Η Καβάλα (6.200 π.Χ.-…)

Η Καβάλα είναι η σημαντικότερη μετά τη Θεσσαλονίκη παραλιακή πόλη της Μακεδονίας. Το λιμάνι της, που δημιουργήθηκε λίγο πριν τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο χαρακτηρίστηκε από τη σημαντική εμπορική του κίνηση.

Είναι χτισμένη δίπλα στη θάλασσα, στα πρόβουνα του όρους Σύμβολο. Προσχωρώντας μέσα στη θάλασσα το βουνό σχηματίζει ακρωτήριο. Εκεί χτίστηκε η παλιά ακρόπολη με πύργους, δεξαμενές και αποθήκες και γύρω από αυτή τα σπίτια της παλιάς Καβάλας. Πρόκειται για τη συνοικία Παναγιά, με τα στενά δρομάκια και τα σπίτια με τη χαρακτηριστική μακεδονική αρχιτεκτονική.

Τα πρώτα ίχνη ανθρώπινης παρουσίας και δραστηριότητας στην περιοχή της σημερινής Καβάλας ανάγονται στους προϊστορικούς χρόνους και συγκεκριμένα στη Νεολιθική εποχή (6.200 π.Χ.) και εντοπίζονται στη θέση Ντικιλί Τας (=όρθια πέτρα στην τουρκική) στα ανατολικά προάστια της σύγχρονης πόλης των Κρηνίδων. Πρόκειται για τον προϊστορικό οικισμό που πήρε το όνομά του από το μαρμάρινο επιτύμβιο μνημείο του Ρωμαίου αξιωματούχου C. Vibius Quartus που δεσπόζει στην περιοχή. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στον οικισμό αυτό «βρέθηκε η πιο παλιά μέχρι στιγμής ένδειξη οινοποίησης στην Ευρώπη».

Στην περιοχή της σημερινής πόλης της Καβάλας εντοπίστηκαν δύο προϊστορικές θέσεις, Αντισάρα στην περιοχή της σημερινής Καλαμίτσας και Περιγιάλι σε χαμηλό λόφο ανατολικά της πόλης, όπου βρέθηκε ένας μικρός οικισμός της πρώιμης εποχής το Χαλκού. Ίχνη κατοίκησης της Πρώιμης εποχής του Σιδήρου εντοπίστηκαν στη χερσόνησο της Παναγίας. Τα αρχαιολογικά ευρήματα της εποχής  συνηγορούν στην υπόθεση για παρουσία θρακικών φύλων στην περιοχή (Σάτρες, Σαπαίοι, Ηδωνοί).

Η Νεάπολη φέρεται αν είναι αποικία των κατοίκων της Θάσου. Η πόλη χτίστηκε ανάμεσα στα 650π.Χ. με 625π.Χ. Η Γοργώ με την άγρια μορφή της εικονιζόταν στα πρώτα νομίσματα της. Η επίκαιρη θέση της βοήθησε στον δρόμο των Περσών, όταν στα 492 και 480π.Χ. εξεστράτευσαν εναντίον της Ελλάδας, αλλά μετά τη ναυμαχία της Σαλαμίνας και τη μάχη στις Πλαταιές, αποτίναξε τον περσικό ζυγό. Εντάχθηκε στην Α’ Αθηναϊκή Συμμαχία πληρώνοντας εισφορά στο κοινό ταμείο.

Ανάμεσα στα 346 και 340π.Χ. η Νεάπολη πέρασε στην κατοχή των Μακεδόνων του Φίλιππου Β’ και ουσιαστικά μετατράπηκε σε επίνειο της πόλης των Φιλίππων. Ως κύριο λιμάνι γνώρισε ευημερία. Μετά την ήττα των Φιλίππων στις Κυνός Κεφαλές πέρασε στην ρωμαϊκή επιρροή. Επί Διοκλιτιανού η Νεάπολη μαζί με τους Φιλίππους και το Ακόντισμα ήταν οι πιο σπουδαίες πόλεις της Ανατολικής Μακεδονίας.

Ο επίσκοπος Νεάπολης που μετείχε στην Πενθέκτη Σύνοδο (691/692μ.Χ.) ήταν και ο τελευταίος με αυτό το όνομα πριν η πόλη μετονομαστεί σε Χριστούπολη, στις αρχές του 8ου μ.Χ. αιώνα. Η πόλη υπέστη τις συνέπειες των βαρβαρικών επιδρομών, αλλά άντεξε.

Από την εποχή του αυτοκράτορα Ιουστινιανού Σλάβοι, Σμολένοι είχαν αναλάβει να προστατεύουν τις κλεισούρες, κυρίως από επιδρομές των πρώτων Βουλγάρων. Στα 837 Σμολένοι αναγκάστηκαν να συμπτυχθούν στη Χριστούπολη. Στα 864 δημιουργήθηκε εκεί η επισκοπή Σμολένων. Επί Βασιλείου του Β’ μεταφέρθηκαν στη Ροδόπη.

Από τον 10ο αιώνα η Χριστούπολη είχε αναπτυχθεί πολύ και ήταν πια αναγνωρισμένα το δεύτερο σε σπουδαιότητα λιμάνι της Μακεδονίας, μετά τη Θεσσαλονίκη. Τον 13ο αιώνα Τζαμπλάκωνες και Καντακουζηνοί φεουδάρχες κατείχαν τεράστιες εκτάσεις. Στα 1387 την πήραν οι Τούρκοι.

Στα τέλη του 15ου αιώνα με αρχές του 16ου η Χριστούπολη μετονομάστηκε σε Καβάλα. Από το 1526 άρχισε πάλι να ακμάζει. Στα 1533 είχε επεκταθεί προς το λιμάνι. Τότε χτίστηκε ο νέος περίβολος και υψώθηκε το εντυπωσιακό Υδραγωγείο (Καμάρες). Τον 18ο αιώνα ιδρύθηκαν ελληνικά σχολεία, ενώ η Καβάλα είχε εξελιχθεί σε κέντρο διαμετακομιστικού εμπορίου. Στα 1835 τοποθετήθηκε εκεί πράκτορας του ελληνικού προξενείου Θεσσαλονίκης. Στη δεκαετία του 1880 είχε προαχθεί σε προξενείο.

Στην παλιά Καβάλα γεννήθηκε ο ιδρυτής της δυναστείας της Αιγύπτου, ο Μωχάμεντ Άλι πασάς. Ο μουσουλμάνος αυτός ηγέτης ενδιαφέρθηκε για τη γενέτειρα του. Έχτισε ορφανοτροφείο και πτωχοκομείο, όπου οι αναξιοπαθούντες έβρισκαν στέγη και τροφή. Η επίσημη ονομασία του ήταν Ιμαρέτ, αλλά οι ντόπιοι το ονόμαζαν «τεμπελχανιό». Ο Μωχάμεντ είχε δικό του και το νησί της Θάσου και με τα έσοδα που είχε από εκεί συντηρούσε μωαμεθανική ιερατική σχολή. Ένας απόγονος του αγόρασε και το κάστρο με σκοπό να το μετατρέψει σε βιομηχανική σχολή. Τον πρόλαβε όμως, ο Βαλκανικός Πόλεμος.

Στα 1839-1840 πράκτορες το χεβίδη Μωχάμεντ Άλι προσπαθούσαν να ξεσηκώσουν τους Έλληνες εναντίον του σουλτάνου. Ακολουθώντας το παράδειγμα του Αλή πασά στα Γιάννενα, ο Μωχάμεντ Άλι δημιούργησε περίπου αυτόνομο δικό του κράτος στην Αίγυπτο, ώσπου το 1804 αναγνωρίστηκε πασάς από το σουλτάνο. Στα 1831 ο Μωχάμεντ Άλι πολεμούσε εναντίον του σουλτάνου και προέλαυνε ως τη Μικρά Ασία. Με τη μεσολάβηση των Μεγάλων Δυνάμεων επέστρεψε στην Αίγυπτο. Στα 18490 του είχε αναγνωριστεί το δικαίωμα της κληρονομικής αντιβασιλείας.

Στα 1879 στην Καβάλα ιδρύθηκε ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Αριστοτέλης, που συντηρούσε αστική σχολή και οικοτροφείο. Στα 1897 έγινε απόβαση 400 Ελλήνων από το ελεύθερο βασίλειο με σκοπό την ανατίναξη της σιδηροδρομικής γραμμής. Δεν τα κατάφεραν.

Στα τέλη του 19ου αιώνα με αρχές του 20ου ο καπνός ήταν το κύριο προϊόν της Ανατολικής Μακεδονίας. Και η Καβάλα το εξαγωγικό λιμάνι. Τα καπνά αγόραζαν οι τοπικοί μπέηδες και τα μεταπουλούσαν σε μεγάλους οίκους. Συνεργάτες των μπέηδων ήταν ισχυροί Εβραίοι της Θεσσαλονίκης, αντιπρόσωποι μεγάλων οίκων. Προστάτες τους ήταν οι Πρόξενοι κυρίως Γαλλίας και Αυστρίας.

Από το 1903 ως το 1909 η πόλη υπέφερε από τις ορδές των Βουλγάρων κομιτατζήδων. Τον Οκτώβριο του 1912 η Καβάλα κυριεύτηκε από τους Βούλγαρους. Έμεινε «βουλγαρική πόλη» για οκτώ μήνες. Στις 25 Ιουνίου 1913 ο ελληνικός στόλος φάνηκε στην περιοχή. Στις 26, το θρυλικό θωρηκτό «Αβέρωφ» κατέπλευσε στο λιμάνι και οι άνδρες κατέλαβαν την πόλη. Στις 27, ο ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης και το επιτελείο του συμμετείχαν στη δοξολογία για την απελευθέρωση της Καβάλας.

Πηγή: https://kavala.gov.gr/

Please follow and like us: