Ο Ξενοφάνης

Ο Ξενοφάνης καταγόταν από την Κολοφώνα της Ιωνίας, αλλά το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του το πέρασε στην Ελέα, (αποικία των Φωκαέων στην περιοχή της Καμπανίας). Έχουν διατυπωθεί πολλές απόψεις σχετικά με τον Ξενοφάνη: άλλοι τον θεωρούν θρησκευτικό αναμορφωτή της αρχαίας μυθολογίας, άλλοι ως έναν περιπλανώμενο που απήγγελλε τα ποιήματα του στα συμπόσια, άλλοι ως κακόζηλο θεολόγο που δίδασκε μεν τον έναν θεό, χωρίς ωστόσο να συντελέσει σε αυτή τη διδασκαλία.

Ο Ξενοφάνης
Ο Ξενοφάνης

Έχει γράψει τα έργα του σε μορφή έμμετρη. Από το έργο του με την ονομασία Ελεγείαι, διασώθηκαν αποσπάσματα, όπως και από τα έργα του Σίλλοι και Περί φύσεως. Ο Ξενοφάνης έζησε 105 χρόνια. Η αντίληψη του περί των ανθρώπων μπορεί να τεθεί ως μία προεισαγωγή των σημερινών θρησκευτικών αντιλήψεων, αφού ο Ξενοκράτης θεωρεί ότι όλοι γίναμε από γη και ύδωρ.

Κατά τον Ξενοκράτη ο Θεός ήταν παντελών ανόμοιος προς τον άνθρωπο, ολόκληρος δε είναι μάτια και αυτιά, κινεί δε τον κόσμο με τον νου του. Υποστηρίζεται όμως ότι τα αποσπάσματα του Ξενοφάνη στοιχειοθετούν μια θεωρία για την θεϊκή και την ανθρώπινη πραγματικότητα, που στην ιδιαιτερότητα της συνιστά την καταδίκη της ανθρωπομορφικής αντίληψης για την θεότητα.

Ο Ξενοφάνης θεωρεί ότι Θεός δεν είχε καμία ομοιότητα με τους ανθρώπους. Απεικονίζεται από αυτούς με αντίστοιχη μορφή, γιατί ο καθένας θέλει ο Θεός να είναι όμοιος με αυτόν. Αν τα ζώα είχαν χέρια και ικανότητα ζωγραφικής, οι θεοί τους θα είχαν τη μορφή τους. Ο ανθρωπομορφισμός, τον οποίο δεν αποδέχεται ο Ξενοφάνης, αλλά κατανοεί τη χρησιμότητα του για τους αδυνατούντες να εννοήσουν διαφορετικά το Θεό, έχει κατ’ αυτόν όρια, τα οποία φθάνουν μόνον στα εξωτερικά γνωρίσματα του θεού. Αντιθέτως, περί των εσωτερικών, τον χαρακτήρα δηλαδή του θεού και των συμπεριφορών του, η επιχείρηση αναγνώρισης τέτοιων καταστάσεων πρέπει να θεωρείται αποτυχημένη, γι’ αυτό εναντιώθηκε στον Όμηρο και στον Ησίοδο, οι οποίοι παρουσιάζουν τους θεούς να μεταχειρίζονται κάθε μέσο για να πετύχουν τον σκοπό τους, ο οποίος μάλιστα τις περισσότερες φορές δεν είναι επιτρεπτός στους ανθρώπους.

Πέρα των «φυσιολογικών» παρατηρήσεων του Ξενοκράτη η διδασκαλία του περί του Ενός Θεού είναι εξόχως ενδιαφέρουσα, κυρίως λόγω των γνωρισμάτων που αναγνωρίζει στο Εν. Άλλωστε το έργο του Ξενοφάνη στηρίζεται στις θεολογικές και φυσιολογικές προϋποθέσεις, ο δεσπόζων όμως χαρακτήρας του συνίσταται στη σύνθεση τους. Ο Ξενοφάνης εισηγείται μια μονοθεϊστική αντίληψη, όπου υπάρχει αναλογία μεταξύ του ενός κόσμου και του ενός θεού, όπως θα υποστηρίξει αργότερα και ο Πλάτωνας. Από τους μεταγενέστερους Πατέρες της Εκκλησίας ο Κλήμης τον θεωρεί εκπρόσωπο του μονοθεϊσμού.

Ένα σχόλιο

Υποβολή απάντησης

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *