Η άλωση της Ρώμης από τους Βάνδαλους το 455 ήταν ένα πλήγμα ανεπανόρθωτο για το δυτικό κράτος, που σήμανε το τέλος της Ρώμης. Η σύγχυση και ο πανικός που επακολούθησαν ήταν τόσο μεγάλοι ώστε οι αυτοκράτορες διαδέχονταν ο ένας τον άλλον, χωρίς να μπορούν να μεταβάλουν ή να διορθώσουν ο,τιδήποτε.
Από το 537 σε όλες τις υποθέσεις της δυτικής αυτοκρατορίας κυριαρχεί ο Σουήβος πατρίκιος Ριχομέρης. Αναδεικνύονται αυτοκράτορες ο δραστήριος Μαϊοριανός που κάνει πραγματικά συγκινητικές προσπάθειες στην Γαλατία και στην Ισπανία και ο αδρανής Λίβιος Σεβήρος που στα χρόνια του χάνονται πολλές επαρχίες. Από το 458 οι Βουργουνδοί είναι εγκατεστημένοι ως φοιδεράτοι (ομόσπονδοι) στην επαρχία Σηκουανία. Από εκεί θα επεκταθούν στην Λουγδουνησία Α΄, στις Γραίες Άλπεις και ένα μέρος της Βιεννησίας. Η χερσόνησος της Αρμορικής (σημ. Βρετάνη) στην επαρχία Λουγδουνησία Γ΄ είναι εντελώς ανεξάρτητη.
Ο αυτοκράτορας Λίβιος Σεβήρος έχει πολλούς εχθρούς. Ανάμεσά τους είναι η Σύγκλητος της Ρώμης. Ο αυτοκράτορας της Ανατολής Λέων Α΄, που δεν τον αναγνωρίζει, ο κόμης Μαρκελλίνος, που είναι απόλυτος κύριος της Δαλματίας και ο Βάνδαλος βασιλιάς Γιζέριχος. Έτσι δημιουργείται ένα κοινό μέτωπο εναντίον του Ριχομέρους που θέλει τουλάχιστον να υπερασπίσει την Ιταλία και ό,τι απομείνει από επαρχίες στη Δύση.
Το 463 οι Φράγκοι είναι φοιδεράτοι, όπως οι Βουργονδοί και οι Βησιγότθοι στην Ισπανία με τη διαφορά ότι το δυτικό κράτος βρίσκεται τώρα σε καταφανή αδυναμία να δώσει διαταγές στους θεωρητικά υποδεέστερους συμμάχους του. Όταν ο Γιζέριχος αποδίδει την Ευδοξία και την Πλακιδία, στην Κωνσταντινούπολη προσπαθεί να αναγνωρισθεί ως νόμιμος αυτοκράτορας στη Δύση ο σύζυγος της Πλακιδίας συγκλητικός Ολύβριος. Τον Νοέμβριο του 465 το κοινό μέτωπο φέρνει την κατάρρευση του αδύναμου αυτοκράτορα Λίβιου Σεβήρου, που πιθανόν να δολοφονήθηκε από τον Ριχομέρη για να απαλλαγεί από τόσους εχθρούς.
Λίγο καιρό αργότερα η Σύγκλητος της Ρώμης ζητά από τον Λέοντα Α΄ να σταλεί από την Κωνσταντινούπολη ένας νέος νόμιμος αυτοκράτορας στη Δύση και ο Ριχομέρης αποδέχεται το πρόσωπο αυτό: είναι ο πατρίκιος Ανθέμιος, εγγονός του παλαιού υπάτου της Ανατολής Ανθεμίου, που έχει παντρευτεί την Ευθυμία κόρη του αυτοκράτορα Μαρκιανού. Το 467, επικεφαλής μιας μεγάλης στρατιάς και με τον διοικητή της Δαλματίας Μαρκελλίνο, ο Ανθέμιος φθάνει στην Ρώμη για να ανακαλύψει ότι η κατάσταση έχει μεταβληθεί ριζικά στη Δύση και ότι οι Βησιγότθοι της Ισπανίας υπό τον νέο τους βασιλιά Εύριχο δεν είναι πια φοιδεράτοι της αυτοκρατορίας.
Αφού αποκαθίσταται έτσι η ομόνοια και η συνεργασία ανάμεσα στο ανατολικό και δυτικό κράτος, το 468 ακολουθεί η κοινή εκστρατεία εναντίον του βανδαλικού κράτους της Αφρικής. Πρόκειται για μια μεγάλη καταστροφή που αφήνει το δυτικό κράτος ανυπεράσπιστο σε μια εισβολή του Γιδερίχου. Πάλι όλες οι αμυντικές φροντίδες ανατίθενται στον Ριχομέρη που αποκτά ξανά μεγάλη δύναμη. Το 469 ο βασιλιά Εύριχος κηρύσσει τον πόλεμο στην δυτική αυτοκρατορία. Η Δύση ολόκληρη θεωρεί τον Ανθέμιο Έλλληνα αυτοκράτορα και οι επαρχίες αρχίζουν πάλι να αποσκιρτούν. Οι Βησιγότθοι κατακτούν ολόκληρη την νοτιοδυτική Γαλατία ως τον ποταμό Λίγηρα και το 471 νικούν στις όχθες του Ροδανού τον γιο του Ανθεμίου Ανθεμίολο που έρχεται να τους πολεμήσει. Έτσι όλες οι προσπάθειες πρέπει να στραφούν στην διατήρηση της Ιταλίας, καθώς οι υπόλοιπες κτήσεις της αυτοκρταορίας στη Δύση δεν επικοινωνούν πια μεταξύ τους.
Ως «Έλλην αυτοκράτωρ» ο Ανθέμιος γίνεται μισητός, όχι τόσο για την καταγωγή του, όσο για τη συμπάθεια που δείχνει στους ειδωλολάτρες και τους αιρετικούς και ο πατρίκιος Ριχομέρης επωφελείται από τη κατάσταση αυτή για να τον ανατρέψει. Στις αρχές του 472 ο πατρίκιος πολιορκεί τον αυτοκράτορα μέσα στη Ρώμη. Τον Απρίλιο φθάνει στην Ιταλία ο συγκλητικός Ολύβριος, σύζυγος της Πλακιδίας της νεότερης, και ανακηρύσσεται αυτοκράτορας από τον Ριχομέρη με τη βοήθεια οστρογοτθικών στρατευμάτων του Βιδιμέρου του Αμαλού. Ο Ανθέμιος θανατώνεται από τους Βουργουνδούς που είχαν κατέβει και αυτοί την Ιταλία. Το καλοκαίρι του 472 πεθαίνει ο πατρίκιος Ριχομέρης και ο αυτοκράτορας Ολύβριος ανακηρύσσει πατρίκιο τον Βουργουνδό βασιλιά Γονδεβαύδο. Ο ίδιος ο Ολύβριος πεθαίνει τον ίδιο χρόνο κα ο Γονεβαύδος ανακηρύσσει αυτοκράτορα τον Γλυκέριο, που, φυσικά, δεν αναγνωρίζεται από την ανατολική αυτοκρατορία.
Ο Λέων Α΄, στις αχές του 474, στέλνει έναν άλλο αυτοκράτορα στην Ιταλία, τον Ιούλιο Νέπωτα, που κατορθώνει να αιχμαλωτίσει τον Γλυκέριο. Ο Νέπως δεν προλαβαίνει να έχει την έγκριση του αυτοκράτορα της Ανατολής Ζήνωνα. Έχει να πολεμήσει Βησιγότθους και Βουργουνδούς. Μετά από μερικές αρχικές επιτυχίες αναγκάζεται να αναγνωρίσει τη βησιγοτθική ανεξαρτησία. Από τη κατάσταση αυτή επωφελείται ο πατρίκιος Ορέστης, που τον Οκτώβρο του 475, ανακηρύσσει αυτοκράτορα τον γιο του Ρωμύλο, που αναγνωρίζεται νόμιμος από τον Βάνδαλο βασιλιά Γιζέριχο.
Ο Ιούλιος Νέπως αναγκάζεται να αποσυρθεί στη Δαλματία, στη διάρκεια της βασιλείας του Βασιλίσκου στην Κωνσταντινούπολη. Η ρωμαϊκή επικράτεια στη Δύση περιλαμβάνει ελάχιστα εδάφη, πέρα από την Ιταλία. Οι βάρβαροι βρρίσκονται παντού και είναι αδύνατον να υποταγούν όλοι μαζί. Καμιά συνθήκη δεν εξασφαλίζει την υποταγή εκείνων που διαθέτουν την δύναμη των όπλων. Και η δύναμη των όπλων των βαρβαρικών στρατιών δίνει και την τελική λύση.
Στις 4 Σεπτεμβρίου του 476 η στρατιά της Ιταλίας βρίσκεται σε αναταραχή. Στο όνομα του αναδασμού τη γης στην Ιταλία, ο αρχηγός της στρατιάς αυτής Σκίρος Οδόακρος, γιος του Εδέκωνος, υποχρεώνει τον Ρωμύλο να παραιτηθεί. Μετά τον αυτοκράτορα αυτό, που είναι γνωστός ως Ρωμύλος Αυγουστύλος εξαιτίας της ηλικίας του, δεν ανακηρύσσεται άλλος αυτοκράτορας στη Δύση.
Ο Αυτοκάτορας της Ανατολής Ζήνων, που μόλις έχει κερδίσει πάλι τον χαμένο θρόνο, αναγνωρίζει τον Οδόακρο «πατρίκιο και βασιλέα των εθνών». Στο όνομα του αυτοκράτορα της Ανατολής ο Οδόακρος αναγνωρίζει στον Βησιγότθο βασιλιά Εύριχο την κατοχή της τελευταίας ρωμαϊκής επαρχίας στη Ισπανία της Ταρρακωνησίας και της Ναρβωνησίας ως τις παραθαλασσίδιες Άλπεις. Μετά τον θάνατο του Νέπωτος το 480, η Δαλματία περιέρχεται στο βασίλειο της Ιταλίας, που η εσωτερική του ειρήνη είχε εξασφαλισθεί για μερικά χρόνια.
Το τελευταίο τμήμα της Γαλατίας θα υποκύψει στους Φράγκους το 486. Η περιοχή αυτή με τον στρατό της είναι απομονωμένη από την αυτοκρατορία. Μπροστά στην πίεση των βαρβάρων Ρογών στις Άλπεις, ο Οδόακρος θα εκκενώσει τις δύο επαρχίες του Νωρικού, το 488. Έτσι, συμπληρώνεται ο κύκλος των απωλειών για το δυτικό κράτος, που στις αρχές του 5ου αιώνα απαριθμούσε πάνω από 50 επαρχίες, συγκροτημένες σε οκτώ διοικήσεις και δύο μεγάλες επαρχίες. Στα εδάφη τους, τα βαρβαρικά κράτη μόλις είχαν αρχίσει να σχηματίζονται ως ανεξάρτητες ενότητες και η πρώην ρωμαϊκή Ευρώπη αντιμετωπίζει με δέος την ακέραια κα ισχυρή αυτοκρατορία της Ανατολής.
Όταν ο Οδόακρος βάζει τέλος στις αναγορεύσεις αυτοκρατόρων στη Δύση, ο βάρβαροι είναι απόλυτοι κυρίαρχοι στα εδάφη της. Όμως, αν εξαιρέσουμε τη Βρετανία και μια λεπτή ζώνη εδαφών δυτικά από τον Ρήνο και νότια από τον Δούναβη, όπου τα γερμανικά φύλα έχουν κατορθώσει να επβληθούν εθνολογικά, οι πληθυσμοί δεν έχουν υποστεί ούτε σοβαρές απώλειες ούτε αλλοιώσεις σημαντικές. Οι βαρβαρικοί λαοί δεν ήταν ποτέ πολυάριθμοι και, αν οι εισβολές τους θα μπορούσαν να ενισχύσουν δημογραφικά τις ρωμαϊκές επαρχίες, η φυγή των εύπορων αντισταθμίζει τα δημογραφικά κέρδη.
