Ο Κριμαϊκός πόλεμος (1853-1856) είχε σημαντικές επιπτώσεις και στο Κρητικό Ζήτημα. Με τη συνθήκη των Παρισίων ο σουλτάνος υποχρεώθηκε να εκδώσει Χάττι Χουμαγιούν, με το οποίο παραχωρούσε σημαντικά προνόμια στους χριστιανούς υπηκόους του, όπως είναι η ανεξιθρησκεία, η προσωπική ελευθερία, η εξασφάλιση της τιμής και της ιδιοκτησίας. Δυστυχώς όμως οι Τούρκοι παραβίαζαν το Χάττι Χουμαγιούν, κάτι που προκαλούσε νέες επαναστάσεις, όπως ήταν και το κίνημα που οργάνωσε ο Μαυρογένης.

Η διοίκηση του Βελή πασά, που διοικούσε την Κρήτη τώρα, εξακολουθούσε να είναι αυταρχική, παρά τις παραχωρήσεις του Χάττι Χουμαγιούν. Ιδιαίτερη αντίδραση προκάλεσε στους Κρητικούς η επιβολή νέων φόρων και η απαγόρευση της κυκλοφορίας.
Τον Απρίλιο του 1858 συγκεντρώθηκα στη θέση Μπουτσουνάρια, έξω από τα Χανιά, 5.000 Κρητικοί, που εξέλεξαν Επιτροπή για να συντάξει υπόμνημα και να το υποβάλε, στους Προξένους των Μεγάλων Δυνάμεων και στο σουλτάνο. Το πολιτικό αυτό κίνημα, που ονομάστηκε «κίνημα του Μαυρογένη», από το όνομα του πρωτεργάτη του, είχε μερικά θετικά αποτελέσματα.
Η προσπάθεια του Βελή πασά να χρησιμοποιήσει βία προσέκρουσε στην άρνηση του στρατιωτικού διοικητή, ενώ οι απεσταλμένοι του σουλτάνου, που έφτασαν στην Κρήτη τον Ιούνιο του 1858, έδειξαν κατανόηση και δέχθηκαν να ικανοποιήσουν σε μεγάλο βαθμό τα δίκαια αιτήματα των Κρητών. Ο Βελή πασάς απομακρύνθηκε και τον διαδέχθηκε ο Σαμή πασάς, ο οποίος άρχισε διαπραγματεύσεις με τον οπλαρχηγό Μανουσογιαννάκη. Με ειδικό φιρμάνι, που εκδόθηκε στις 7 Ιουλίου 1858, παραχωρήθηκαν στους Κρητικούς και κατοχυρώθηκαν προνόμια θρησκευτικά, φορολογικά, διοικητικά και δικαστικά. Ιδιαίτερη σημασία είχε το δικαίωμα οπλοφορίας των χριστιανών και η σύσταση των Δημογεροντιών.
Ο θεσμός των Δημογεροντιών, που κατοχυρώθηκε με το φιρμάνι του 1858, είχε μεγάλη σημασία για τη ζωή των χριστιανών και ο ρόλος τους ήταν σοβαρότατος στις επόμενες δεκαετίες, κυρίως σε θέματα κοινωνικής πρόνοιας, κληρονομικού και οικογενειακού δικαίου και παιδείας.
Οι Δημογεροντίες που συστήθηκαν στις έδρες των τριών διαμερισμάτων της Κρήτης (Χανίων, Ρεθύμνου και Ηρακλείου), είχαν άμεση εξάρτηση από την Εκκλησία. Στα Χανιά και στο Ηράκλειο οι Δημογεροντίες ήταν 7μελείς, στο Ρέθυμνο 6μελείς. Το ένα μέλος ήταν κληρικός, που τον υποδείκνυε η Εκκλησία, ενώ τα άλλα μέλη αναδεικνύονταν από εκλεκτορικά σώματα, που τα αποτελούσαν οι εκπρόσωποι των συντεχνιών, των εμπόρων και των ευκατάστατων αστών. Ανάλογες δημογεροντίες συστήθηκαν και για τους μουσουλμάνους.
Κατά την εποχή εκείνη παρατηρείται στην Κρήτη μια κίνηση «αντεπαναστατών», που αποβλέπει στην καλλιέργεια της ιδέας για τη δημιουργία νησιωτικού ελληνικού κράτους, με αγγλική προστασία. Την κίνηση αυτή υποστηρίζουν Κρήτες, κληρικοί και λαϊκοί, καθώς και ο μη Κρητικός μητροπολίτης Διονύσιος Χαριτωνίδης. Ψυχή των «αντεπαναστατών» είναι μια δαιμόνια γυναίκα, η διδασκάλισσα Ελισάβετ Κονταξάκη ή Βασιλακοπούλα.
Με πληροφορίες από: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών
[…] πασά και τα υποστήριζε με τους ανθρώπους της, τους αντεπαναστάτες, να παρακινούν το λαό να δηλώσει […]