Αμέσως μετά τα «εν άστει Διονύσια», στις 25 Ελαφηβολιώνος (8 Απριλίου) του 421π.Χ., κυρώθηκε με όρκο στη Σπάρτη από τους πληρεξουσίους των δύο πόλεων. Μεταξύ των Αθηναίων αντιπροσώπων ήταν ο Νικίας, ο Λάχης και ο Δημοσθένης. Η Ηλίς, η Κόρινθος, τα Μέγαρα και η Θήβα δεν αναγνώρισαν την συνθήκη ειρήνης που είναι γνωστή στην ιστορία με το όνομα «Ειρήνη του Νικία».
Μετά από 10 χρόνια πολέμου ανάμεσα στην Αθήνα και την Σπάρτη, η εξαφάνιση από την πολιτική σκηνή του Κλέονα, διαδόχου του Περικλή, και του Βρασίδα (πολιτικών και στρατιωτικών ηγετών της Αθήνας και της Σπάρτης αντίστοιχα) είχε ως αποτέλεσμα το τέλος του πολέμου. Κανείς στην Σπάρτη και την Αθήνα δεν είχε την διάθεση να παρασύρει τους κουρασμένους πολίτες στη συνέχισή του.
Οι διαπραγματεύσεις για την ειρήνη του Νικία άρχισαν στα τέλη του φθινοπώρου του 422π.Χ. Οι αρχηγοί των ειρηνόφιλων των δύο πόλεων ο Νικίας από την πλευρά των Αθηναίων και ο βασιλιάς Πλειστοάνακτας από την πλευρά των Σπαρτιατών είχαν να αντιμετωπίσουν εσωτερικές αντιδράσεις: ιδιαίτερα ο πρώτος έπρεπε να κατανικήσει την αντίδραση του Υπερβόλου, του Πεισάνδρου και του Αλκιβιάδη, που τότε άρχισε να αναμειγνύεται στην πολιτική.
Εκτός όμως από τις εσωτερικές αντιδράσεις, τα δύο αντίπαλα στρατόπεδα έπρεπε αντιμετώπιζαν εξωτερικά εμπόδια αντικειμενικά και περισσότερο σοβαρά. Πολλοί και σημαντικοί σύμμαχοι της Σπάρτης αντέδρασαν: Οι Βοιωτοί υπό την ηγεσία της Θήβας συνειδητοποίησαν τη δύναμή τους με τη νίκη τους στο Δήλιο και άρχισαν να επιδιώκουν να αντικαταστήσουν στην ηγεμονία της Ελλάδας την μισητή τους Αθήνα. Οι Βοιωτοί έβλεπαν ότι με την ειρήνη δεν θα αξιοποιούσαν τη νίκη τους και ότι η ειρήνη μόνο την Σπάρτη θα ωφελούσε.
Οι Μεγαρείς γνώριζαν επίσης πως η Σπάρτη μπροστά στα γενικά και μεγάλα συμφέροντά της θα τους θυσίαζε. Οι Αργείοι την πίεζαν ζητώτας την παραχώρηση της Κυνουρίας ως αντάλλαγμα για την ανανέωση της ειρήνης του 451π.Χ., διαφορετικά απειλούσαν ότι θα συμμαχούσαν με την Αθήνα, πράγμα που θα είχε ως αποτέλεσμα την παράταση του πολέμου. Οι Κορίνθιοι δεν είχαν κερδίσει τίποτα από όσα επιδίωκαν με τον πόλεμο, αλλά ούτε θα ανακτούσαν με την συνθήκη ειρήνης, όπως φαινόταν από τις διαπραγματεύσεις, ό,τι έχασαν στον πόλεμο. Επίσης, και αυτό ήταν το πιο απαράδεκτο για τους Κορίνθιους, η κυριαρχία της Αθήνας στην θάλασσα έμενε άθικτη και μάλιστα θα αναγνωριζόταν τώρα επίσημα.