Στη Δύση επικρατεί τώρα μεγαλύτερη έλλειψη υλικών αγαθών και η είσπραξη των ρωμαϊκών φόρων γίνεται με ακόμη μεγαλύτερη σκληρότητα από τους βάρβαρους. Οι επαρχίες εξακολουθούν να υπάρχουν ονομαστικά, αλλά, επειδή ο βαρβαρικός στρατός βρίσκεται παντού, καταντούν σιγά σιγά μόνο αρχιεπισκοπές. Η έκταση των πόλεων μικραίνει και η πνευματική ζωή περιορίζεται. Τα κράτη, τέλος, αρχίζουν να συγκεντρώνονται γύρω από την αυλή του ηγεμόνα, και, καθώς ατονεί η ρωμαϊκή διοίκηση, η Εκκλησία υποκαθιστά την ρωμαϊκή ιδέα εκεί που η βαρβαρική καταπίεση είναι μεγάλη, όπως στο κράτος των Βάνδαλων.
Εξάλλου ούτε η Εκκλησία ούτε οι ορθόδοξοι πληθυσμοί έχουν χάσει την ελπίδα τους: η ρωμαϊκή αυτοκρατορία υπάρχει στην Ανατολή και ο αυτοκρατορικός θεσμός μένει εντελώς απρόσβλητος από τις βαρβαρικές εισβολές. Έτσι, σε ολόκληρη τη Δύση μένει διάχυτη η εντύπωση για την αναμφισβήτητη υπεροχή του βυζαντινού αυτοκράτορα και δημιουργείται επιπλέον η πεποίθηση της επικυριαρχίας της Ανατολής πάνω στη Δύση. Σε αυτό συμβάλλει και η ακόρεστη μανία των βαρβάρων ηγεμόνων να αποκτούν τίτλους της ρωμαϊκής ιεραρχίας. Οι τίτλοι που αποκτούν τούς κάνουν, θεωρητικά τουλάχιστον, υφιστάμενους του αυτοκράτορα.
Έτσι από το 476 και εξής, η ανατολική αυτοκρατορία έχει πλήρη συνείδηση της υπεροχής της έναντι στη ρωμαϊκή κληρονομιά στη Δύση, αφού μάλιστα στις πολιτικές σχέσεις υπάρχει ένα πρόβλημα που παραμένει ανοικτό, το θρησκευτικό. Η επίσημη θρησκεία της αυτοκρατορίας είναι η Ορθοδοξία που κατοχυρώνεται μάλιστα από τέσσερις οικουμενικές συνόδους. Ορθόδοξοι επίσης είναι και οι ρωμαϊκοί πληθυσμοί στη Δύση, αλλά οι κυρίαρχοι βάρβαροι είναι αρειανοί αιρετικοί. Η αυτοκρατορία δεν θα αργήσει να δείξει την ανησυχία της για την τύχη της Ορθοδοξίας στη Δύση.
Το 476 ο αυτοκράτορας της Ανατολής Ζήνων δέχεται τη νέα κατάσταση στη Δύση. Δέχεται να στείλει στο Οδόακρο τα διάσημα του πατρικίου και τον εξουσιοδοτεί έτσι να διαπραγματευθεί με τον Βησιγότθο βασιλιά Εύριχο την παραχώρηση των τελευταίων ρωμαϊκών εδαφικών κτήσεων στην Ισπανία και τη Γαλατία. Στέλνει επίσης και τον πατρίκιο συγκλητικό Σεβήρο στην Καρχηδόνα για να συνάψει συνθήκη ειρήνης με τους Βάνδαλους. Η μεγάλη κρίση του 5ου αιώνα που έφερε το σχίσμα του ρωμαϊκού κόσμου και την πτώση της ρωμαϊκής Δύσης φαίνεται να έχει περάσει και ο μεσογειακός κόσμος επιτέλους ειρηνεύει. Η συνθήκη ειρήνης του 476/477 σημειώνει την αρχή της υπεροχής της αυτοκρατορίας της Ανατολής πάνω στην κατακερματισμένη και υποταγμένη ρωμαϊκή Δύση.
Με πληροφορίες από: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους