40 γυναίκες μας μαθαίνουν μαθηματικά

Η επιστήμη, και ιδίως τα μαθηματικά, θεωρείται από πολλούς ανδροκρατούμενος κλάδος. 40 γυναίκες μαθηματικοί της Αρχαίας Ελλάδας από τη μυθική Αίθρα ως την Αλεξανδρινή Υπατία μας αποδεικνύουν ότι τα μαθηματικά είναι γένους θηλυκού.

Οι σχολές στις οποίες φοίτησαν οι γυναίκες οι οποίες θα αναφερθούν σε αυτό το άρθρο είναι οι εξής:

• Η Πυθαγόρειος Σχολή της Σάμου
• Η Πυθαγόρειος Σχολή των Αθηνών
• Η Ακαδημία του Πλάτωνος
• Η Ελεύθερη Σχολή των Αθηνών
• Η Σχολή της Αλεξάνδρειας

40 Γυναίκες Μαθηματικοί

Αίθρα

Μέσα από την αχλύ της ιστορίας ξεπροβάλλει η μυθική μορφή της Αίθρας, κόρης του βασιλιά της Τροιζήνας Πιτθέα και μάνας του Θησέα, με μία άλλη ιδιότητα άγνωστη στους πολλούς. Την ιδιότητα της δασκάλας της πρακτικής αριθμητικής (λογιστικής). Ιέρεια, λοιπόν, των απαρχών της πλέον εγκεφαλικής επιστήμης, η Αίθρα μάθαινε λογιστική στα παιδιά της Τροιζήνας, με εκείνη την πολύπλοκη μέθοδο που προκαλεί δέος, μιας και δεν υπήρχε το μηδέν και οι αριθμοί συμβολίζονταν πολύπλοκα, αφού τα σύμβολα τους απαιτούσαν πολλές επαναλήψεις. Δίδασκε ακόμη τη χρήση του άβακα και τη γραφή των αριθμών της εποχής της.

Πολυγνώτη (7ος-6ος αιώνας π.Χ.)

Ο ιστορικός Λόβων ο Αργείος αναφέρει την Πολυγνώτη ως σύντροφο και μαθήτρια του Θαλού. Ήταν γνώστρια, κατά τον Βοήθιο, πολλών γεωμετρικών θεωρημάτων.

Θεμιστόκλεια (6ος αιώνας π.Χ.)

Ο Διογένης ο Λαέρτιος την αναφέρει ως Αριστόκλεια ή Θεόκλεια. Ο Πυθαγόρας πήρε τις περισσότερες από τις ηθικές αρχές του από τη δελφική ιέρεια Θεμιστόκλεια, η οποία συγχρόνως τον μύησε στις αρχές της αριθμοσοφίας και της γεωμετρίας. Σύμφωνα με το φιλόσοφο Αριστόξενο (4ος π.Χ. αιώνας), η Θεμιστόκλεια δίδασκε μαθηματικά σε όσους από τους επισκέπτες των Δελφών είχαν τη σχετική έφεση. Ο μύθος λέει ότι η Θεμιστόκλεια είχε διακοσμήσει το βωμό του ναού του Απόλλωνος με γεωμετρικά σχήματα. Κατά τον Αριστόξενο, ο Πυθαγόρας θαύμαζε τις γνώσεις και τη σοφία της Θεμιστόκλειας, γεγονός που τον ώθησε να δέχεται αργότερα στη Σχολή του και γυναίκες.

Θεανώ (6ος π.Χ. αιώνας)

Η Θεανώ από τον Κρότωνα, κόρη του γιατρού Βροντίνου, ήταν μαθήτρια και ένθερμη οπαδός του Πυθαγόρα. Παντρεύτηκε στη Σάμο το μεγάλο Μύστη, με τον οποίο είχε τουλάχιστον 36 χρόνια διαφορά ηλικίας. Δίδαξε στις Πυθαγόρειες Σχολές της Σάμου και του Κρότωνος.

Η Θεανώ θεωρείται η ψυχή της αριθμοσοφίας, που έπαιξε καίριο ρόλο στην πυθαγόρεια διδασκαλία. Στην ίδια αποδίδεται η πυθαγόρειος άποψη της «χρυσής τομής».

Μετά το θάνατο του Πυθαγόρα, η Θεανώ τον διαδέχτηκε ως επικεφαλής της διασκορπισμένης πλέον κοινότητας. Με τη βοήθεια των θυγατέρων της (Δαμώ, Μυία ή Μυρία και Αριγνώτη) διέδωσε το επιστημονικό και φιλοσοφικό πυθαγόρειο σύστημα σε όλη την Ελλάδα και την Αίγυπτο. Η Θεανώ έγραψε τη βιογραφία του Πυθαγόρα, η οποία χάθηκε. Με τον Πυθαγόρα απέκτησε, εκτός από τις θυγατέρες, και δυο γιους, τον Τηλάυγη και τον Μνήσαρχο.

Δαμώ (6ος π.Χ. αιώνας)

Η Δαμώ, θυγατέρα του Πυθαγόρα και της Θεανούς δίδαξε τα πυθαγόρεια δόγματα στη Σχολή του Κρότωνος. Μετά τη διάλυση της Σχολής, η Δαμώ, στην οποία ο Πυθαγόρας είχε εμπιστευθεί τα γραπτά του έργα, με τη ρητή εντολή να μην τα ανακοινώσει σε αμύητους, κατέφυγε στην Αθήνα. Για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα τήρησε την παραγγελία του πατέρα της. Αργότερα, όμως, δημοσίευσε μόνο τη βοήθεια του Φιλολάου και του Θυμαρίδα. Η έκδοση αυτή είχε τον τίτλο «Η προς Πυθαγόρου Ιστορίαν», ήταν μια ανωτέρου επιπέδου γεωμετρία.

Αριγνώτη (6ος π.Χ. αιώνας)

Φιλόσοφος, συγγραφέας, μαθηματικός από τη Σάμο. Ο Πορφύριος την αναφέρει ως θυγατέρα του Πυθαγόρα. Το λεξικό Σούδα την αναφέρει ως μαθήτρια του Πυθαγόρα.

Μυία (6ος π.Χ. αιώνας)

Μυία ή Μυρία, κόρη του Πυθαγόρα και της Θεανούς, πυθαγόρεια και η ίδια. Γυναίκα του Μίλωνος του Κροτωνιάτου. Δίδαξε στη Σχολή του Κρότωνος. Αναφέρεται ως γνώστρια τη γεωμετρίας. Της αποδίδεται η επινόηση της τρίτης μεσότητας.

Δεινώ (6ος π.Χ. αιώνας)

Γυναίκα του Βροντίνου. Μαθήτρια και πεθερά του Πυθαγόρα, γνώστρια της αριθμοσοφίας. Μελέτησε τους ελλιπείς αριθμούς.

Ελορίς ή Σαμία (6ος π.Χ. αιώνας)

Μαθήτρια του Πυθαγόρα. Γνώστρια της γεωμετρίας.

Φιντύς (6ος π.Χ. αιώνας)

Αναφέρεται και ως Φίλτυς. Μαθήτρια του Πυθαγόρα, θυγατέρα του Θέοφρη από τον Κρότωνα και αδελφή του Βυνδάκου. Δίδαξε στη Σχολή του Κρότωνος. Ο Ρωμαίος συγγραφέας Βοήθιος (480-524μ.Χ.) την αναφέρει ως εμπνεύστρια μαις αριθμητικής αναλογίας (άγνωστο ποιας).

Μελίσσα (6ος π.Χ. αιώνας)

Μαθήτρια του Πυθαγόρα. Ασχολήθηκε με την κατασκευή κανονικών πολυγώνων. Ο Λόβων ο Αργείος γράφει για μια άγνωστη εργασία της: «Ο κύκλος φησίν (η Μελίσσα) των εγγραφομένων πολυγώνων απάντων εστί».

Τυμίχα (6ος π.Χ. αιώνας)

Τυμίχα, γυναίκα του Κροτωνιάτου Μυλλίου, ήταν (σύμφωνα με τον Διογένη Λαέρτιο) Σπαρτιάτισσα, γεννημένη στον Κρότωνα. Από πολύ νωρίς έγινε μέλος της Πυθαγόρειας κοινότητας. Αναφέρεται από τον Ιάμβλιχο ένα σύγγραμμα της σχετικά με τους «φίλους αριθμούς».

Μετά την καταστροφή της Σχολής από τους δημοκρατικούς του Κρότωνα, η Τυμίχα κατέφυγε στις Συρακούσες. Ο τύραννος των Συρακουσών Διονύσιος απαίτησε από την Τυμίχα να του αποκαλύψει να του αποκαλύψει τα μυστικά της πυθαγόρειας διδασκαλίας, έναν μεγάλης αμοιβής. Αυτή αρνήθηκε κατηγορηματικά και μάλιστα έκοψε με τα δόντια τη γλώσσα της και την έφτυσε στο πρόσωπο του Διονύσου.

Πτολεμαΐς (6ος π.Χ. αιώνας)

Πτολεμαΐς ή Κυρηναία. Νεοπυθαγόρεια φιλόσοφος και μαθηματικός.

Πυθαγόρειες γυναίκες μαθηματικοί

Εκτός από τος προαναφερθείσες πυθαγόρειες γυναίκες υπάρχουν και οι εξής:

• Ρυνδακώ, αδελφή του Βυνδάκου
• Οκκελώ και Εκκελώ (αδελφές)
• Χειλωνίς, κόρη του Χείλωνος του Λακεδαιμονίου
• Κρατησίκλεια, σύζυγος Κλεάνορος του Λακεδαιμονίου
• Λασθένεια ή Αρκάδισσα
• Αβροτέλεια, κόρη Αβροτέλους του Ταραντίνου
• Εχεκράτεια η Φλιασία
• Θεανώ, σύζυγος του Μεταποντίνου Βροντίνου
• Τυρσηνίς η Συβαρίτις
• Πεισιρρόδη η Ταραντινίς
• Θεάδουσα η Λάκαινα
• Νοιώ η Αργεία
• Βαβέλυκα η Αργεία
• Κλεαίχμα, αδελφή του Αυτοχαρίδα του Λάκωνος
• Νισθαιάδουσα
• Διοτίμα από τη Μαντίνεια

Στο «Συμπόσιο» ο Πλάτων αναφέρεται στη δασκάλα Διοτίμα, ιέρεια στη Μαντίνεια, που υπήρξε πυθαγόρεια και γνώστρια της πυθαγόρειας αριθμοσοφίας. Κατά μαρτυρία του Ξενοφώντος, η Διοτίμα δεν ήταν άπειρη των πλέον δυσκολονόητων γεωμετρικών θεωρημάτων.

Βιτάλη (6ος-5ος π.Χ. αιώνας)

Βιτάλη ή Βιστάλα, κόρη της Δαμούς και εγγονή του Πυθαγόρα. Γνώστρια των πυθαγορείων μαθηματικών. Η Δαμώ προτού πεθάνει της εμπιστεύτηκε τα «υπομνήματα», δηλαδή τα φιλοσοφικά κείμενα του πατέρα της.

Περικτιόνη (5ος π.Χ. αιώνας)

Πυθαγόρεια φιλόσοφος, συγγραφέας και μαθηματικός. Ανώνυμες πηγές την ταυτίζουν με τη Περικτιόνη, τη μητέρα του Πλάτωνος και κόρη του Κριτία. Ο μαθηματικός Πλάτων, όπως και ο φιλόσοφος Πλάτων, οφείλει μάλλον την πρώτη γνωριμία του με τα μαθηματικά και τη φιλοσοφία στην Περικτιόνη.

