Η Ιώ ήταν παλιά σεληνικαή θεότητα που μυθολογήθηκε ως ηρωίδα του Άργους και ιέρεια της Αργείας Ήρας και γενεαλογήθηκε ως κόρη του Ίναχου και μητέρα του Έπαφου, από την ένωσή της με τον Δία.
Σύμφωνα με μυθικές παραδόσεις, στις οποίες αναφέρονται ο Αισχύλος, ο Ηρόδοτος και άλλοι συγγραφείς, η Ιώ ως ερωμένη του Δία, εξαιτίας της ζήλειας της συζύγου του Ήρας μεταμορφώθηκε σε αγελάδα από τον Δία ή την Ήρα, κρατήθηκε δέσμια σε αγρό κοντά στις Μυκήνες, ελευθερώθηκε, όταν ο Ερμής, με εντολή του Δία, αποκοίμησε ή σκότωσε τον άγρυπνο φύλακά της, τον Άγρο τον Πανόπτη, και οιστρηλατημένη από μια βοϊδόμυγα που της έστειλε η Ήρα περιπλανήθηκε σε Ανατολή και Δύση και κατέληξε στην Αίγυπτο, όπου, αφού ξαναπήρε την ανθρώπινη μορφή της, γέννησε τον Έπαφο, που έγινε βασιλιάς της Αιγύπτου και γενάρχης των Αιγυπτίων, των Δαναών και άλλων λαών.
Ο μύθος της Ιώς έχει έντονα λατρευτικό χαρακτήρα. Η ηρωίδα του, που το όνομά της, αν δεν σημαίνει στα φοινικικά την όμορφη ή στα αιγυπτιακά την αγελάδα, είναι από κάποια προδωρική διάλεκτο της Αργολίδας και σημαίνει την Σελήνη, προτού γίνει νοητή σαν ιέρεια της Ήρας, ήταν η ίδια θεά, που σε παλαιότερη μορφή λατρείας, την τιμούσαν σαν αγελάδα, και οι ιέρειες της φορούσαν κατά τις τελετές προσωπεία αγελάδας, όπως οι ιέρειες της Αρτέμιδος στην Αρκαδία φορούσαν προσωπεία αρκούδας.
Με την ιδιότητα της Σελήνης η Ιώ έχει φύλακα της άγρυπνο τον Άργο, που είναι γεμάτος μάτια σε όλο του το σώμα, και αυτός δεν είναι άλλος από τον έναστρο ουρανό, που παρακολουθεί τις περιπλανήσεις του φεγγαριού μέσα στον ουράνιο χώρο. Ακόμα και στο κατόρθωμα του Ερμή να κλέψει τη Ιώ αναγνωρίζονται τα ίχνη του παλαιού δαιμονικού, που κατά την φαντασία των πρωτόγονων αρπάζει και εξαφανίζει το φεγγγάρι, γι΄ αυτό και η χάση του φεγγαριού ή η έκλειψή του. Εξάλλου τα αναφερόμενα σε παραλλαγή του μύθου τρία χρώματα στο δέρμα της αγελάδας, μόνιμα ή μεταβαλλόμενα, λευκό, ρόδινο, μαύρο (ή το βιολετί στη θέση του ρόδινου για να παρετυμολογηθεί το «ιώδες» από την Ιώ), αντιστοιχούν στις φάσεις της Σελήνης, ενώ οι περιπλανήσεις τις Ιώς σε τόπους ιστορικούς και μυθικούς ταιριάζουν με την αρχική φύση της ηρωίδας σαν θεάς του φεγγαριού.
Κατά την ιστορική διαδρομή του μύθου, με την ανάγκη για διασυνδέσεις με άλλους πολύ γνωστούς μύθους, με τα έντονα γεωγραφικά και εθνογραφικά ενδιαφέροντα, ήδη από τα αρχαϊκά χρόνια, τέλος με τις σχέσεις των Δωριέων του Άργους, που πέρασαν από τις Κυκλάδες και τα Δωδεκάνησα στην Αίγυπτο και στη Λιβύη, διευρύνθηκε ο κύκλος με τις περιπλανήσεις της Ιώς. Αυτό βοηθούσε ακόμα να βρουν την αρχή τους ορισμένες πολιτείες που άμεσα ή έμμεσα συνδέονταν με την μυκηναϊκή ή τη δωρική Αργολίδα, και να παρετυμολογηθούν τοπωνύμια. Αποφασιστικό ρόλο στη διεύρυνση του κύκλου στις περιπλανήσεις της Ιώς έπαιξε η ταύτιση της ηρωίδας με την επίσης αγελαδόμορφη Ίσιδα της Αιγύπτου, πολύ πριν από την εξάπλωση του ελληνισμού στα ελληνιστικά χρόνια, οπότε αναπτύχθηκαν νέες σχέσεις.
Το ότι η δυναστεία του Δαναού έβρισκε τη ρίζα στην Ιώ, όχι σε αρσενικό απόγονο του Ίναχου, δεν αποτελεί εξαίρεση στο μύθο του Άργους: Όταν ο γιος του Φορωνέα, ο Άπις, χάνεται άπαις, η δυναστεία συνεχίζεται με τον Άργο, που είναι παιδί της αδελφής του της Νιόβης. Και οι Αβαντίδες, όπως και οι άρχοντες του Ναυπλίου, αρχίζουν από τις Δαναΐδες, οι πρώτοι από την Υπερμνήστρα και οι άλλοι από την Αμυμώνη. Και οι Μελαμποδίδες και οι Βιαντίδες κρατούν από τις κόρες του Προίτου, και ο οίκος του Περσέα από τη Δανάη. Σε όλες αυτές τις ιστορίες είναι μνημειωμένη η μεγάλη μητριαρχική παράδοση του Άργους.
Με πληροφορίες από: Παγκόσμια Μυθολογία