Η Αγία Ματρώνα της Λέρου

Ένα απομονωμένο εκκλησάκι αγιογραφήθηκε την περίοδο 1968 – 1971 από πολιτικούς εξόριστους, οι οποίοι κρατούνταν στο Παρθένι της Λέρου. Οι κρατούμενοι εικαστικοί χρησιμοποίησαν ως μοντέλα συγκρατούμενούς τους, γυναίκες της Λέρου, αλλά και χωροφύλακες, οι οποίοι συνέδραμαν στη δομική αποκατάσταση του ναού. Το εκκλησάκι είναι αφιερωμένο στην Αγία Ματρώνα.

Η Αγία Ματρώνα-Κιουρά αγιογραφήθηκε από πολιτικούς κρατούμενους. Η εκκλησία, βρίσκεται ανατολικά και πίσω από τον κόλπο του Παρθενίου, μετά το αεροδρόμιο και σε μικρή απόσταση από το στρατόπεδο.
Το εσωτερικό της Αγίας Ματρώνας-Κιουράς

Η δικτατορία και η Λέρος

Τόπος εξορίας για πολλούς πολιτικούς κρατούμενους, η Λέρος «φιλοξένησε» σχεδόν 4.000 εξόριστους κατά τη διάρκεια της επτάχρονης δικτατορίας στην Ελλάδα. Ανάμεσά τους και επιφανείς Έλληνες, όπως ο Γιάννης Ρίτσος και ο Μανώλης Γλέζος. Στο στρατόπεδο δίπλα στο Παρθένι οι κρατούμενοι ζούσαν σε τσίγκινους θαλάμους που ελεγχόταν από τον στρατό και τη χωροφυλακή. Το κέντρο κράτησης στο Λακκί, αποτελείτο από τετραώροφα κτίρια τα οποία έχτισαν οι Ιταλοί για στρατώνες. Ανάμεσα στους κρατούμενους στη Λέρο βρίσκονταν βουλευτές, στελέχη της αριστεράς και άλλων πολιτικών χώρων, επιστήμονες, διανοούμενοι και καλλιτέχνες. Στο Παρθένι είχε κρατηθεί και ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος και εκεί εμπνεύστηκε τα «18 Λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας», τα οποία μελοποίησε αργότερα ο Μίκης Θεοδωράκης. Ανάμεσά τους και το εμβληματικό «Τη Ρωμιοσύνη μην την κλαις». Εκεί ο Ρίτσος έγραψε και το ποίημα «Επιλογικό». «…την ομορφιά ποτές μου δεν την πρόδωσα. Όλο το βιός μου το μοίρασα δίκαια. Μερτικό εγώ δεν κράτησα. Πάμφτωχος. Μ’ ένα κρινάκι του αγρού τις πιο άγριες νύχτες μας φώτισα. Να με θυμάστε…»

Οι αγιογραφίες από τους πολιτικούς κρατούμενους στην Αγιά Κιουρά

Χίλια μέτρα περίπου από το στρατόπεδο στο Παρθένι βρίσκεται το εκκλησάκι της Αγιάς Κιουράς ή Ματρώνας. Εκεί, στα χρόνια του εγκλεισμού τους κάποιοι κρατούμενοι αγιογράφησαν την εκκλησία την περίοδο 1968 – 1971. Στα χρόνια της δικτατορίας ο ναός ήταν ερειπωμένος και ο Μανώλης Γλέζος μαζί με τους ζωγράφους Αντώνη Καραγιάννη, Τάκη Τζανετέα και Κυριάκο Τσακίρη αποφάσισαν να τον επισκευάσουν. Οι τρεις εικαστικοί αποφάσισαν να φτιάξουν αγιογραφίες, που ωστόσο ξέφευγαν από τη θρησκευτική παράδοση, όπως τη γνωρίζουμε. Οι εργασίες στην Αγιά Κιουρά μαζί με τη φιλοτέχνηση, κράτησαν οκτώ μήνες και οι κάτοικοι του νησιού στήριξαν το εγχείρημα.

Οι ζωγράφοι χρησιμοποίησαν ως μοντέλα τα πρόσωπα κρατουμένων, γυναικών της Λέρου, αλλά και χωροφυλάκων. Οι Άγιοι δεν είχαν το συνηθισμένο φωτοστέφανο και ο Μυστικός Δείπνος ήταν η τραπεζαρία των εξορίστων. Ο Αϊ-Γιάννης ο Βαπτιστής ήταν ο χωροφύλακας, ενώ ο Χριστός ήταν ο νεότερος εξόριστος Σωτήρης Σκυλάκος. Σε μία από τις αγιογραφίες, ο Χριστός φαίνεται λυπημένος με το βλέμμα προς τον ουρανό, πιθανόν προς την ελευθερία και το Θεό. Σε όλες τις εικόνες οι ζωγράφοι απεικόνισαν τα συναισθήματα των ίδιων, αλλά και των υπόλοιπων εξόριστων.

Η προσπάθεια καταστροφής της μνήμης

Όταν η Λέρος μετά την πτώση της Χούντας έπαψε να είναι τόπος εξορίας, διάφοροι κύκλοι προσπάθησαν να καταστρέψουν τις αγιογραφίες ρίχνοντας ασβέστη και να κρύψουν τις δημιουργίες των κρατούμενων καλλιτεχνών. Μερικά χρόνια αργότερα, μέλη της Ελβετικής Αρχαιολογικής Σχολής ανακάλυψαν την καταστροφή, κάτι το οποίο προκάλεσε την οργή των αγωνιστών. Μετά από αγώνα κατάφεραν να πετύχουν την αποκατάσταση των εικόνων με τη χρηματοδότηση του Υπουργείου Πολιτισμού.

Το εκκλησάκι της Αγίας Κιουράς ή Ματρώνας

Το πιο σύγχρονο εκκλησιαστικό μνημείο του νησιού είναι η εκκλησία Αγία Ματρώνα-Κιουρά, χτισμένη σε μια υπέροχη τοποθεσία, πίσω από τον κόλπο του Παρθενίου. Η Αγία Ματρώνα, σύμφωνα με τη θρησκευτική παράδοση ήταν μια αρχοντοπούλα της Χίου, που πριν 550 περίπου χρόνια έφυγε κρυφά από τους δικούς της και έγινε μοναχή. «Αγία Κιουρά» την ονόμασαν οι κάτοικοι της Λέρου (παραφθορά της κυράς) και έτσι την ξέρουν όλοι στο νησί. Μέσα στο εκκλησάκι σώζεται και η εικόνα της, η οποία με βάση την παράδοση έχει φιλοτεχνηθεί κι αυτή στη Χίο.

Η εκκλησία της Αγιάς Κιουράς έχει χαρακτηριστεί ως διατηρητέο μνημείο και έργο τέχνης από το Υπουργείο Πολιτισμού. Είναι ένα μονόχωρο καμαροσκέπαστο κτίσμα του 18ου αιώνα, κτισμένο στα λείψανα παλαιότερου ναού. Στα βόρεια και στα νότια φέρει δύο προκτίσματα νεώτερων χρόνων (πιθανόν μετά την ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου), στεγασμένα με πλάκες από οπλισμένο σκυρόδεμα. Έτσι, εσωτερικά παρουσιάζεται σαν μία τρίκλιτη εκκλησία.

Η περίοδος της δικτατορίας καθιστά την Αγιά Κιουρά-Ματρώνα ως μνημείο της σύγχρονης ιστορίας της Ελλάδας, εκεί όπου αποτυπώθηκε η στέρηση της ελευθερίας του ελληνικού λαού από τη χούντα των συνταγματαρχών.

Ο Βίος της Αγίας Ματρώνας

Η Οσία Ματρώνα ονομαζόταν, αρχικά, Μαρία και γεννήθηκε στο χωριό Βολισσός της Χίου από γονείς ευσεβείς και πλουσίους, τον Λέοντα και την Άννα. Έξι άλλες αδελφές της Μαρίας, μεγαλύτερες της, παντρεύτηκαν η μία μετά την άλλη, περιζήτητες νύφες για την ομορφιά, την ανατροφή και για την καλή προίκα τους.

Η μικρότερη αφοσιώθηκε στη μελέτη των θείων και ασχολείτο θερμά με φιλανθρωπικά καθήκοντα. Έτσι θέλησε να ακολουθήσει άλλο δρόμο. Η τακτική επαφή της με τις καλογριές των γυναικείων μοναστηριών του νησιού, έκανε τη Μαρία να ποθήσει την αγνή μοναχική ζωή. Αλλά η αγάπη προς τους γονείς της, τη συγκρατούσε στο πατρικό της σπίτι.

Η Μοναχική ζωή της Αγίας Ματρώνας

Όταν όμως αυτοί πέθαναν η Μαρία δοκίμασε τη μοναχική ζωή κοντά σε μια ευσεβή χήρα, που ασκήτευε με τις δύο θυγατέρες της.Μετά απ’ αυτή τη μοναχική εμπειρία, αποφάσισε να προσχωρήσει στις μοναχικές τάξεις. Χειροτονήθηκε λοιπόν μοναχή και μετονομάσθηκε Ματρώνα. Η διαγωγή της μέσα στη μικρή αδελφότητα ήταν άριστη. Η διάθεση της πάντοτε αγαθή, φιλάδελφη, ταπεινή και εγκάρδια.Μάλιστα, από τα έσοδα της πώλησης της περιουσίας της, κτίστηκε στο μοναστήρι ωραιότατος ναός. Μετά από κάποιο χρόνο, πέθανε η γυναίκα που κοντά της η Αγία Ματρώνα γυμνάστηκε στη μοναχική ζωή. Τότε όλες οι μοναχές από κοινού, εξέλεξαν ηγουμένη -παρά τη θέληση της- τη Ματρώνα. Υπό τις οδηγίες της η αδελφότητα ζούσε με πολλή εγκράτεια, υπακοή και ευσέβεια.

Το 1462 η Ματρώνα πέθανε, αφού έζησε ζωή πραγματικά αγία. (Άλλες πηγές υπολογίζουν τον χρόνο κοιμήσεως της Αγίας 100 περίπου χρόνια πριν το 1462, διότι η πρώτη βιογραφία της γράφτηκε από τον Μητροπολίτη Ρόδου Νείλο (1357).

Η μνήμη της τιμάται στις 20 Οκτωβρίου.

Επειδή στα γυναικεία μοναστήρια συνήθιζαν να λέγουν την ηγουμένη κυρά, επικράτησε μέχρι και σήμερα να καλούμε την Οσία Ματρώνα, Αγία Κυρά και από αυτό προέρχονται και τα ονόματα Κυράτσω και Κερασιά που γιορτάζουν 20 Οκτωβρίου.

Πηγή: http://www.mixanitouxronou.gr

Πηγή: https://www.ekklisiaonline.gr

Υποβολή απάντησης

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *