Μετά την ανάληψη της Αρμοστείας στην Κρήτη από τον Πρίγκιπα Γεώργιο, τη διαφωνία του με το Βενιζέλο για την πολιτική που θα έπρεπε να ακολουθηθεί για το Κρητικό Ζήτημα και την αποπομπή του Βενιζέλου από τη θέση του Υπουργού, το κίνημα στο Θέρισο ήταν αναπόφευκτο.
Γύρω από το Βενιζέλο συνασπίστηκαν όλοι οι δυσαρεστημένοι από την αυταρχική πολιτική του Πρίγκιπα και σχηματίστηκε μια ισχυρότατη αντιπολίτευση. Η κατάσταση έφτασε στο κρίσιμο σημείο και η εσωτερική ενότητα κλονίστηκε σοβαρά, όταν οι εκπρόσωποι της αντιπολίτευσης συνέταξαν και υπέγραψαν προκήρυξη στις 26 Φεβρουαρίου 1905, με την οποία ζητούσαν μεταβολή του συντάγματος της Κρήτης.
Αυτό ήταν το προμήνυμα της Επανάστασης που εκδηλώθηκε λίγες μέρες αργότερα (10 Μαρτίου 1905) και έμεινε γνωστό ως το κίνημα στο Θέρισο. Ήδη είχαν προκηρυχθεί εκλογές για της 20η Μαρτίου. Η αντιπολίτευση δεν κατέβηκε στις εκλογές και κάλεσε το λαό σε αποχή. Έτσι, οι αντιπολιτευόμενοι αντί να κατέλθουν στην εκλογική μάχη, συγκεντρώθηκαν στο χωριό Θέρισο της ορεινής Κυδωνίας και κήρυξαν ένοπλο αγώνα κατά της Αρμοστείας.
Στην επαναστατική συνέλευση της 11ης Μαρτίου κηρύχθηκε η Ένωση με την Ελλάδα και υψώθηκε η ελληνική σημαία. Η επανάσταση εδραιώθηκε και επεκτάθηκε γρήγορα με την προσχώρηση πολλών τοπικών παραγόντων. Ο Πρίγκιπας Γεώργιος είχε υπό τον έλεγχο του μόνο την εντόπια χωροφυλακή και αυτή δεν του ήταν απόλυτα αφοσιωμένη. Οι Μεγάλες Δυνάμεις κρατούσαν επιφυλακτική στάση. Μόνο η Ρωσία υποστήριζε φανερά τον Πρίγκιπα. Ο Βενιζέλος είχε σωστά εκτιμήσει τη διεθνή πολιτική και ήταν βέβαιος για τις ασυμφωνίες των Μεγάλων Δυνάμεων, που ευνοούσαν τα δικά του σχέδια.
Σε σύντομο χρονικό διάστημα ο Βενιζέλος οργάνωσε στο Θέρισο την «Προσωρινή Κυβέρνηση Κρήτης», η οποία προέβη αμέσως στην έκδοση γραμματείων για εσωτερικό πατριωτικό δάνειο 100.000 δραχμών, οργάνωσε υπηρεσίες (οικονομικών, συγκοινωνιών, εσωτερικών), τύπωσε γραμματόσημα και εξέδιδε εφημερίδα «Το Θέρισο».
Ο Πρίγκιπας και το περιβάλλον του καταθορυβήθηκαν. Ο Πρίγκιπας παρασύρθηκε σε λήψεις σπασμωδικών και αψυχολόγητων μέτρων. Έδωσε διορία 36 ωρών στους επαναστάτες να παραδώσουν τα όπλα. Όταν η προθεσμία πέρασε κήρυξε, με την έγκριση των Μεγάλων Δυνάμεων, στρατιωτικό νόμο στο νησί. Τα πράγματα οδηγούσαν προς εμφύλιο πόλεμο, αφού στην Κρήτη υπήρχαν ήδη δύο κυβερνήσεις, του Αρμοστή και των Επαναστατών στο Θέρισο. Ευτυχώς, η αναμέτρηση περιορίστηκε μόνο σε μικροσυμπλοκές στην περιοχή των Χανίων με ελάχιστα μόνο θύματα.
Οι Μεγάλες Δυνάμεις για να εξομαλύνουν την κατάσταση πρότειναν στο Βενιζέλο διαπραγματεύσεις. Ο Βενιζέλος συναντήθηκε με αντιπροσώπους των Μεγάλων Δυνάμεων στην Αγία Μονή των Μουρνιών (2 Νοεμβρίου 1905), όπου υπογράφτηκε το πρωτόκολλο για τον τερματισμό του κινήματος στο Θέρισο με ουσιαστική αποδοχή των όρων της επανάστασης.
Το κίνημα στο Θέρισο είχε δικαιωθεί και πολιτική του Βενιζέλου είχε θριαμβεύσει. Η Β’ Συντακτική Συνέλευση των Κρητών που ανέλαβε να εκπονήσει νέο Σύνταγμα, εξέδωσε μέσα σε ατμόσφαιρα εθνική συμφιλίωσης το ενωτικό ψήφισμα της 30ης Ιουλίου 1906.Το έργο της ανασυγκρότησης άρχισε πάλι και οι Μεγάλες Δυνάμεις παραχώρησαν στην κυβέρνησης της Κρήτης δάνειο 9.300.000 γαλλικών φράγκων και ρύθμισαν συνάμα το ζήτημα των τόκων των προηγούμενων δανείων.
Στις 14 Αυγούστου 1906 με απόφαση τους οι Μεγάλες Δυνάμεις παραχωρούσαν στο βασιλιά των Ελλήνων Γεώργιο τον Α’ το δικαίωμα να διορίζει εκείνος τον ύπατο Αρμοστή στο νησί. Αυτό ήταν ένα πολύ σημαντικό βήμα στην προώθηση του Κρητικού Ζητήματος.
Με τις εξελίξεις αυτές ο Πρίγκιπας Γεώργιος δεν μπορούσε πια να παραμείνει στη θέση του, και παρά τις επίμονες παρακλήσεις των αντιβενιζελικών συμβούλων του, υπέβαλε τελικά την παραίτηση του στις 12 Σεπτεμβρίου 1906 και αναχώρησε από την Κρήτη γεμάτος πικρία.
Με πληροφορίες από: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών
