Η Θεοδώρα η Αυτοκράτειρα (815 – μετά το 867)

Η Θεοδώρα (815 – μετά το 867) ήταν αυτοκράτειρα του Βυζαντίου, σύζυγος του Θεόφιλου (829-842). Μετά τον θάνατο του εικονομάχου συζύγου της αναστήλωσε τις εικόνες και επέφερε οριστικό τέλος στην Εικονομαχία.

Η Θεοδώρα η Αυτοκράτειρα

Η Θεοδώρα, σύζυγος, μητέρα, αδελφή

Η Θεοδώρα καταγόταν από την Έβισσα της Παφλαγονίας και ήταν κόρη των εικονόφιλων Μαρίνου, ανώτερου αξιωματικού, και της Θεοκτίστης. Όταν η μητριά του Θεόφιλου, Ευφροσύνη κάλεσε νέες από όλη την αυτοκρατορία για να επιλέξει ο Θεόφιλος σύζυγο, η Θεοδώρα προτιμήθηκε από την έχουσα ισχυρότερη προσωπικότητα Κασσιανή.

Η συζυγική ζωή του αυτοκρατορικού ζεύγους δεν ήταν εντελώς ανέφελη γιατί οι αδελφοί της Θεοδώρας Βάρδας και Πετρωνάς, και ειδικά ο τελευταίος τον πρώτο καιρό, κατεχρώντο της συγγένειάς τους με τον αυτοκράτορα, αλλά και η ίδια η Θεοδώρα ασχολήθηκε με κερδοσκοπικές επιχειρήσεις προς μεγάλην δυσαρέσκειαν του Θεόφιλου.

Πέραν αυτών -κι από μια περιπέτεια που είχε ο Θεόφιλος με μια κυρία της αυλής χωρίς συνέχεια-το μεγάλο πρόβλημα ήταν τα θρησκευτικά φρονήματα της Θεοδώρας και της μητέρας της Θεοκτίστης.

Η Θεοκτίστη λάτρευε τις εικόνες –όπως όλες οι γυναίκες της αυτοκρατορίας. Αναγκάστηκε να φύγει από το παλάτι αλλά στο μοναστήρι που πήγε κατηχούσε τις εγγονές της, τις κόρες του Θεόφιλου, στην εικονολατρεία. Δεδομένου ότι ο Θεόφιλος δεν είχε ακόμη αποκτήσει τον Μιχαήλ και είχε κάνει συμβασίλισσά του την μεγαλύτερη κόρη του Θέκλα, απαγόρευσε τις επισκέψεις στο μοναστήρι και η πεθερά του άρχισε να τον κατηγορεί φανερά.

Το χειρότερο για τον Θεόφιλο ήταν ότι και η Θεοδώρα λάτρευε τις εικόνες. Συνελήφθη επ’ αυτοφώρω από τον γελωτοποιό της αυλής να τις ασπάζεται αλλά όταν την κατηγόρησε ο Θεόφιλος, είπε πως κοιταζόταν στον καθρέφτη της. Δεν αντιδρούσε φανερά όπως η μητέρα της, τελικά όμως ήταν αυτή που ανέτρεψε την εκκλησιαστική πολιτική του συζύγου της και αναστήλωσε τις εικόνες.

Στις αρχές του 842 ο Θεόφιλος αρρώστησε βαριά. Προβλέποντας το τέλος του, ζήτησε από την Θεοδώρα και τους μεγάλους αξιωματούχους να ορκιστούν ότι τίποτα δεν θα ανέτρεπαν απ’ όσα θέσπισε και ότι θα διατηρούσαν τον Ιωάννη τον Γραμματικό στον πατριαρχικό θρόνο.

Μετά τον θάνατο του Θεόφιλου η Θεοδώρα ανέλαβε την επιτροπεία του γιου τους Μιχαήλ Γ’, με συνεπιτρόπους τον αδελφό της Βάρδα, τον μάγιστρο Μανουήλ και τον λογοθέτη Θεόκτιστο. Οι δύο τελευταίοι ήταν δεδηλωμένοι εικονομάχοι και μάλιστα τον Θεόκτιστο όρκισε προ παντός ο Θεόφιλος μαζί με την Θεοδώρα. Αλλά ήταν αυτοί που εισηγήθηκαν στην Θεοδώρα την αθέτηση των όρκων της προς τον Θεόφιλο και την αναστήλωση των εικόνων –για την οποία βέβαια κάθε άλλο παρά απρόθυμη ήταν.

