Οι Κυκλάδες (35.000.000π.Χ.-…)

Στην καρδιά του γαλάζιου του Αιγαίου, της θάλασσας που έχει δεθεί άρρηκτα με την πορεία του ελληνικού έθνους βρίσκονται οι Κυκλάδες. Πριν από εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια στον χώρο αυτό απλωνόταν μια μεγάλη στεριά που καταποντίστηκε. Οι επιστήμεονες της έδωσαν το όνομα Αιγηίς.

Οι Κυκλάδες αλλάζουν μορφή

Ήταν πριν 35.000.000 χρόνια όταν σε μια κοσμογονική γεωλογική αναστάτωση, οι Δυτικές από τις Κυκλάδες αναδύθηκαν από τα βάθη της θάλασσας: Κέα, Κύθνος Σέριφος, Σίφνος και ενωμένες η Κίμωλος με τη Μήλο. Στα επόμενα λίγα εκατομμύρια χρόνια, αναδύθηκαν από το βυθό και τα υπόλοιπα νησιά του συμπλέγματος. Η γεωλογική κοσμογονία δεν σταμάτησε εκεί.

Ο βυθός συνέχισε να ανεβαίνει, ώσπου σε γεωλογικά σύντομο χρόνο, η γη της Αιγηίδας ήταν πραγματικότητα: μια απέραντη στεριά που άρχιζε από τα δυτικά των σημερινών ιονίων Νήσων και απλωνόταν ενωμένη με τη σημερινή Μικρά Ασία. Έφτανε ως τα νότια της σημερινής Κρήτης.

Πριν 26.000.000 χρόνια, στην νότια περιοχή της Αιγηίδας, δημιουργήθηκε το πρώτο ρήγμα και το μάγμα που βρίσκεται στα σωθικά της Γης, ξεχύθηκε ασυγκράτητο στην ατμόσφαιρα. Γεννήθηκε το ηφαίστειο της Σαντορίνης. Η φοβερή του έκρηξη τάραξε τη γη συθέμελα. Συνέχισε να βρυχάται για 13.000.000 χρόνια. Πριν από 5.000.000 χρόνια η θάλασσα βρήκε δίοδο ανάμεσα στην Κρήτη και τη Ρόδο και όρμησε βόρεια και δυτικά. Το νερό έφτασε μέχρι τη Μακεδονία ενώ μια στενή λωρίδα ένωνε τη Θράκη με τη Σαντορίνη.

3.000.000 χρόνια διήρκεσε η προέλαση της θάλασσας, ενώ λίμνες ξεπηδούσαν στη γη. Στα 4000.000 χρόνια πριν από σήμερα, η στάθμη της θάλασσας έπεσε στα 200 μ. κάτω από τη σημερινή και το Αιγαίο έμοιαζε σαν μεγάλη λίμνη. Ηφαίστεια ξεπήδησαν από τη Νότια Ιταλία ως τη Μικρά Ασία: Αίγινα, Μέθανα, Μήλος, Πόρος, Πολύαιγο, Φολέγανδρος, Σαντορίνη, Νίσυρος, Κως σχημάτισαν το ηφαιστειακό τόξο, που απλώνεται στην άκρη της βυθισμένης στεριάς.

Η «δυτική παράταξη» των Κυκλάδων χώρισε πάλι. Πλάι της είχε ξεφυτρώσει ένα τεράστιο νησί που ξεκινούσε από τα βόρεια της σημερινής Άνδρου και απλωνόταν ως τα νότια της Ίου, έπιανε τη Φολέγανδρο δυτικά και κάλυπτε την Αμοργό ανατολικά. Ένας στενός πορθμός το χώριζε από τη Σαντορίνη που είχε υπερδιπλάσια έκταση από τη σημερινή. Πάνω στο νησί περπατούσαν νάνοι ελέφαντες.

Πρέπει να ήταν πριν από 10.000 χρόνια όταν οι Κυκλάδες πήραν τη σημερινή τους μορφή. Όχι οριστικά. Πριν από 3.500 χρόνια, το 1450π.Χ. το ηφαίστειο της Σαντορίνης την τίναξε στον αέρα.

Ιστορία των Κυκλάδων

Από τα πανάρχαια χρόνια τα νησιά αυτά αποτελούσαν τη γέφυρα ή τους ενδιάμεσους σταθμούς που συνδέουν την Ελλάδα με τις απέναντι ακτές του Αιγαίου, όπου για αιώνες άνθησε ο ελληνισμός. Έτσι όπως είναι σκορπισμένα στο πέλαγος, μοιάζουν να να σχηματίζουν κύκλο γύρω από τη Δήλο.

Σπουδαίος είναι ο πολιτισμός που αναπτύχθηκε στις Κυκλάδες, όπως μαρτυρούν τα αναρίθμητα αρχαιολογικά ευρήματα, τα μαρμάρινα ειδώλια, τα κοσμήματα, οι τοιχογραφίες, τα αρχιτεκτονικά λείψανα πόλεων και οχυρών.

Τα νησιά κατοικήθηκαν από Κάρες, Πελασγούς, Φοίνικες, Ίωνες και Δωριείς. Στους ιστορικούς χρόνους συγκρότησαν Αμφικτιονία με έδρα τη Δήλο. Με το τέλος των περσικών πολέμων έγιναν σύμμαχοι του ναυτικού κράτους των Αθηναίων. Τους Αθηναίους ακολούθησαν οι Λακεδαίμονες, οι Μακεδόνες, οι Ρωμαίοι.

Με τη διαίρεση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, σε ανατολική και δυτική, οι Κυκλάδες περιήλθαν στη διοικητική ευθύνη της Κωνσταντινούπολης. Στις αρχές του 9ου αιώνα τις κατέλαβαν οι Σαρακηνοί, αλλά απελευθερώθηκαν σχετικά γρήγορα με τη νικηφόρα προέλαση του στρατηγού Ωορύφα του Παλαιού.

Έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στη διαμόρφωση της εκκλησιαστικής ιστορίας και της θρησκευτικής λατρείας. Στην Παναγία της Τήνου, στην Εκατονταπυλιανή της Πάρου, στη Χοζοβιώτισσα της Αμοργού συρρέουν τον Δεκαπενταύγουστο χιλιάδες προσκυνητές. όμως οι Κυκλαδίτες συμμετείχαν κα στις μεγάλες έριδες της Ορθοδοξίας. στους εμφυλίους πολέμους που διεξήχθησαν μεταξύ βυζαντινών αυτοκρατόρων. Ηγεμόνας τους ήταν ο Στέφανος, όταν το 772 έβαλε πανιά, μαζί με τον Αγαλλιανό, για να εκθρονίσει τον εικονομάχο αυτοκράτορα Λέοντα Γ’ Ίσαυρο, εγχείρημα παράτολμο που απέτυχε.

Με έδρα τη Νάξο ο Μάρκος Σανούδος δημιούργησε το Δουκάτο του Αιγαίου μετά την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους. Οι Οθωμανοί κατέλυσαν το Δουκάτο επί Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπή. Ορθόδοξοι και καθολικοί εξακολουθούν μέχρι σήμερα να ζουν αρμονικά, να συνεργάζονται, να δίνουν ένα δικό τους χρώμα στα Κυκλαδονήσια.

Το καθένα από τα νησιά του συμπλέγματος, που πρωτεύουσα του είναι η Ερμούπολη Σύρου, έχει δικό του χαρακτήρα κα τις δικές του ομορφιές. Η χαρακτηριστική αιγαιοπελαγίτικη αρχιτεκτονική βρίσκεται σε πλήρη αρμονία με το τοπίο