Ο Μιχαήλ Κομνηνός Αφεντούλης

Ο Μιχαήλ Κομνηνός Αφεντούλης κατέβηκε στην Κρήτη τον Νοέμβριο του 1821 και παρέμεινε στο νησί ως τον Νοέμβριο του 1822. Ο Δημήτριος Υψηλάντης απευθύνθηκε στον Αφεντούλη για να αναλάβει την Διοίκηση της νήσου, αφού λόγω έριδων δεν στάθηκε ικανή η επιλογή κάποιου Κρητικού.

Οι Σφακιανοί, που συνήθως κατηγορούνται ως φίλαρχοι και απειθάρχητοι, οργάνωσαν από τις παραμονές κιόλας της Επανάστασης μια υπέρτατη πολιτική αρχή, την «Καγκελαρία Σφακίων», μια συλλογική διοίκηση για τη διαχείριση του επικείμενου μεγάλου αγώνα.

Η Καγκελαρία επικυρώθηκε από τη Γενική Συνέλευση, που έγινε στην Παναγία τη Θυμιανή (29 Μαΐου 1821). Η Καγκελαρία, όμως, δεν ήταν σε θέση να αντιμετωπίσει τις πολλές τοπικές και προσωπικές αντιθέσεις και φιλοδοξίες των αρχηγών. Έτσι ζήτησε από την Ελληνική Κυβέρνηση, δηλαδή από τον Δημήτριο Υψηλάντη, ως εκφραστή της υπέρτατης επαναστατικής εξουσίας, τον διορισμό ενός Γενικού Αρχηγού «εις τον οποίον να υποταχθούν οι μεταξύ των ερίζοντες και ουδένα υπέρτερον του άλλου αναγνωρίζοντες Κρήτες οπλαρχηγοί».

Είναι χαρακτηριστικό ότι για τη θέση του Γενικού Αρχηγού δεν υποδείχθηκε κανένας Κρητικός, εκτός από τον οπλαρχηγό της Μεσαράς κρυπτοχριστιανό Μιχαήλ Κουρμούλη, αλλά η πρόταση δεν βρήκε καμία ανταπόκριση. Ο Δημήτριος Υψηλάντης υπέδειξε τότε τον Μιχαήλ Κομνηνό Αφεντούλη (ή Αφεντούλιεφ), ο οποίος αποδέχτηκε πρόθυμα το τιμητικό αξίωμα. Ο Αφεντούλης τον έναν χρόνο που έμεινε στην Κρήτη έφερε τον πομπώδη και ενοχλητικό τίτλο του «Γενικού Επάρχου και Αρχιστρατήγου της Κρήτης».

Η εκλογή του Αφεντούλη στη θέση του Γενικού Διοικητή της Κρήτης δεν έλυσε τα προβλήματα, αλλά αντίθετα τα περιέπλεξε. Οι Κρητικοί δεν ανέχονταν να τους διοικεί ένας ξένος, που δεν γνώριζε ούτε το χαρακτήρα, ούτε τα προβλήματα του τόπου. Τη θέση του υπέσκαπταν οι φανερές και κρυφές αντιθέσεις των Κρητών και ιδιαίτερα των Σφακιανών, με τους οποίους ο Αφεντούλης βρισκόταν σε συνεχή διάσταση. Για να ενισχύσει τη θέση του επιχείρησε να προσεταιρισθεί μερικούς οπλαρχηγούς, στους οποίους απένειμε τίτλους και διακρίσεις. Αυτό ήταν ολέθριο σφάλμα γιατί όξυνε τις αντιθέσεις και οδήγησε σε βαθιά κρίση τον κρητικό αγώνα.

Παρ’ όλα αυτά πρέπει να αναγνωρισθεί στον Μιχαήλ Κομνηνό Αφεντούλη ότι είχε οργανωτικές ικανότητες και το έργο του στην Κρήτη δεν ήταν εξ ολοκλήρου αρνητικό. Επί των ημερών του η επανάσταση στερεώθηκε και γενικεύτηκε σε όλο το νησί. Η περίοδος της αρχής του είναι η ενδοξότερη της επανάστασης στην Κρήτη. Οι Τούρκοι της Κρήτης δεν κατάφεραν να την καταπνίξουν όπως υπολόγιζαν.

Ο Μιχαήλ Κομνηνός Αφεντούλης επεδίωξε να οργανώσει και πολιτικά την επανάσταση. Γι’ αυτό το λόγο κάλεσε τον Πέτρο Ομηρίδη Σκυλίτση, που είχε ήδη εκπροσωπήσει το νησί ως «Παραστάτης της νήσου Κρήτης» στην Α’ Εθνική Συνέλευση της Επιδαύρου.