Με βασιλική διαταγή ο πατριάρχης Ιωάννης ο Γραμματικός απομακρύνθηκε βίαια από το πατριαρχείο. Σύνοδος, μοναχών κυρίως, που συνήλθε εκ των υστέρων εξέλεξε πατριάρχη τον εικονόφιλο Μεθόδιο και αναθεμάτισε τον Ιωάννη και τους ομόφρονές του. Η Θεοδώρα ζήτησε να εξαιρεθεί ο Θεόφιλος από τον αναθεματισμό, παίρνοντας όρκο ότι στις τελευταίες του στιγμές μεταμελήθηκε και ασπάστηκε τις εικόνες. Ο Μεθόδιος «επείσθη» και έδωσε στην Θεοδώρα έγγραφη απαλλαγή του Θεόφιλου. Και στις 19 Φεβρουαρίου του 842 τελέσθηκε η Εορτή της Ορθοδοξίας για να πανηγυριστεί η αναστήλωση των εικόνων.

Ο Ιωάννης ο Γραμματικός εξορίστηκε και μαστιγώθηκε. Ο αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης Λέων ο Μαθηματικός, ο λογιότερος της εποχής του, καθαιρέθηκε. Το χειρότερο όλων ήταν ο ολοκληρωτικός πόλεμος που αποφάσισε η Θεοδώρα κατά των Παυλικιανών της Μικράς Ασίας, «για να τους επαναφέρει στην ευσέβεια». Κατά τους ίδιους τους εικονόφιλους χρονογράφους, εκατό χιλιάδες ήταν τα θύματα αυτού του πολέμου του κράτους προς υπηκόους του. Κατά το διάστημα της εξουσίας της Θεοδώρας δύο εκστρατείες υπό τον Θεόκτιστο κατά της αραβοκρατούμενης Κρήτης απέτυχαν, οι κτήσεις στην Απουλία και Καλαβρία υποτάχθηκαν στους Φράγκους, η Σικελία υποτάχθηκε σχεδόν ολόκληρη στους Μουσουλμάνους και οι επιδρομές των Αράβων στην Μικρά Ασία έγιναν συχνότερες και καταστρεπτικότερες, υποστηριζόμενες τώρα και από τους εναπομείναντες Παυλικιανούς.

Ο Μιχαήλ Γ’ μεγάλωσε υπό την επιμέλειαν του αδελφού της Θεοδώρας Βάρδα και πήρε -κατά τους χρονογράφους πάντοτε- την χειρότερη ανατροφή που μπορούσε να δοθεί: παραδομένος από μικρή ηλικία στα ποτά (εξ ου και η προσωνυμία Μέθυσος), στις ερωμένες και στις αρματοδρομίες.

Ο Βάρδας φιλοδοξούσε να μείνει μόνος επίτροπος της βασιλείας. Προκάλεσε ένταση στις σχέσεις των άλλων δύο συνεπιτρόπων με αποτέλεσμα ο Μανουήλ να αποσυρθεί. Ύστερα ο Βάρδας παρόξυνε τον ανεψιό του εναντίον του Θεόκτιστου λέγοντας ότι αυτός ήταν που συμβούλευε την Θεοδώρα να μη του δίνει χρήματα για τις ακολασίες του. Τελικά με την έγκριση του Μιχαήλ ο Βάρδας δολοφόνησε τον Θεόκτιστο το 854.

Ο θάνατος του πιστότερου συμβούλου της συντάραξε την Θεοδώρα. Βλέποντας ότι οι ενέργειες του αδελφού της αποσκοπούσαν στην εξουδετέρωσή της, και για ν’ αποφύγει τα χειρότερα, συγκάλεσε το 856 την Σύγκλητο, απέδωσε λογαριασμό της επιτροπείας της και έφυγε από τα ανάκτορα με τις θυγατέρες της. Άφησε ένα υπέρογκο ποσό στο δημόσιο ταμείο.

Αλλά ο Βάρδας δεν αρκέστηκε σ’ αυτό. Υπέβαλε στον Μιχαήλ τον φόβο ότι θα είχε την τύχη του Κωνσταντίνου ΣΤ’ που τον τύφλωσε η μητέρα του Ειρήνη η Αθηναία, και ο πατριάρχης Ιγνάτιος -που είχε διαδεχτεί το 846 τον Μεθόδιο- διατάχθηκε να κουρέψει μοναχές την Θεοδώρα και τις κόρες της. Ο Ιγνάτιος αρνήθηκε και τις κούρεψε ο άλλος αδελφός, ο Πετρωνάς. Η Θεοδώρα έζησε από τότε περιορισμένη και φτωχικά στα ανάκτορα του Καριανού απ’ όπου είδε την δολοφονία του αδελφού της και εν συνεχεία του γιου της από τον Βασίλειο τον Μακεδόνα.

Το λείψανο της Θεοδώρας βρίσκεται σήμερα στην Κέρκυρα, στο ναό της Θεοτόκου Σπηλαιωτίσσης. Η μνήμη της τιμάται στις 11 Φεβρουαρίου.

Πηγή: https://www.ekdotikeathenon.gr/istopia-toy-ellhnikoy-ethnoys-p16.html

Πηγή: https://el.wikipedia.org/wiki/Θεοδώρα_(9ος_αιώνας)

Υποβολή απάντησης

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *