Χάνσα των Τευτόνων εμπόρων

Σχεδόν παράλληλα με την ανάπτυξη του θαλάσσιου εμπορίου των ιταλικών πόλεων, αναζωογονείται και το εμπόριο της Βαλτικής Θάλασσας και της Βόρειας Θάλασσας από τους
Γερμανούς, από τις γερμανικές πόλεις. Στον Βορρά της Ευρώπης το γερμανικό στοιχείο είναι κυρίαρχο. Οι Γερμανοί έμποροι του Βορρά βρίσκουν έναν δρόμο εμπορικής δράσης, εκμεταλλευόμενοι και αυτοί το γεγονός ότι η θάλασσα ηρέμησε μετά από τις επιδρομές των Βίκινγκς, και δημιουργούν ένα σχήμα εμπορικής συνεργασίας και δράσης που ονομάζεται Χάνσα (Ηansa): η Χάνσα των Τευτόνων εμπόρων.

Η λέξη «χάνσα» είναι μία γενική λέξη, που σημαίνει συνεργασία, συνασπισμό, συνεταιρισμό, και στην περίπτωση των Τευτόνων εμπόρων είναι αυτό ακριβώς που λέει: η Χάνσα των Γερμανών
εμπόρων, η οποία άνθισε και λειτούργησε από το 1240 έως το 1660, κάνοντας πραγματικά θαύματα, όπως και στη νότια Ευρώπη οι ιταλικές πόλεις.

Κεντρικές πόλεις δράσης της Χάνσα ήταν το Λούμπεκ (Lübeck). Το Λούμπεκ βρίσκεται κοντά στη βόρεια Γερμανία, κοντά στο Σλέσβιχ-Χόλσταϊν (Schleswig-Holstein), δηλαδή στην περιοχή κατά την οποία η Γερμανία αποκτά χερσόνησο που εξελίσσεται στη Δανία, και επίσης γύρω από αυτή την
περιοχή ήταν οι σπουδαιότερες πόλεις της Χάνσα. Κεντρική πόλη ήταν το Λούμπεκ, όπως επίσης και το Αμβούργο (Hamburg). Το Αμβούργο, λοιπόν, η Βρέμη (Bremen), το Λούμπεκ είναι κοντινές σχετικά πόλεις και κέντρο δράσης της Χάνσα, η οποία στην ανάπτυξή της περιελάμβανε και συντόνιζε ένα δίκτυο ενενήντα περίπου πόλεων, που δημιουργήθηκαν οι περισσότερες από τη Χάνσα με τη δράση των εμπόρων της.

Στο σημείο αυτό πρέπει να πούμε το εξής: υπάρχει διαφορά μεγάλη μεταξύ του τρόπου δράσης των ιταλικών πόλεων σε σχέση με τον τρόπο δράσης των γερμανικών πόλεων. Οι ιταλικές πόλεις ήταν στην ουσία πόλεις-κράτη και η κάθε μία λειτουργούσε με δομές που είχε οργανώσει στο εσωτερικό της. Μάλιστα, οι περισσότερες από αυτές τις ιταλικές πόλεις ήταν εχθρικές μεταξύ τους και είχαν μέχρι και πολέμους μεταξύ τους, όπως παραδείγματος χάριν η θρυλική εχθρότητα Γένοβας – Βενετίας.

Αντιθέτως, οι γερμανικές πόλεις δεν είναι εχθρικές μεταξύ τους, αλλά συνεργαζόμενες, και οι έμποροι όλων αυτών των πόλεων, ενώ δρουν ο καθένας ξεχωριστά έχοντας την ευθύνη του εντοπισμού νέων πηγών πλούτου και εμπορίας και νέων περιοχών όπου θα ήταν καλό να στηθούν κάποιες εγκαταστάσεις πρώτου εμπορίου, κάποιες πρώτες αποθήκες κ.τ.λ., όλοι μαζί έχουν βρει μηχανισμούς συντονισμού.

Σε τακτά διαστήματα, τα οποία έχουν συμφωνήσει, συναντώνται στο Λούμπεκ που ήταν η κεντρική τους, η κομβική τους πόλη, όπου συζητούν, ανταλλάσσουν γνώμες, πληροφορίες, στήνονται συνεργασίες δράσεων και παίρνονται κεντρικές αποφάσεις για το πώς θα δρουν, με ποιον τρόπο· η Χάνσα, δηλαδή, είναι ένα ευρύ συνεργατικό κίνημα.

Το κρατούμε αυτό, διότι αυτός ο τρόπος δράσεως στον Βορρά των γερμανικών πόλεων θα
παίξει ρόλο και σε ιδεολογικές και θρησκευτικές ακόμη εξελίξεις, που θα έρθουν στο μέλλον.
Πολλοί θεωρούν ότι η Χάνσα με τον τρόπο της δράσης της, ο καθένας μόνος του, αλλά και όλοι μαζί, ατομική ευθύνη στα πράγματα, αλλά και αγωνία για το συνολικό αποτέλεσμα, πειθαρχία δράσεως, οργάνωση δράσεως, στόχευση δράσεως, συνεχής έλεγχος της δράσεως, επαναπροσδιορισμός της δράσεως, αποταμίευση έπαιξε ρόλο στις νοοτροπίες που δημιουργήθηκαν στον Βορρά της Ευρώπης, και κατά τους μελετητές πρέπει να έπαιξαν ρόλο στις νοοτροπίες πάνω στις οποίες βασίστηκε η σύλληψη του προτεσταντισμού.

Πάντως, η βόρεια Ευρώπη με τη δράση της Χάνσα μετά το 1200, γερμανοποιείται, διότι η Χάνσα δρα σε όλο τον κύκλο της Βαλτικής, της βόρειας Ευρώπης και συνέβαλε στο να δημιουργηθούν ή στο να αναζωογονηθούν ενενήντα πόλεις. Κάποιες δημιουργήθηκαν εκ του μηδενός, διότι η Χάνσα είχε δημιουργήσει εκεί μια μικρή εγκατάσταση, κάποιοι έμποροι της Χάνσα είχαν δημιουργήσει ένα μικρό εμπορείο για να αξιοποιήσουν μια ξυλεία εδώ, κάποιες γούνες εκεί, κάποια δέρματα εδώ, οτιδήποτε.

Και σιγά σιγά, γύρω από αυτούς τους μικρούς πυρήνες θα έρθουν και άλλοι επαγγελματίες, όπως θα ο μαραγκός, ο σαμαρτζής για τα ζώα, ο φορτωτής. Θα αρχίσει δηλαδή να δημιουργείται κάποιος πυρήνας μιας μικρής αστικής εγκατάστασης και σταδιακά θα γίνει ο πυρήνας πόλεων.

Η Χάνσα αναζωογόνησε και δημογραφικά τη Βαλτική και τη Βόρεια Θάλασσα, και φυσικά συνέβαλε σε ένα φαινόμενο το οποίο είναι πολύ εντυπωσιακό μετά το 1100 στην Ευρώπη, τον εκγερμανισμό ολόκληρων περιοχών: α) από τη δράση των Γερμανών εμπόρων και β) από την επέκταση και τη διάχυση της παρουσίας Γερμανών γεωργών, όπως και Γερμανών ιπποτών. Για μια ακόμη φορά δηλαδή, μετά το 1100 στην Ευρώπη υπάρχει ένα κύμα εκγερμανισμού, που αφορά κυρίως την κίνηση από το κέντρο προς τα ανατολικά.