Οι Μιθριδατικοί Πόλεμοι ήταν τέσσερις πολεμικές συγκρούσεις που διεξήγαγε η Ρωμαϊκή Δημοκρατία εναντίον του Βασιλείου του Πόντου και των συμμάχων του μεταξύ 89 π.Χ. και 63 π.Χ. Πήραν το όνομά τους από τον Μιθριδάτη ΣΤ’, τον βασιλιά του Πόντου, ο οποίος ξεκίνησε τις εχθροπραξίες μετά την προσάρτηση της ρωμαϊκής επαρχίας της Ασίας στην Ποντιακή Αυτοκρατορία (που έφτασε να περιλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της Μικράς Ασίας) και τη διάπραξη σφαγών εναντίον των Ρωμαίων κατοίκων εκεί. Οι Μιθριδατικοί Πόλεμοι μπορούν να διακριθούν σε τέσσερις περιόδους, ανάμεσα στους οποίες επικράτησε μια εύθραυστη ειρήνη.
Α’ Μιθριδατικός πόλεμος
Ο Α’ Μιθριδατικός πόλεμος διήρκεσε από το 89 έως το 85 π.Χ. και χαρακτηρίζεται από τις προσπάθειες του Μιθριδάτη να επιβάλλει την κυριαρχία του στα γειτονικά του βασίλεια, αλλά και στον ελλαδικό χώρο. Στις βλέψεις του έδωσε τέλος ο στρατηγός και πολιτικός Σύλλας. Ο Μιθριδάτης ήταν σε θέση να οργανώσει εξεγέρσεις εναντίον των προελαύνοντων ρωμαϊκών στρατευμάτων και να στρέψει τις πολιτικές φατρίες των βέλτιστων και λαϊκών η μία εναντίον της άλλης στους ρωμαϊκούς εμφύλιους πολέμους. Ωστόσο, ο πρώτος πόλεμος έληξε με ρωμαϊκή νίκη, η οποία επιβεβαιώθηκε με τη Συνθήκη της Δαρδάνου που υπέγραψαν ο Σύλλας και ο Μιθριδάτης. Η Ελλάδα αποκαταστάθηκε στη ρωμαϊκή κυριαρχία και το Βασίλειο του Πόντου αναμενόταν να αποκαταστήσει το status quo ante bellum στη Μικρά Ασία.
Β’ Μιθριδατικός πόλεμος
Ο Β’ Μιθριδατικός πόλεμος ( 83-81 π.Χ. ) είναι στην πραγματικότητα μια σύντομη διακοπή της ειρήνης και διαδραματίστηκε εξαιτίας μιας παρεξήγησης. Οι στρατιωτικές προετοιμασίες του Μιθριδάτη για να αντιμετωπίσει επαναστάσεις στο κράτος του εκλήφθηκαν από τη Ρώμη ως προσπάθεια αναζωπύρωσης του πολέμου.
Καθώς η συνθήκη της Δαρδάνου μόλις εφαρμοζόταν στη Μικρά Ασία, ο Ρωμαίος στρατηγός Μουρήνα (υπεύθυνος για την ανάκτηση του ελέγχου των ρωμαϊκών εδαφών στην Ασία) αποφάσισε να διεξάγει δεύτερο πόλεμο εναντίον του Βασιλείου του Πόντου. Το αποτέλεσμα του δεύτερου πολέμου ήταν ατελέσφορο και έδωσε ώθηση στον Μιθριδάτη, ο οποίος στη συνέχεια σφυρηλάτησε μια συμμαχία με τον Τιγράνη τον Μέγα, τον Αρμένιο βασιλιά των βασιλέων. Ο Τιγράνης ήταν γαμπρός του Μιθριδάτη και είχε τον έλεγχο του Βασιλείου της Μεγάλης Αρμενίας που περιλάμβανε εδάφη έως την περιοχή του Λεβάντε. Το Βασίλειο του Πόντου κέρδισε τη μάχη της Χαλκηδόνας (74 π.Χ.), υποστήριξε τους πειρατές της Κιλικίας κατά του ρωμαϊκού εμπορίου και σύντομα άρχισε ο τρίτος πόλεμος.