Για μια στιγμή υπήρξε κίνδυνος να ναυαγήσουν οι διαπραγματεύσεις. Αλλά η Σπάρτη απείλησε ότι θα έχτιζε ένα οχυρό μέσα στην Αττική και θα εγκαθιστούσε μόνιμη φρουρά. Η απειλή έκαμψε τις τελευταίες αθηναϊκές αντιρρήσεις, γιατί προκάλεσε την φιλειρηνική αντίδραση των αγροτών της Αττικής που φοβήθηκαν ότι θα έχαναν πάλι τα κτήματά τους.
Οι όροι της συνθήκης
Το κείμενο της «Ειρήνης του Νικία» το παραδίδει ολόκληρο ο Θουκυδίδης. Η αμφισβήτηση και η μη εκτέλεση των διατάξεων του έγινε η πρώτη αφορμή προστριβών, αμοιβαίας καχυποψίας και τελικά συνέχισης του πολέμου. Καίρια σημεία του ήταν: 1. Όλοι οι Έλληνες θα μπορούσαν να μετακινούνται στη στεριά και στη θάλασσα, για να πηγαίνουν στους κοινούς λαούς των Ελλήνων. 2. Ο ναός, το ιερό και η πόλη των Δελφών θα είναι ελεύθερα και αυτόνομα. 3. Η συνθήκη ειρήνης μεταξύ των δύο πόλεων και των συμμάχων τους θα είναι διάρκειας 50 ετών. 4. Απαγορεύονται οι χθροπραξίες μεταξύ τους. 5. Οι διγορές θα λύονται με διαιτησία κια όρκους, ανάλογα με την διαδικασία που θα έχουν συμφωνήσει. 6. Οι Λακεδαιμόνιοι και οι σύμμαχοί τους θα αποδώσουν την Αμφίπολη στους Αθηναίους. 7. Οι πόλεις Άργιλος, Στάγειρος, Άκανθος, Σκώλος, Όλυνθος και Σπάρτωλος θα είναι αυτόνομες, αλλά θα καταβάλλουν στην Αθηνα τον φόρο που όρισε ο Αριστείδης. Οι Αθηναίοι και οι σύμμαχοί τους, μετά τις σπονδές, δεν θα έχουν το δικαίωμα να εκστρατεύουν εναντίον τους. 8. Οι πόλεις αυτές δεν θα είναι σύμμαχες ούτε των Λακεδαιμονίων ούτε των Αθηναίων, εκτός αν οι Αθηναίοι τους πείσουν να γίνουν σύμμαχοί τους. 9. Οι Μηκυβερναίοι, οι Σαναίοι και οι Σιγγαίοι, θα διοικούν τις πόλεις τους, όπως οι Ολύνθιοι και οι Ακάνθιοι. 10. Οι Λακεδαιμόνιοι και οι σύμμαχοί τους θα επιστρέψουν στους Αθηναίους το Πάνακτο, οι Αθηναίοι στους Λακεδαιμόνιους το Κορυφάσιο (Πύλο), τα Κύθηρα, τα Μέθανα, τον Πτελεό και την Αταλάντη. 11. Αποφασίζεται αμοιβαία απόδοση των αιχμαλώτων. 12. Οι Αθηναίοι όφειλαν να επιτρέψουν την ελεύθερη αναχώρηση των Πελοποννησίων κα των συμμα΄χων τους τους οποίους πολορκούσαν στη Σκιώνη. 13. Οι Αθηναίοι είχαν το δικαιώμα να ναποφασίσουν την τύχη των Σκιωναίων, των Τορωναίων και των Σερμυλιών και των άλλων πόλεων που εξουσίαζαν.
Μετά τον όρκο σημειώνεται και η υποχρέωση ένορκης ανανέωσης της συνθήκης κάθε χρόνο καθώς και ο όρος για την αναγραφή της σε στήλες στα πανελλήνια ιερά, στην Αθήνα και την Σπάρτη. Ακολουθεί ένας σημαντικός όρος σχετικά με τη δυνατότητα τροποίησης της συνθήκης μετά από διαπραγματεύσεις και κοινή συμφωνία Αθηναίων και Λακεδαιμονίων. Αναγράφεται η ημερομηνία έναρξης ισχύος των σπονδών και τα ονόματα των αντιπροσώπων των δύο πόλεων που ορκίσθηκαν.
Με πληροφορίες από: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους