Η ναυμαχία στο Άκτιο, που έλαβε χώρα στις 2 Σεπτεμβρίου 31 π.Χ., ήταν ναυτική αναμέτρηση ανάμεσα στον Οκταβιανό από τη μια πλευρά και τον Μάρκο Αντώνιο και το ναυτικό της Κλεοπάτρας από την άλλη. Έγινε στο Άκτιο, από όπου πήρε και το όνομά της, απέναντι από τη σημερινή πόλη της Πρέβεζας. Η ναυμαχία ήταν συνέπεια του εμφύλιου πόλεμου ανάμεσα στον Γάιο Οκτάβιο και τον Μάρκο Αντώνιο, που διεκδικούσαν, μετά τη δολοφονία του Καίσαρα, την εξουσία στο απέραντο κράτος της Ρώμης. Τελείωσε με την ήττα του Αντώνιου και της Κλεοπάτρας και τη διαφυγή τους στο Παραιτόνιο της Λιβύης. Αν και η έκβαση της ναυμαχίας δεν σήμανε το τέλος του πολέμου ανάμεσα στους διεκδικητές της εξουσίας, ενίσχυσε ωστόσο σημαντικά τη θέση του Οκταβιανού στην Ιταλία, ενώ αντίθετα κλόνισε το ηθικό των αντιπάλων.

Η Κλεοπάτρα θεωρούσε πως έπρεπε να έρθει σε συνεννόηση με τον Οκταβιανό, όσο και αν αυτό έθιγε την αξιοπρέπειά της. Ο Οκταβιανός όμως ήταν ένας ψυχρός υπολογιστής και δεν θα μπορούσε να δεχτεί ως βάση των διαπραγματεύσεων την αναγνώριση το κράτους των Πτολεμαίων με βασιλιά έναν από τους γιους της Κλεοπάτρας, έστω και υποτελή στη Ρώμη. Κατάλυση όμως του κράτους των Πτολεμαίων χωρίς να προηγηθεί ο θάνατος της Κλεοπάτρας ήταν, κατά τον Οκταβιανό εσφαμένη πολιτική, γιατί η παρουσία και μόνο της βασίλισσας, που εκπροσωπούσε τη νόμιμη δυναστεία, θα αρκούσε για να προκαλέσει εξέγερση κατά της ρωμαϊκής κυριαρχίας.
Με τις προτάσεις και αντιπροτάσεις που έκανε ο Οκταβιανός φρόντισε να κρατεί την Κλεοπάτρα στην αβεβαιότητα. Όπως αναφέρει ο Δίων Κάσσιος, ο Οκταβιανός άφησε την Κλεοπάτρα να ελπίζει ότι θα διατηρούσε τον θρόνο της αν σκότωνε τον Μάρκο Αντώνιο. Ο τελευταίος μαθαίνοντας το προσφέρθηκε να αυτοκτονήσει για να σώσει τη Κλεοπάτρα.
Οι διαπραγματεύσεις Κλεοπάτρας και Οκταβανού συνεχίστηκαν, ακόμη και όταν τα στρατεύματα του τελευταίου άρχισαν να εισχωρούν στο έδαφος της Αιγύπτου. Ο Μάρκος Αντώνιος κατάφερε να αποκρούσει επίθεση του ιππικού στην περιοχή του Δέλτα. Όταν επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια έμαθε πως η Κλεοπάτρα είχε αυτοκτονήσει. Στην πραγματικότητα η βασίλισσα είχε αποσυρεθί με δύο θαλαμηπόλους της στο μαυσωλείο που είχε χτιστεί λίγο πριν. Ο Μάρκος Αντώνιος πίστεψε στην είδηση. Η ψυχική αντοχή του είχε εξαντληθεί. Αφήνοντας το σώμα του να πέσει στο ξίφος του αυτοκτόνησε. Λίγο πριν ξεψυχήσει έμαθε ότι η Κλεοπάτρα ζει. Ζήτησε να την φέρουν κοντά του και ξεψύχησε δίπλα της.
Μέσα στο μαυσωλείο Κλεοπάτρα συνέχισε τις διαπραγματεύσεις με απεσταλμένους του Οκταβιανού. Ένας από αυτούς κατόρθωσε να εισχωρήσει κρυφά στο χώρο που βρισκόταν η βασίλισσα και να την συλλάβει. Οι άνθρωποι του Οκταβιανού, αφού της επέτρεψαν να θάψει τον Μάρκο Αντώνιο, την μετέφεραν στο ανάκτορο. Εκεί συνάντησε τελικά τον Οκταβιανό. Το τι ειώθηκε μεταξύ τους δεν είναι γνωστό. Καμμιά περιγραφή από τους αρχαίους συγγραφείς δεν μπορεί να θεωρηθεί βάσιμη.
Το πιθανότερο είναι να απείλησε ο Οκταβιανός την Κλεοπάτρα ότι θα την φέρει στη Ρώμη για να κοσμήσει τον θρίαμβό του, όχι γιατί είχε σκοπό να το κάνει αλλά για να την ωθήσει στην αυτοκτονία. Η αυτοκτονία της βασίλισσας ήταν γι’ αυτόν η καλύτερη λύση. Η θανατική καταδίκη της θα προκαλούσε σφοδρές αντιδράσεις του πληθυσμού της Αλεξάνδρειας.
Αφού προσέφερε θυσίες στον τάφο του Αντώνιου, η Κλεοπάτρα επέστρεψε στο ανάκτορο. Εκεί την βρήκαν νεκρή μαζί με δύο έμπιστους θαλαμηπόλους της. Ο τρόπος με τον οποίο έγινε η τριπλή αυτοκτονία δεν είναι γνωστό. Ως πιθανότερη εκδοχή αναφέρεται από αρχαίους συγγραφείς ότι ο θάνατος προκλήθηκε από δήγματα φιδιού, που έφερε κρυμένο σε πανέρι με σύκα κάποιος χωρικός, κατά τη διάρκεια του τελευταίου δείπνου της βασίλισσας, ύστερα από μυστική εντολή της. Εκτελώντας την τελευταία θέλησή της ο Οκταβιανός διέταξε να ταφεί η βασίλισσα δίπλα στον τάφο του Αντωνίου στο μαυσωλείο που είχε χτίσει η ίδια.
Ο θάνατος της Κλεοπάτρας και η υποταγή της Αιγύπτου στη Ρώμη δεν σημαίνει μόνο τέλος της δυναστείας και του κράτους των Πτολεμαίων. Η κατάλυση του τελευταίου ελληνιστικού κράτους το 30π.Χ. σημαίνει και το τέλος της αρχαίας ελληνικής πολιτικής ιστορίας.
Με πληροφορίες από: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους