Σύσκεψη στην Αγία Λαύρα (1821)

Η σύσκεψη στην Αγία Λαύρα ήταν η σημαντικότερη σύσκεψη για την Ελληνική Επανάσταση. Έλαβε χώρα στις 10 ή 13 Μαρτίου 1821. Σύνεδροι ήταν οι αρχιερείς και οι πρόκριτοι, που συμμετείχαν και στη σύσκεψη της Βοστίτσας και αργότερα εκλήθησαν από τους Τούρκους στη Τριπολιτσά για έκτακτη σύσκεψη, αλλά την πραγματικότητα οι Τούρκοι σκόπευαν να τους κρατήσουν ως ομήρους και εγγυητές της ησυχίας των κατοίκων των επαρχιών τους, καθώς και οι επίσκοποι Έλους, Μεθώνης, Βρεσθένης και οι πρόκριτοι Γ. Σισίνης, Π. Κρεββατάς και Α. Κονδάκης.

Οι παραπάνω αρχιερείς και πρόκριτοι είχαν συγκεντρωθεί αρχικά στα Καλάβρυτα. Για να κερδίσουν χρόνο διαβεβαίωσαν τον διοικητή των Καλαβρύτων Αρναούτογλου ότι συγκεντρώθηκαν εκεί για να μεταβούν στην Τριπολιτσά όλοι μαζί. Καθυστερούσαν όμως περιμένοντας την αποκατάσταση της υγείας του Παλαιών Πατρών Γερμανού, που προφασιζόταν τον ασθενή. Τελικά βρήκαν στο σχέδιο που πρότεινε ο Γερμανός την αναζητούμενη πρόφαση. Συνέταξαν επιστολή, προερχόμενη δήθεν από φίλο τους Τούρκο της Τριπολιτσάς, που τους συμβούλευε να μην υπακούσουν στην πρόσκληση, γατί κινδύνευε η ζωή τους. Την επιστολή εμπιστεύτηκαν σε άνθρωπο που έφυγε αμέσως προς την Τριπολιτσά και από κάποιο σημείο του δρόμου επέστρεψε προς τα Καλάβρυτα.

Εν τω μεταξύ ο Παλαιών Πατρών Γερμανός και οι άλλοι ανεχώρησαν στις 9 Μαρτίου, ανακοινώνοντας ότι πηγαίνουν στην Τριπολιτσά για τη σύσκεψη. Τους συνόδευε και ο Τούρκος απεσταλμένος του καϊμακάμη που είχε φέρει και δεύτερη πρόσκληση στους προκρίτους της Αχαΐας. Στα Μαζέικα Καλύβια συναντήθηκαν με τον άνθρωπο τους, που τους παρέδωσε την προερχόμενη δήθεν από την Τριπολιτσά επιστολή.

Αγανακτισμένοι προσποιητά από την αποκάλυψη της παγίδας, που τους είχε στηθεί και στην οποία κινδύνευαν να πέσουν, ανακοίνωσαν στον Τούρκο απεσταλμένο πως αρνούνταν να συνεχίσουν το ταξίδι τους. Εσπευσμένα επέστρεψαν στα Καλάβρυτα και πήγαν στην Αγία Λαύρα (10 ή 13 Μαρτίου). Κατέφυγαν στην Αγία Λαύρα γιατί είχαν πληροφορία ότι ο καϊμακάμης της Τριπολιτσάς θα έστελνε στα Καλάβρυτα 100 άνδρες για να συλλάβουν τους αρχιερείς και τους πρόκριτους.

Εκεί οι αρχιερείς και οι πρόκριτοι συσκέφτηκαν. Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός και ο Ασημάκης Ζαΐμης ήταν ακόμη διστακτικοί. Συζητούσαν έστω και για μια μικρή αναβολή και αν εν τω μεταξύ οι Τούρκοι κατέφευγαν σε μέτρα βίας να πάρουν τα όπλα. Μερικοί πρότειναν να διαφύγουν στην Ύδρα, στην Πόλη ή ακόμη και στη δυτική Ευρώπη. Ο Ασημάκης Φωτήλας υπήρξε πιο πραγματιστής. Τους επισήμανε τον κίνδυνο στον οποίο βρίσκονταν ήδη με την άρνηση τους να συμμορφωθούν στην πρόσκληση των Τούρκων και τους παρουσίασε σαν την μόνη πια ενδεδειγμένη λύση να κηρύξουν αμέσως την Επανάσταση. Τελειώνοντας τους είπε: «Έπειτα και εμείς θα έχομεν ολίγον θάρρος εις τούτο, ότι εκάμαμεν το χρέος μας».

Ο Ασημάκης Ζαΐμης επηρεάστηκε από τα λόγια του. Ο πιο ένθερμος όμως υποστηρικτής της γνώμης για άμεση κήρυξη της Επανάστασης στη σύσκεψη στην Αγία Λαύρα ήταν ο Σωτήριος Χαραλάμπης, ο οποίος επικρότησε τις απόψεις του Ασημάκη Φωτήλα. Για το αν αποφασίστηκε ή όχι στη σύσκεψη στην Αγία Λαύρα η κήρυξη της Επανάστασης υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις. Άλλοι ιστορικοί θεωρούν ότι πρυτάνευσε η διστακτικότητα. Άλλοι υποστηρίζουν το αντίθετο, βασιζόμενοι σε οικογενειακά αρχεία αγωνιστών, που αναφέρουν ότι όχι μόνο αποφασίστηκε τότε στην Αγία Λαύρα η έναρξη της Επανάστασης, αλλά πως έγινε και ειδική δοξολογία στις 17 Μαρτίου, ημέρα γιορτής του τιμωμένου εκεί Αγίου Αλεξίου, και επακολούθησε ορκωμοσία.

Ακόμη και αν δεν θεωρηθούν έγκυρες αυτές οι πηγές, το σίγουρο είναι ότι σύνεδροι αποχώρησαν από την Αγία Λαύρα γνωρίζοντας ότι σύντομα θα βρίσκονταν επικεφαλής των αγωνιζόμενων Ελλήνων. Η δράση και φλογερή πίστη στον Αγώνα του Παπαφλέσσα, του Κολοκοτρώνη, του Αναγνωσταρά και άλλων είχε αποδώσει τους καρπούς της. Ήταν τέτοιος ο αναβρασμός των πνευμάτων, που επικρατούσε τις μέρες εκείνες στην Πελοπόννησο, ώστε, όπως γράφει ο Φιλήμων, βρέθηκαν στην ανάγκη «της προτιμήσεως ενός εκ των δύο, ή της ακινησίας και της βεβαίας σφαγής ή του πολέμου και της ελπιστέας σωτηρίας».

Μεταξύ των αποφάσεων στην Αγία Λαύρα ήταν να σταλεί απεσταλμένος ο Ευγένιος Αγιολαυρίτης στον σουλτάνο και με σκοπό να τον διαβεβαιώσει ότι δεν υπήρχε καμία επαναστατική κίνηση στην Πελοπόννησο, και ότι η άρνηση τους να μεταβούν στην Τριπολιτσά οφειλόταν στο φόβο τους από ψευδείς σε βάρος τους κατηγορίες και ότι περίμεναν πρώτα να αποδειχθεί η αθωότητα τους.

Έπειτα αποφασίστηκε, πηγαίνοντας στις επαρχίες τους, να προβούν με μεγάλη μυστικότητα σε στρατολογία ανδρών και σε κάθε είδους άλλη προετοιμασία, για να είναι έτοιμοι όταν δοθεί το σύνθημα. Επίσης να στείλουν απεσταλμένους και στα νησιά και σε άλλες περιοχές της Πελοποννήσου.

Με πληροφορίες από: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών