Η Καστοριά (6000π.Χ.-…)

Η Καστοριά είναι πόλη της Μακεδονίας, έδρα του δήμου Καστοριάς και πρωτεύουσα της Περιφερειακής Ενότητας Καστοριάς στην δυτική Μακεδονία. Είναι χτισμένη πάνω σε χερσόνησο της λίμνης Ορεστιάδας, σε υψόμετρο 703 m από την επιφάνεια της θάλασσας, ανάμεσα στα βουνά Βίτσι και Γράμμο. Περιβάλλεται από τη λίμνη της και συνδέεται με την ξηρά μέσω μιας ευρύτερης λωρίδας γης από επιχωματώσεις, δίνοντας την εντύπωση νησιού.

Η Καστοριά είναι μία από τις αρχαιότερες πόλεις στο μακεδονικό χώρο. Άλλωστε, γύρω από τη λίμνη της υπήρχε οργανωμένη ζωή από τη νεολιθική εποχή, όπως μαρτυρούν τα ανασκαφικά ευρήματα του λιμναίου οικισμού στο Δισπηλιό, παραλίμνιο χωριό σε απόσταση 4 χιλιομέτρων από την πόλη.

Το όνομα της Καστοριάς

Το όνομά της αναφέρεται για πρώτη φορά από τον Προκόπιο (6ος αιώνας μ.Χ.) ως όνομα της λίμνης της. Πολλοί μελετητές θεωρούν ότι η πόλη συνεχίζει τη ζωή του αρχαίου Κήλητρου, ενός πολίσματος του 5ου π. Χ. αιώνα, της εποχής του Μακεδόνα βασιλιά, Αλεξάνδρου Α’.

Ο Βυζαντινός ιστορικός της εποχής του Ιουστινιανού (527-565),  Προκόπιος, αναφέρει πως η πόλη μεταφέρθηκε σε οχυρή θέση στη λίμνη, την οποία λίμνη ονομάζει, για πρώτη φορά, Καστορία. Για το όνομα της πόλης, αναφέρει πως ο Ιουστινιανός: «…καί τό όνομα, ὡς εἰκός, αφῆκε τῇ πόλει». Δεν ειναι ξεκάθαρο αν με αυτή η φράση ο Προκόπιος εννοεί ότι την ονόμασε Ιουστινιανούπολη. Πάντως στον σύγχρονο του Ιουστινιανού, Συνέκδημο του Ιεροκλέους, αναφέρεται ακόμη ως Διοκλητιανούπολη. Με το ίδιο όνομα εμφανίζεται στο έργο Περί Βασιλείου Τάξεως του αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Ζ’ Πορφυρογέννητου  (10ος αι.), ωστόσο η αναφορά αυτή θεωρείται αναχρονισμός.

Η Βυζαντινή ιστορικός Άννα Κομνηνή αναφέρει ότι η λίμνη ονομάζεται η της Καστοριάς, ενώ το όνομα της πόλης προέρχεται από τη λέξη κάστρον. Ωστόσο αυτή η ερμηνεία της Κομνηνής είναι λιγότερο πιθανή, αν και κατά τη μεταβυζαντινή εποχή συχνά αποκαλείτο κατά αυτόν τον τρόπο, όπως π.χ. στους κώδικες της Μητροπόλεως Καστοριάς, ενώ οι κάτοικοι της πόλης συνοδεύονταν επίσης από το προσωνύμιο «καστριώτης». Η τουρκική ονομασία της πόλης είναι Kesriye (Κεσρίγιε), ενώ η σερβική και βουλγαρική ονομασία της πόλης είναι  Κοστούρ. Κατά μια άποψη, η ονομασία Κοστούρ προέρχεται από το ότι η τοποθεσία μοιάζει με με σκελετό ψαριού (πέρκας).

To όνομα της πόλης έχει συνδεθεί επίσης με τον Κάστορα, καθώς στην τοπική μυθολογία αναφέρεται πως κτίστηκε το 840 π.Χ. από τον αδελφό του Πολυδεύκη, μετά από χρησμό που έλαβε από το Μαντείο των Δελφών.

Η Καστοριά τα αρχαία χρόνια

Η Καστοριά είναι κατοικημένη από τη Νεολιθική εποχή (Δισπηλιό). Κατά τους αρχαίους χρόνους η ευρύτερη περιοχή της Καστοριάς ταυτίζονταν με την Ορεστίδα, που κατά τη μυθολογική παράδοση όφειλε το όνομά της στον Ορέστη, το γιο του Αγαμέμνονα. Η Ορεστίδα, μαζί με την Ελίμεια και τη Λυγκηστίδα, συγκρότησαν στην αρχή το «κράτος της Ημαθίας» (Πέλλα) και στη συνέχεια τη Μακεδονία με τον βασιλιά Αλέξανδρο Α’.

Επτά αιώνες μετά την πτώση στους Ρωμαίους και ενώ πια η Διοκλητιανούπολη είχε ερημώσει ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός την έχτισε ξανά και την ονόμασε Ιουστινιανούπολη. Η πόλη τειχίστηκε και δεν ξανακούστηκε για τέσσερις αιώνες.

Στα χρόνια του Βούλγαρου τσάρου Συμεών βρέθηκε στην κατοχή των Βουλγάρων. Την έχασαν οριστικά το 1018 όταν ο Βασίλειος ο Βουλγαροκτόνος συμπλήρωνε την ανάκτηση των εδαφών. Μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης στους Φράγκους οι Βούλγαροι την κατέκτησαν ξανά. Οι Δεσπότες της Ηπείρου την απέσπασαν. Τον 14ο αιώνα η Καστοριά έγινε αντικείμενο εμφυλίου πολέμου ανάμεσα τους Βυζαντινούς αυτοκράτορες, για να καταλήξει στο κράτος των Σέρβων του Δουσάν.

Τέσσερα χρόνια πριν την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους η Καστοριά πέφτει στα χέρια των Οθωμανών. Ως τα μέσα του 19ου αιώνα ήταν έδρα καϊμακάμη. Στα 1875 έγινε έδρα καζά που υπαγόταν στο μουτεσαριφλίκι Κορυτσάς με δικαιοδοσία σε 130 χωριά.

Μακεδονικός Αγώνας

Κατά την ίδρυση της Βουλγαρικής Εξαρχίας (1870), ο Σουλτάνος της έδωσε το δικαίωμα να ιδρύσει μητρόπολη, εκεί όπου διέθετε την πλειοψηφία των 2/3 των πιστών ή ένα ναό αν την ακολουθούσε το 1/3 των πιστών με την πρόνοια της τιμωρίας όσων θα επιχειρούσαν να εκμεταλλευτούν τα παραπάνω για να ενσπείρουν διχόνοια και αναταραχή.

Η περιοχή της Καστοριάς αποτέλεσε τον πυρήνα προετοιμασίας και δράσης του ένοπλου απελευθερωτικού Μακεδονικού Αγώνα. Ήδη από το 1867, όπως προαναφέρθηκε, ιδρύθηκε η Εθνική Επιτροπή. Αν και στην πόλη της Καστοριάς ήταν αναμφισβήτητη η κυριαρχία του ελληνικού στοιχείου, σε αρκετά χωριά της υπαίθρου υπήρχε σταδιακή και αυξανόμενη βουλγαρική διείσδυση, μετά τη σύσταση της βουλγαρικής Εξαρχίας και ιδιαίτερα μετά τον ατυχή Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897. Φυσικό επακόλουθο ήταν να οργανωθεί και να ενταθεί, μετά την εξέγερση του Ίλιντεν, το 1903, η αντίσταση και να αναδειχθούν σημαντικές ιστορικές μορφές, όπως ο Παύλος Μελάς, ο Γερμανός Καραβαγγέλης και ο Ίων Δραγούμης. Σημαντικοί Καστοριανοί οπλαρχηγοί έδρασαν την περίοδο αυτή, όπως ο Αριστείδης Μαργαρίτης, ο Κωνσταντίνος Γκολογκίνας, ο Σπυρίδων Δούκης και ο Χρυσός Δούκης, ο δάσκαλος Βασίλειος Μελεγκάνος κ.α.

Η Καστοριά ενσωματώνεται στον ελληνικό κράτος

Η πόλη απελευθερώθηκε στις 11 Νοεμβρίου 1912, ημέρα της γιορτής του πολιούχου της Αγίου Μηνά. Ενσωματωμένη στο ελληνικό κράτος πλέον η Καστοριά έζησε την περιπέτεια του Α’ Παγκοσμίου πολέμου και της Μικρασιατικής καταστροφής. Κατά την ανταλλαγή των πληθυσμών με την Τουρκία (Συνθήκη της Λωζάννης 1923), η πόλη και η περιοχή δέχτηκε μεγάλο αριθμό προσφύγων, οι οποίοι έδωσαν νέα δύναμη στην οικονομική και πνευματική ζωή της.

Με πληροφορίες από: http://www.kastoria.gov.gr/νεότερη-ιστορία/

Please follow and like us: