Γρύπες

Οι Γρύπες ήταν φανταστικά τερατόμορφα ζώα, με σώμα λιονταριού, κεφαλή και φτερά αετού, ουρά φιδιού ή σκορπιού ή με άλλες παραλλαγές, γνωστό από τους μύθους και τις εικαστικές τέχνες όλων σχεδόν των μεγάλων πολιτισμών της Μέσης Ανατολής. Στον ελληνικό χώρο ο πρώτος που αναφέρθηκε στους Γρύπες ήταν ο Ησίοδος. Τον 6ο π.Χ. αιώνα ο Αριστέας ο Προκοννήσιος, που το έργο του Αριμάσπεια αποτέλεσε πηγή για τον Αισχύλο και τον Ηρόδοτο, έγραψε ότι, θέλοντας να φτάσει στη χώρα των Υπερβορείων, στην άκρη του κόσμου, έπρεπε να περάσει τους Ισσηδόνες, τους Αριμασπούς και από μια περιοχή που κατείχαν οι Γρύπες. Ο Ηρόδοτος αναφέρει το σκυθικό μύθο των αγώνων μεταξύ των γρυπών, που φύλαγαν το χρυσό στις περιοχές αυτές, και των Αριμασπών, που ήθελαν να τους το αρπάξουν. Ο μύθος απαντά και στην τραγωδία του Αισχύλου Προμηθέας Δεσμώτης.

Γρύπες
Γρύπας, ψηφιδωτό, 4ος π.Χ. αιώνας

Οι Γρύπες θεωρήθηκαν και ως συνοδοί ή υπηρέτες θεών, ιδιαίτερα του Απόλλωνα, της Άρτεμις του Διονύσου και της Νέμεσης. Επίσης είναι γνωστή η απεικόνιση Αφροδίτης και Έρωτα πάνω σε άρμα που το σέρνουν Γρύπες. Η αρχαιότερη απεικόνιση Γρύπα προέρχεται από τα Σούσα, από τη 4η π.Χ. χιλιετία, και προφανώς η γένεση του τύπου πρέπει να τοποθετηθεί στη Μεσοποταμία, όπου ο Γρύπας εμφανίζεται με κεφάλι, φτερά και πόδια αετού και σώμα λιονταριού. Οι Σουμέριοι τον συνέδεαν με τη χθόνια θεά Νινγκιζζιντά και τον απεικόνισαν με κεφάλι φιδιού, λαιμό και σώμα λιονταριού και πόδια πουλιού.

Στα μέσα της 2ης π.Χ. χιλιετίας οι Γρύπες εμφανίζονται και στην ασσυριακή τέχνη. Ο Γρύπας με σώμα λιονταριού είχε στους ανατολικούς λαούς κυρίως σημασία κακόβουλου δαίμονα, ενώ ο Γρύπας με ανθρώπινο σώμα, που εμφανίζεται την ασσυριακή τέχνη, πιστευόταν ως αγαθοποιό πνεύμα, που συνήθως συνδεόταν με το δέντρο της ζωής. Από τη Συρία ο Γρύπας με κεφάλι αετού πέρασε στην Αίγυπτο, χάνοντας όμως το συμβολισμό και την θρησκευτική σημασία του.

Στον ελλαδικό χώρο, στην Κρήτη, εμφανίζεται ο συριακός τύπος με σώμα λιονταριού, κεφάλι αετού, με μακριούς βοστρύχους και πλατιά ανοιγμένα φτερά. Στις Μυκήνες ο Γρύπας συχνά παίρνει το χαρακτήρα συμβόλου της δύναμης και του άγρυπνου φύλακα. Στην αρχαϊκή περίοδο οι Γρύπες εμφανίζονται ως διακοσμητικά στοιχεία κυρίως στην κεραμική. Από τον 5ο π.Χ. αιώνα παρατηρείται επιστροφή στη σύλληψη του Γρύπα ως ζώου επιθετικού και αρπακτικού, όπως απεικονίστηκε στην Αίγυπτο και στις Μυκήνες. Το ίδιο συμβολισμό έχει και η απεικόνισή του σε περικεφαλαίες και θώρακες.

Στην Ετρουρία οι Γρύπες επικρατούν με καθαρά δισκοσμητικό χαρακτήρα, ενώ στην Ρώμη αποκτούν συγκεκριμένη θρησκευτική σημασία. Η στενή σχέση του Γρύπα με τον Απόλλωνα και τον Διόνυσο οδηγεί στη σύνδεση του με μυστηριακές λατρείες, που προέρχονταν από την Ανατολή. Έτσι επικρατεί ο τύπος του Γρύπα με σώμα λιονταριού και φτερά αετού ή ο τύπος με κεφάλι λιονταριού ή με σώμα και κεφάλι πάνθηρα, χαρακτηριστικά που συνδέονται ιδιαίτερα με τη λατρεία του Διονύσου.

Με πληροφορίες από: Παγκόσμια Μυθολογία