Ο θρύλος της Αγίας Λαύρας (1821)

Για την έναρξη της Επανάστασης είχε δημιουργηθεί πολύ νωρίς και είχε επικρατήσει ο θρύλος της Αγίας Λαύρας και της 25ης Μαρτίου. Σύμφωνα με αυτόν, ο Παλαιών Πατρών Γερμανός στις 25 Μαρτίου, αφού ύψωσε στην Αγία Λαύρα το λάβαρο της Μονής που είχε χρυσοκεντημένη την εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, όρκισε σε αυτό τα παλικάρια και τα οδήγησε στην επίθεση εναντίον των Τούρκων των Καλαβρύτων.

Η ιστορική, όμως, αλήθεια απέχει από τον θρύλο. Ούτε στις 25 Μαρτίου, ούτε στις 21 Μαρτίου που έγινε η πρώτη πολεμική επιχείρηση βρισκόταν κανείς στην Αγία Λαύρα. Λίγες μέρες μετά την άφιξη τους εκεί, στις 10 ή 13 Μαρτίου, όλοι οι αρχιερείς και οι πρόκριτοι διασκορπίστηκαν στα ορεινά χωριά της Αχαΐας. Ειδικότερα ο Παλαιών Πατρών Γερμανός έμεινε στα Νεζερά ως την ημέρα των τουρκικών προκλήσεων στην Πάτρα.

Από τους Έλληνες απομνημονευματογράφους μόνο ο Κανέλλος Δεληγιάννης, που έγραψε πολύ αργότερα τα απομνημονεύματά του και θέλησε να συνδέσει με την εξέγερση της ιδιαίτερης πατρίδας του τα γεγονότα της Αγίας Λαύρας, αναφέρει ότι από εκεί άρχισε ο Αγώνας στις 23 Μαρτίου. Σε εκείνον όμως που κατεξοχήν οφείλεται ο θρύλος της Αγίας Λαύρας είναι ο Γάλλος ιστορικός και περιηγητής Πουκεβίλ, που έγραψε το 1824 την Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης. Εκεί περιγράφει με φανταστικές τελείως λεπτομέρειες τη δοξολογία που έγινε στην Αγία Λαύρα, το λόγο που εκφώνησε ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, την ορκωμοσία των παλικαριών κ.τ.λ.

Ο θρύλος της Αγίας Λαύρας διαδόθηκε ευρύτατα σε όλη την Ελλάδα και έγινε ιδιαίτερα αγαπητός στους Έλληνες. Με συγκίνηση δέχτηκαν τη σύνδεση των δύο μεγαλύτερων και αλληλένδετων στη συνείδηση τους ιδανικών, της ελευθερίας του έθνους και της Ορθοδοξίας. Η αρχή της εθνεγερσίας, συνδεδεμένη με την ημέρα του Ευαγγελισμού και με πρωτοστάτη εκκλησιαστικό άνδρα, που όρκιζε τους αγωνιστές στο λάβαρο με την εικόνα της Παναγίας, ήταν φυσικό να συγκινήσει κάθε ελληνική ψυχή.

Εκτός όμως από τον θρύλο της Αγίας Λαύρας, η 25η Μαρτίου είναι και για ιστορικούς λόγους στενά συνδεδεμένη με την ιστορία της έναρξης της Επανάστασης. Ήταν η μέρα που είχε παραγγελθεί ως ημέρα της εξέγερσης στους Πελοποννήσιους στη Βοστίτσα και στη Μάνη, αλλά και στους Ρουμελιώτες στη Λευκάδα, από τους Φιλικούς απεσταλμένους του Υψηλάντη. Και ακόμη ήταν η μέρα που γενικεύτηκε η Επανάσταση σε όλη την Πελοπόννησο.

Όπως γράφει ο Φιλήμων στα προλεγόμενα των απομνημονευμάτων του Παλαιών Πατρών Γερμανού: «Αληθές είναι ότι η Επανάσταση έλαβε χαρακτήρα γενικώτερο από τις 25, αλλά η πρώτη αρχή της υπάρχει κυρίως από τις 21, διότι αι σημαίαι ανυψώθηκαν, τα εθνόσημα διανεμήθηκαν και οι Τούρκοι στα φρούρια κλείσθηκαν…»

Με πληροφορίες από: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών