και γι’ αυτό οι άνθρωποι ζητούσαν τη συμπαράσταση της.
Οι γυναίκες κάθε σπιτιού ήταν επιφορτισμένες με την οικιακή λατρεία της Εκάτης. Έτσι ίδρυαν μικρό ιερό της κοντά στην εξώθυρα της αυλής, όπου διατηρούσαν για την θεά αναμμένο λυχνάρι τη νύχτα ή έκαιγαν γι’ αυτή θυμίαμα και πίστευαν ότι η θεά απέτρεπε κάθε βλαβερή ενέργεια κακόβουλων δαιμονικών υπάρξεων κατά των μελών της οικογένειας.
Οι οδοιπόροι, ιδίως όσοι ήταν αναγκασμένοι να διασχίζουν τη νύχτα την ύπαιθρο ή να περνούν από νεκροταφεία ή ερειπωμένα σπίτια, πίστευαν ότι διέτρεχαν μεγαλύτερο κίνδυνο από κακόβουλες αόρατες υπάρξεις. Γι’ αυτό οι άρχοντες των πόλεων και των χωριών φρόντιζαν να ιδρύουν ιερά της Εκάτης σε κακοτοπιές, σε σκιερά περάσματα, ιδίως σε σταυροδρόμια, όπου κατά τη λαϊκή αντίληψη, περισσότερο συχνάζουν οι κακόβουλες δαιμονικές υπάρξεις. Οι οδοιπόροι ήταν εφοδιασμένοι με μικρές προσφορές για την Εκάτη ιδίως καρπούς ή γλυκίσματα, με τα οποία ζητούσαν να κερδίσουν την εύνοια της θεάς, ώστε να τους συμπαρασταθεί σε περίπτωση κινδύνου.
Στα ιερά της Εκάτης που βρίσκονταν πλησιέστερα σε κατοικημένα μέρη οι ευλαβείς οικογενειάρχες, ιδίως αν υπήρχαν μέλη της οικογένειας τους που διέσχιζαν την ύπαιθρο, πήγαιναν και απέθεταν για τη θεά μέρος των τροφών που χρησιμοποιούσε στα γεύματά της η οικογένεια. Οι προσφορές αυτές λέγονταν δείπνο της Εκάτης. Οι γυναίκες ιδίως οι έγκυες και οι αρτίτοκες, ζητούσααν από την Εκάτη να διαλύσει τα μάγια που ενδεχομένως έκαναν εις βάρος τους άλλες γυναίκες, που επιθυμούσαν να μη αποβεί αίσια η γέννα ή να μην ζήσει το παιδί που θα γεννούσαν. Ζητούσαν ακόμη από την Εκάτη να μην τελεσφορήσουν τα έργα κακών μαγισσών εις βάρος μελών της οικογένειας τους.
Η εύνοια της Εκάτης ήταν απαραίτητη και επιδιωκόταν ιδίως από τις επίτοκες γυναίκες και έπειτα από όλους τους αρχηγούς των οικογενειών, οι οποίοι ήθελαν να προστατέψουν από κάθε νυχτερινό κίνδυνο τις οικογένειες τους. Η εξασφάλιση μιας μόνιμης εύνοιας επιδιωκόταν προπάντων με συμμετοχή στις μυστικές τελετές, οι οποίες μαρτυρούνται για το ιερό της Αίγινας, που ήταν το σημαντικότερο. Πολύ σημαντικό ιερό αφιερωμένο στην Εκάτη υπήρχε στη Σαμοθράκη, με πυρήνα το φημισμένο Ζήριθον άντρον, όπου οι συμμετέχοντες δαδοφορούσαν σε νυχτερινή πομπή και όπου θυσιάζονταν σκυλιά που ήταν τα ιερά ζώα της Εκάτης.
Η στενή σχέση της Εκάτης με τις μάγισσες και τις υπάρξεις του σκότους και του Κάτω Κόσμου ερμηνεύεται κυρίως ως οφειλόμενη στο νέο περιεχόμενο που απέκτησε η λατρεία της θεάς στα ύστερα χρόνια της αρχαιότητας. Υπάρχουν όμως ενδείξεις ότι οι δεσμοί της Εκάτης με τον Κάτω Κόσμο ήταν παλαιοί. Το όνομα Αστερία της μητέρας της συνδέεται με ύπαρξη της νύχτας. Εξάλλου στον λεγόμενο ομηρικό ύμνο στη Δήμητρα αναφέρεται ότι η μόνη κατοικία της Εκάτης βρισκόταν σε σκοτεινή σπηλιά, όπου η θεά είε ακούσει τη φωνή της απηγμένης Κόρης, δεν μπορούσε όμως να δει ποιος την είχε απαγάγει.
Στην κεντρική και δυτική Πελοπόννησο και στα δυτικά και βόρεια της ηπειρωτικής Ελλάδας η λατρεία της Εκάτης δεν διαδόθηκε, γαιτί υπήρχαν τοπικές θεότητες με όμοια λατρεία. Στα αρχαϊκά χρόνια ένας θαυμαστής της Εκάτης έγραψε το εγκώμιο της θεάς, με το οποίο προσπάθησε να προβάλει την Εκάτη ως την προσφιλέστερη στον Δία θεά, που την έκανε παντοδύναμη, ώστε να μπορεί κάθε άνθρωπος να την επικαλείται για κάθε επιθυμία του. Ωστόσο σε καμία ελληνική τοπική λατρεία της η Εκάτη δεν είχε τόσο ευρύ περιεχόμενο.
Με πληροφορίες από: Παγκόσμια Μυθολογία
