28η Οκτωβρίου 1940, ήμερα εθνικής υπερηφάνειας και ημέρα μνήμης. Πρωταγωνιστής αυτής της ημέρας είναι αναμφίβολα ο Ιωάννης Μεταξάς. Είναι ο πρωθυπουργός της χώρας που δεν δέχθηκε να χάσει η Ελλάδα την ανεξαρτησία της και να υπαχθεί στον ιταλικό φασισμό. Είναι ο πρωθυπουργός, ο οποίος ορμώμενος από την ιστορία της πατρίδας μας και την ανδρεία των αρχαίων προγόνων μας ακολούθησε το παράδειγμα τους και δεν έδωσε «γη και ύδωρ» σε ξένο κατακτητή.
Να πως καταγράφει ο ίδιος την επίδοση και την απόρριψη του τελεσιγράφου της Ιταλίας την 28η Οκτωβρίου: «Την 3ην πρωινήν ο Πρεσβευτής της Ιταλίας μοι επέδωκε προσωπικώς διακοίνωσιν δια της οποίας η Ιταλική Κυβέρνησις κατηγορεί την Ελληνικήν Κυβέρνησιν ως υπομείνασαν την υπό του αγγλικού στόλου χρησιμοποίησιν, κατά την εξέλιξιν των πολεμικών επιχειρήσεων, των χωρικών αυτής υδάτων, των παραλίων της και των λιμένων της, ως ευνοήσασαν τον ανεφοδιασμόν των εναερίων βρετανικών δυνάμεων, ως επιτρέψασαν την οργάνωσιν εις το ελληνικόν αρχιπέλαγος μιας υπηρεσίας στρατιωτικών πληροφοριών εναντίον της Ιταλίας. Η Ιταλική Κυβέρνησις, λέγει, οφείλει να υπενθυμίση εις την Ελληνικήν Κυβέρνησιν την προκλητικήν δράσιν την διεξαγώμενην έναντι του αλβανικού έθνους δια της τρομοκρατικής πολιτικής την οποίαν υιοθέτησεν έναντι του πληθυσμού της Τσαμουριάς και διά των εμμόνων προσπαθειών προς δημιουργίαν ανωμαλιών εκείθεν των συνόρων της. Προσθέτει ότι η Ιταλία δεν δύναται να ανεχθή εφεξής πάντα ταύτα. Η ουδετερότης της Ελλάδος απέβη ολονέν και περισσότερο απλώς και καθαρώς φαινομενική. Η Ιταλική Κυβέρνησις κετέληξεν ως εκ τούτου εις την απόφασιν να ζητήση από την Ελληνικήν Κυβέρνησιν, ως εγγύηση της ουδετερότητας της Ελλάδος και ως εγγύησιν της ασφαλείας της Ιταλίας, το δικαίωμα να καταλάβει διά των ενόπλων αυτής δυνάμεων και κατά την διάρκειαν της σημερινής συρράξεως μετά της Αγγλίας ωρισμένα στρατηγικά σημεία του ελληνικού εδάφους. Η Ιταλική Κυβέρνησις ζητεί από την Ελληνικήν Κυβέρνησιν όπως μη εναντιωθή εις την κατάληψιν ταύτην και μη παρεμποδίση την ελευθέραν διέλευσιν των στρατευμάτων των προοριζομένων να την πραγματοποιήσωσιν. Η Ιταλική Κυβέρνησις ζητεί από τη Ελληνική Κυβέρνησιν όπως δώσει αυθωρεί εις τας στρατιωτικάς αρχάς τας αναγκαίας διαταγάς ίνα η κατοχή αύτη δυνηθή να πραγματοποιηθή κατά ειρηνικόν τρόπον. Εάν τα ιταλικά στρτατεύματα ήθελον συναντήση αντίστασιν, η αντίστασις αύτη θα καμφθή διά των όπλων και η Ελληνική Κυβέρνησις θα έφερε τας ευθύνας, αι οποίαι ήθελον προκύψει εκ τούτου.
Επιδίδων την διακοίνωσιν ταύτην ο Πρεσβευτής της Ιταλίας μου προσέθηκε προφορικώς ότι αι κινήσεις των ιταλικών στρατευμάτων προς είσοδον εις το ελληνικόν έδαφος θα αρχίσωσιν την 6ην πρωινήν.
Απήντησα εις τον Πρεσβευτήν της Ιταλίας ότι εθώρουν το περεχόμενον της διακοινώσεως ταύτης και το τελεσιγραφικόν αυτής χαρακτήρα ως κήρυξιν πολέμου της Ιταλίας κατά της Ελλάδος. Προσθέτω προς πληροφορίαν σας ότι η Ελλάς θα αμυνθή με όλας της τας δυνάμεις κατά της ιταλικής εισβολής»
Την επομένη της 28ης Οκτωβρίου ο Ιωάννης Μεταξάς εξομολογείται τους λόγους που τον ώθησαν να απορρίψει την διακοίνωση της Ιταλίας: «Ομολογώ ότι εμπρός εις την φοβεράν ευθύνην της αναμίξεως της Ελλάδας εις τέτοιον μάλιστα πόλεμον, έκρινα πως καθήκον μου ήτο να δω εάν θα ήτο δυνατόν να προφυλάξω τον τόπον από αυτόν, έστω και διά παντός τρόπου, ο οποίος όμως θα συμβιβάζετο με τα γενικότερα συμφέροντα του Έθνους. Εις σχετικάς βολιδοσκοπήσεις προς την κατεύθυνσιν του Άξονος μου εδόθη να εννοήσω σαφώς ότι η μόνη λύσις θα μπορούσε να είναι μία εκουσία προσχώρησις της Ελλάδος εις την ”Νέαν Τάξιν”. Προσχώρησις που θα εγένετο λίαν ευχαρίστως δεκτή από τον Χίτλερ ως ”εραστής του ελληνικού πνεύματος”. Συγχρόνως όμως μου εδόθη να εννοήσω ότι η ένταξις εις την ”Νέαν Τάξιν” προϋποθέτει προκαταρκτικήν άρσιν όλων των παλαιών διαφορών με τους γείτονας μας. Και ναι μεν αυτό θα συνεπήγετο φυσικά θυσίας τινάς δια την Ελλάδα, αλλά αι θυσίαι θα έπρεπε να θεωρηθούν απολύτως ”ασήμαντοι” εμπρός εις τα ”οικονομικά και άλλα πλεονεκτήματα” τα οποία θα είχε διά την Ελλάδα η Νέα Τάξις εις την Ευρώπην και εις την Βαλκανικήν. Φυσικά με πάσα περίσκεψιν και ανεπισήμως, επεδίωξα δι’ όλων των μέσων να κατατοπισθώ συγκεκριμένως ποίαι θα ήσαν αι θυσίαι αυταί, με τας οποίας η Ελλάς θα έπρεπε να πληρώση την ατίμωσιν της εξ ιδίας θελήσεως προσφοράς της, να υπαχθή υπό την Νέαν Τάξιν. Με καταφανή προσπάθειαν αποφυγής σαφούς καθορισμού μού εδόθη να καταλάβω ότι η προς Έλληνας στοργή του Χίτλερ ήτο η εγγύησις ότι αι θυσίαι αυταί θα περιωρίζοντο εις το ελάχιστον δυνατόν.
Όταν επέμεινα να κατατοπισθώ πόσον επί τέλους θα μπορούσε να είναι αυτό το ”ελάχιστον” τελικώς μας εδόθη να καταλάβωμεν ότι τούτο συνίστατο εις μερικάς ικανοποιήσεις προ την Ιταλίαν δυτικώς μέχρι Πρεβέζης, ίσως και προς την Βουλγαρίαν ανατολικώς μέχρι Δεδεαγάτς (Αλεξανδρουπόλεως). Δηλαδή θα έπρεπε διά να αποφύγωμεν τον πόλέμον να γίνωμεν εθελονταί δούλοι και να πληρώσωμεν αυτήν την ”τιμήν” με το άπλωμα του δεξιού χεριού της Ελλάδος προς ακρωτηριασμόν από την Ιταλίαν και του αριστερού προς ακρωτηριασμόν από τη Βουλγαρίαν. Φυσικά δεν ήτο δύσκολον να προβλέψη κανείς ότι εις μίαν τοιαύτην περίπτωσιν οι Άγγλοι θα έκοβαν και αυτοί τα πόδια της Ελλάδος. Και με το δίκαιον των. Κυρίαρχοι πάντοτε της θαλάσσης δεν θα παρέλιπον υπερασπίζοντες πλέον τον εαυτόν των, έπειτα από μίαν τοιαύτην αυτοδούλωσιν της Ελλάδος εις τους εχθρούς των, να καταλάβουν την Κρήτη και τας άλλας νήσους μας τουλάχιστον. Το συμπέρασμα αυτό θα προέκυπτεν μόνον από την πλέον απλήν λογικήν, αλλά και από ασφαλείς και βεβαίας πληροφορίας εξ Αιγύπτου, καθ’ ας είχεν ήδη προμελετηθή και αντιμετωπισθή η ενέργεια που θα έπρεπε να γίνει φυσικόν επακόλουθον πάσης τυχόν εκουσίας ή ακουσίας συνεργασίας της Ελλάδος με τον Άξονα εις τας ελληνικάς νήσους και προς παρεμπόδισιν εν περιπτώσει της δυνατότητας διά τον Άξονα να τις χρησιμοποιήση.
Δεν δύναμαι, αφ’ ετέρου, να μη παραδεχθώ ότι εις μίαν τοιαύτην περίπτωσιν το δίκαιο δεν θα ευρίσκετο με το μέρος της Κυβερνήσεως η οποία διά να προφυλάξη τον λαόν από τον πόλεμον θα τον κατεδίκαζεν εις εθελούσιαν υποδούλωσιν μετ’ εθνικού ακρωτηριασμού».
[…] 28η Οκτωβρίου 1940 | δρακοπουλιάδα στο Ο Ιωάννης Μεταξάς (1871-1941) […]