Κατά τη διάρκεια της τέταρτης και πέμπτης πρωθυπουργίας του ο Χαρίλαος Τρικούπης έκανε μια αποφασιστική προσπάθεια για μεταρρυθμίσεις, όπως να εδραιώσει τη δημόσια τάξη και να βελτιώσει τη διοίκηση, τη δημοσιονομία, την οικονομική κατάσταση και τις ένοπλες δυνάμεις της Ελλάδας.
Στρατιωτικές μεταρρυθμίσεις
Τον Ιούνιο του 1882 μείωσε την υποχρεωτική στρατωτική θητεία από δύο σε ένα χρόνο με την πρόθεση ότι τα χρήματα που θα εξοικονομούνταν από τα έξοδα για τη συντήρηση του στρατεύματος να διατεθούν για να βελτιωθεί η εκπαίδευση και ο εξοπλισμός του. Κατά τα τέλη του 1883 έστειλε δώδεκα αξιωματικούς με επικεφαλής τον στρατηγό Κορωναίο να παρακολουθήσουν στρατιωτικές ασκήσεις του γαλλικού στρατού και κάλεσε μια γαλλική στρατιωτική αποστολή στην Ελλάδα.
Τον ίδιο χρόνο εξέδωσε δάνειο ύψους 40 εκατομμυρίων δραχμών για να καλυφθούν οι δαπάνες εξοπλισμού του στρατού και του ναυτικού. Αναδιοργάνωσε τη σχολή των Δοκίμων, τη σχολή των Ευέλπιδων, βελτίωσε την εκπαίδευση των αξιωματικών του ναυτικού και ίδρυσε σχολές ναυτιλίας σε μερικά λιμάνια για τους αξιωματικούς του εμπορικού ναυτικού. Ένας από τους κύριους στόχους του ήταν η καθιέρωση καλύτερης πειθαρχίας στα στρατιωτικά πράγματα της Ελλάδας με τη δημιουργία τάξης αξιωματικών με υπηρεσιακή συνείδηση.
Ακολουθώντας τον ίδιο στόχο προσπάθησε να διαλύσει τις «πατριωτικές οργανώσεις» που όχι μόνο παρενέβαιναν στην άσκηση της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής αλλά επιπλέον στρατολογούσαν και οπαδούς από το χώρο των ένοπλων δυνάμεων. Οι οργανώσεις όμως αυτές είχαν έναν αμφίρροπο ρόλο. Παρ΄όλο που ο Τρικούπης τις θεωρούσε πηγή συνεχών ενοχλήσεων, άλλες ελληνικές κυβερνήσεις ήταν της γνώμης ότι ήταν χρήσιμες και πραγματικά διατηρούσαν στενούς δεσμούς μαζί τους.
Η γαλλική στρατιωτική αποστολή έφτασε στην Ελλάδα το 1884 και έμεινε ως το 1887. Το 1885 ο Τρικούπης υιοθέτησε τις γενικές υποδείξεις της, που τις ενσωμάτωσε σε ένα στρατιωτικό κανονισμό. Είχε ήδη φτάσει και μια γαλλική ναυτική αποστολή και είχαν παραγγελθεί δεκαεννέα τορπιλάκατοι από τη Γαλλία. Το 1887 δόθηκε παραγγελία στα ναυπηγεία του Χερβούργου για την κατασκευή τριών θωρηκτών, που ονομάστηκαν Σπέτσες, Ύδρα και Ψαρά. Το πρώτο κατέπλευσε στην Ελλάδα το Νοέμβριο του 1890. Οι αγορές αυτές και η μικρή βελτίωση του επιπέδου των στρατιωτικών υπηρεσιών είχαν βέβαια κάποια σημασία, κανένας όμως δεν μπορεί να πει ότι ο Τρικούπης χάρισε την Ελλάδα είτε έναν καλά οργανωμένο στρατό είτε όντως επαρκείς ναυτικές δυνάμεις. Ήταν απλά μια καλή αρχή.
Διοικητικές μεταρρυθμίσεις
Το ίδιο ισχύει και για τις προσπάθειές του να προβεί σε οικονομίες και να αυξήσει την αποτελεσματικότητα των δημόσιων υπηρεσιών. Το 1882 πέρασε ένα νόμο στη Βουλή με τον οποίο καθιερώνονταν τα προσόντα για την απασχόληση σε κρατικές υπηρεσίες, με στόχο να απομακρυνθούν οι ανίκανοι θεσιθήρες, που είχαν διοριστεί χαοτικά, και να δημιουργηθεί ένα σώμα καλά εκπαιδευμένων δημοσίων λειτουργών που θα γίνονταν μόνιμοι υπάλληλοι.
Το 1882 προσπάθησε επίσης να ξεριζώσει τις συνήθεις της διαφθοράς στην απονομή δικαιοσύνης, να εξαφανίσει τις επεμβάσεις ληστρικών συμμοριών στο έργο της αστυνομίας και των δικαστηρίων και να εξασφαλίσει μονιμότητα στους δικαστές. Προσπάθησε επίσης να οργανώσει ανεξάρητη αστυνομική δύναμη που θα έπαιρνε τη θέση της χωροφυλακής, της οποίας η επάνδρωση είχε την τάση να απογυμνώνει τις μονάδες του τακτικού στρατού.
Στην πραγματικότητα, η ληστεία είχε παρακμάσει στην Ελλάδα, αλλά η παρακμή αυτή είχε ήδη αρχίσει πριν ο Τρικούπης προσπαθήσει να αντιμετωπίσει το μακροχρόνιο αυτό πρόβλημα: είχεα ρχίσει να σημειώνει κάμψη, γιατί μεταβαλλόταν βαθμιαία η δομή της ελληνικής κοινωνικής και οικονομικής ζωής. Υπήρχαν ακόμα παράνομοι στην Ελλάδα, είχε όμως ελαττωθεί ο αριθμός τους και εκείνοι που απέμεναν ελέγχονταν αυστηρότερα από τα άτομα που τους απασχολούσαν.
Οι μεταρρυθμίσεις στις συγκοινωνίες
Σε ένα τομέα όμως ο Τρικούπης σημείωσε επιτυχίες που πρόβαλλαν για όλους ξεκάθαρα και μπορούσαν εύκολα να μετρηθούν -στη δημιουργία καλύτερων συγκοινωνιών. Το 1882 υπέβαλε προτάσεις νόμου σχετικά με τους σιδηροδρόμους της Πελοποννήσου, του Λαυρίου, της Θεσσαλίας και του Πύργου. Άρχισε επίσης να εφαρμόζει ένα ευρύ πρόγραμμα κατασκευής δρόμων και να αναπτύσσει το δίκτυο των ταχυδρομείων και των τηλεγραφείων. Ήταν επίσης κυρίως υπεύθυνος για τα εγκαίνια των έργων διάνοιξης των Ισθμών της Κορίνθου.
Για το πρόγραμμά του κατασκευής οδών χρησιμοποίησε τριάντα δύο μηχανικούς από τη Γαλλία και την Ελβετία και φρόντισε ο γενικός έλεγχος να παραμείνει τα χέρια του κράτους. Για τους σιδηροδρόμους ακολούθησε παρόμοιο πρόγραμμα: αντί να παραχωρήσει τις άδειες λειτουργίας σε ξένες εταιρείες, ανέθεσε τον έλεγχο στο ελληνικό κράτος. Το 1888-1889 άρχισε ένα νέο πρόγραμμα κατασκευής σιδηροδρομικών γραμμών και αυτό, όταν τελείωσε, αποτέλεσε μαζί με το παλαιότερο πρόγραμμά του το σύνολο σχεδόν του σιδηροδρομικού δικτύου που υπάρχει σήμερα στο παλαιό τμήμα της Ελλάδας.
Με επληροφορίες από: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους
Με πληροφορίες από: Η ενοποίηση της Ελλάδας, Douglas Dakin