Λασθένια (5ος π.Χ. αιώνας)

Η Λασθένια από την Αρκαδία είχε μελετήσει τα έργα του Πλάτωνος και ήρθε στην Ακαδημία (μεταμφιεσμένη σε άντρα) για να σπουδάσει μαθηματικά και φιλοσοφία. Μετά το θάνατο του Πλάτωνος συνέχισε τις σπουδές της κοντά στον ανιψιό του Σπεύσιππο. Αργότερα έγινε κι αυτή φιλόσοφος και σύντροφος του Σπεύσιππου.

Αξιοθέα (4ος π.Χ. αιώνας)

Μαθήτρια κι αυτή, όπως και Λασθένια, της Ακαδημίας. Ήρθε στην Αθήνα από την πελοποννησιακή πόλη Φλιούντα. Έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα μαθηματικά και τη φυσική φιλοσοφία. Αργότερα δίδαξε τις επιστήμες αυτές στην Κόρινθο και την Αθήνα.

Νικαρέτη η Κορίνθια (4ος π.Χ. αιώνας)

Αναφέρεται από τον Ν.Χατζιδάκη ως «της γεωμετρίας θεραπαινίς». Την αναφέρει ακόμη και ο Ε. Σταμάτης. Από τους αρχαίους συγγραφείς τη μνημονεύει ο Στοβαίος.

Αρετή η Κυρήνεια (4ος-3ος π.Χ. αιώνας)

Κόρη του Αριστίππου, ιδρυτή της κυρηναϊκής φιλοσοφικής Σχολής, η Αρετή σπούδασε στην Ακαδημία του Πλάτωνος. Λέγεται ότι δίδαξε μαθηματικά, φυσική και ηθική φιλοσοφία στην Αττική για αρκετά χρόνια και ότι έγραψε τουλάχιστον σαράντα βιβλία ποικίλου περιεχομένου, από τα οποία τα δύο περιελάμβαναν και πραγματείες για τα μαθηματικά. Μετά το θάνατο του πατέρα της τον διαδέχθηκε, κατόπιν εκλογής, στη διεύθυνση της Σχολής.

Πυθαΐς (2ος π.Χ. αιώνας)

Γεωμέτρης, κόρη του μαθηματικού Ζηνοδώρου. Ασχολήθηκε με εμβαδά επιπέδων χωρίων. Την αναφέρει ο Ευτόκιος. Ο Θέων ο Αλεξανδρεύς (4ος μ.Χ. αιώνας) στα σχόλια του στη «Μαθηματική Σύνταξη» του Πτολεμαίου αναφέρεται στην Πυθαΐδα.

Πανδροσίων (4ος μ.Χ. αιώνας)

Αλεξανδρινή γεωμέτρης, μάλλον μαθήτρια του Πάππου, ο οποίος της αφιερώνει και το γ΄βιβλίο της «Συναγωγής». Η Πανδροσίων χωρίζει τα γεωμετρικά προβλήματα σε τρεις κατηγορίες.

Υπατία (370μ.Χ.-415μ.Χ.)

Η θυγατέρα του φιλοσόφου και μαθηματικού Θέωνος του Αλεξανδρέως είναι η μόνη γνωστή μαθηματικός της αρχαίας Ελλάδας. Για τη ζωή, το έργο της και το μαρτυρικό της θάνατο έχουν γραφτεί κατά καιρούς πολλά. Ο θάνατος της Υπατίας σηματοδοτεί και το τέλος της αρχαίας ελληνικής επιστήμης.

Για περισσότερες πληροφορίες για την Υπατία ακολουθήστε τον σύνδεσμo: https://www.www.drakopouliada.gr/υπατία