Γ’ Μιθριδατικός πόλεμος
Ο Γ’ Μιθριδατικός πόλεμος, που διήρκεσε από το 75 έως το 67 π.Χ., χαρακτηρίστηκε από την επικράτηση των ρωμαϊκών στρατιωτικών δυνάμεων του Λούκουλλου. Προκλήθηκε από τον Μιθριδάτη, κίνητρο του οποίου ήταν η εκδίκηση, δεν έλειπαν όμως και καθαρά ρεαλιστικοί υπολογισμοί. Για τον τρίτο πόλεμο, οι Ρωμαίοι έστειλαν τον ύπατο Λούκουλλο να πολεμήσει εναντίον της Αρμενίας και του Πόντου. Ο Λούκουλλος κέρδισε τη μάχη των Καβείρων και τη μάχη της Τιγρανόκερτας, αλλά αυτή η πρόοδος σταμάτησε μετά τη μάχη των Αρταξάτων και τη μάχη της Ζήλας.
Δ’ Μιθριδατικός πόλεμος
Ο Δ’ Μιθριδατικός πόλεμος (66-63π.Χ) είχε ως αποτέλεσμα την οριστική επικράτηση των Ρωμαίων στην ανατολή και από την καθοριστική ήττα του Μιθριδάτη και τον συμμάχων του. Τον επίλογο έγραψε η αυτοκτονία του βασιλιά του Πόντου, ώστε να μην πέσει στα χέρια των εχθρών του.
Οι εκστρατείες του Γνάιου Πομπήιου προκάλεσαν την κατάρρευση του Βασιλείου της Μεγάλης Αρμενίας στο Λεβάντε (με τις ρωμαϊκές δυνάμεις να παίρνουν τον έλεγχο της Συρίας και της Παλαιστίνης) και την επιβεβαίωση της ρωμαϊκής εξουσίας στην Μικρά Ασία, τον Πόντο και σχεδόν όλη την ανατολική Μεσόγειο. Ο Τιγράνης παραδόθηκε και έγινε υποτελής βασιλιάς της Ρώμης. Κυνηγημένος, απογυμνωμένος από τα υπάρχοντά του και αποκλεισμένος σε φρούριο στο Παντικάπαιο, ο Μιθριδάτης επιχείρησε να αυτοκτονήσει. Επειδή όμως το δηλητήριο που πήρε δεν ενεργούσε, αφού από τη παιδική του ηλικία είχε εθιστεί ο οργανισμός του, διέταξε έναν Κέλτη μισθοφόρο να τον σκοτώσει.
Σημασία των Μιθριδατικών πολέμων
Η είδηση του θανάτου του Μιθριδάτη βρήκε τον Πομπηίο στην Ιουδαία. Από εκεί ο Ρωμαίος στρατηγός ανήγγειλε στην Ρώμη το τέλος του πολέμου. Τόση ήταν η ανακούφιση που αισθάνονταν οι Ρωμαίοι που ώστε γιόρταζαν το γεγονός επίσημα επί δέκα ημέρες.
Απόγονος οικογένειας ιρανικής καταγωγή, ο Μιθριδάτης φρόντισε ωστόσο για την εισαγωγή του ελληνικού πολιτισμού στη χώρα του και ο ίδιος γνώριζε καλά ελληνικά. Η διάδοση, όμως, του ελληνικού πολιτισμού στο βασίλειο του ήταν επιφανειακή και ο ίδιος διατήρησε ως το τέλος της ζωής του τον χαρακτ’ηρα δεσπότη της Ανατολής. Από πολιτιστικής άποψης ,οι Έλληνες θεωρούσαν τους Ρωμαίους συγγενέστερος από τον βασιλιά του Πόντου. Γι΄αυτό και δεν μπόρεσε να τους προσεγγίσει.
Παρά τη μακρά διάρκεια τους (σχεδόν 25 χρόνια) οι Μιθριδατικοί πόλεμοι αποτελούν ουσιαστικά ένα επεισόδιο στην ιστορία της Ρώμης. Ο Μιθριδάτης συνέβαλε με τους πολέμους εναντίον της Ρώμης όχι μόνο στην εδραίωση αλλά και στην επέκταση της ρωμαϊκής κυριαρχίας. Η αποτυχία των προσπαθειών του Μιθριδάτη για την ίδρυση ενός μεγάλου ελληνιστικού βασιλείου στην ανατολή, το οποίο και θα αντιστάθμιζε την ισχύ του ρωμαϊκού κόσμου, είχε βαθύτατες συνέπειες στην ιστορία του αρχαίου κόσμου. Μόλις έγινε προφανές πως ένα τέτοιο κράτος δεν ήταν παρά ένα ουτοπικό όνειρο, ένα προς ένα τα βασίλεια της ανατολής, υποτάχθηκαν στη ρωμαϊκή υπερδύναμη, που μισό αιώνα αργότερα μετατράπηκε στην πανίσχυρη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.
Με πληροφορίες από: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους