Ο τερματισμός των ναπολεόντειων πολέμων δημιούργησε ένα οξύτατο πρόβλημα υποαπασχολήσεως για το ανθρώπινο δυναμικό της Ευρώπης. Άνθρωποι που είχαν περάσει ένα μεγάλο μέρος της ζωής τους στο στρατό βρέθηκαν ξαφνικά χωρίς συγκεκριμένο προορισμό. Με την παλινόρθωση στη Γαλλία οι παλαιοί οπαδοί τους Ναπολέοντα Βοναπάρτη δύσκολα έβρισκαν τη θέση τους. Οι κυβερνήσεις παραμέριζαν τα φιλελεύθερα στοιχεία από τα οποία προσπαθούσαν να απαλλαγούν. Η Ευρώπη λοιπόν ήταν γεμάτη από άτομα να υπηρετήσουν έναν σκοπό, να δώσουν ένα νόημα στην ίδια τους τη ζωή. Άλλοι πηγαίνουν στη νότια Αμερική δίπλα στον Μπολιβάρ και άλλοι συμμετέχουν στις εξεγέρσεις της Ισπανίας και της Ιταλίας. Μέσα σε όλο αυτό το πλαίσιο του φιλελευθερισμού και με την έκρηξη της Ελληνικής Επανάστασης γεννήθηκε ο Φιλελληνισμός.
Ο Φιλελληνισμός ως κίνημα
Το ελληνικό προσκλητήριο θα τους βρει πρόθυμους παραστάτες. Κοντά στους ρομαντικούς ιδεολόγους και τους αρχαιολάτρες, στους φιλελευθέρους και ενθουσιώδεις φοιτητές, θα βρεθεί και ένα πλήθος στρατιωτικών που θα συμπαρασυρθεί από το φιλελληνικό ρεύμα και θα προσπαθήσει με κάθε τρόπο να φθάσει στο «θέατρο» του πολέμου.
Η έρευνα γύρω από τα πρόσωπα και τον ακριβή αριθμό δεν έχει ακόμη φθάσει σε τελικά αποτελέσματα. Αλλά τα έως τώρα στοιχεία δείχνουν πως γύρω στους 1200 Φιλέλληνες πήραν μέρος στα πολεμικά γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης. Η πολυαριθμότερη προσέλευση έλαβε χώρα τα δύο πρώτα χρόνια του πολέμου. Ο κυριότερος όγκος ανήκει στους Γερμανούς και ακολουθούν οι Γάλλοι και οι Ιταλοί. Μικρότερη αλλά αντιπροσωπευτική ήταν η συμμετοχή των Ελβετών, των Πολωνών και των Βρετανών.
Η Μασσαλία αποτέλεσε το ένα από τα δύο λιμάνια από τα οποία επιβιβάζονταν οι εθελοντικές ομάδες για να φθάσουν στην Ελλάδα. Ωστόσο, η πρώτη αποστολή ξεκίνησε τον Ιούνιο του 1821 από την Τεργέστη, όπου εκεί βρισκόταν ο Δημήτριος Υψηλάντης, αποφασισμένος να συστήσει ένα μικρό σώμα τακτικού στρατού που θα συμμετέχει στον Ελληνικό Αγώνα.
Οι εθελοντές δεν αντιμετώπιζαν προβλήματα μόνο στο ξεκίνημα τους. Θα συναντήσουν πρόσθετες δυσκολίες κατά την άφιξη τους στην Ελλάδα. Οι Φιλέλληνες έρχονταν στην Ελλάδα έχοντας στο μυαλό τους, ότι υπάρχει τακτικός στρατός, περίπου σαν αυτούς που υπήρχαν κατά τους ναπολεόντειους πολέμους. Η εικόνα που αντίκρισαν ερχόμενοι στην Ελλάδα συνίσταται από έλλειψη διοικητικής οργάνωσης και γενικού συντονισμού του Αγώνα, ανταγωνισμό των αρχηγών. όλα αυτά παρεμπόδιζαν την σωστή διοχέτευση του προσφερόμενου ανθρώπινου υλικού, που και το οποίο παρουσιάζει τα δικά του ιδιαίτερα προβλήματα. Η ποικίλη προέλευση των εθελοντών, είτε εθνική είτε κοινωνική, θα γίνει αιτία να ξεσπούν κάθε τόσο ανάμεσα τους διαμάχες άσχετες με την ελληνική υπόθεση. Από την άλλη μεριά, περιπλανώμενοι από τόπο σε τόπο, προσπαθώντας να ενταχθούν στα σώματα των αγωνιζομένων Ελλήνων ή να πλαισιώνουν τους αρχηγούς, θα αντιληφθούν σιγά σιγά το μεγάλο χάσμα που τους χωρίζει από την ελληνική πραγματικότητα.
Ο Φιλελληνισμός δέχθηκε μεγάλο πλήγμα μετά την άλωση της Τριπολιτσάς, λόγω των ωμοτήτων που διαπράχθηκαν από τους Έλληνες κατά την είσοδο τους στο κάστρο. Οι Φιλέλληνες πριν έρθουν στην Ελλάδα είχαν μελετήσει τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς και είχαν δημιουργήσει στο μυαλό τους μια ιδανική εικόνα για τους σύγχρονους Έλληνες, η οποία δεν ανταποκρινόταν στην πραγματικότητα. Γι’ αυτό τα επεισόδια της Τριπολιτσάς ώθησαν πολλούς Φιλέλληνες να αποχωρήσουν για πάντα από την Ελλάδα. Όμως, η σφαγή της Χίου και η έξοδος του Μεσολογγίου θα δημιουργήσουν ένα νέο κύμα Φιλελλήνων που θα έρθουν να βοηθήσουν τους Έλληνες.
Τα φιλελληνικά κομιτάτα
Ο Φιλελληνισμός δημιούργησε υλικές ανάγκες που έπρεπε να καλυφθούν για να μπορέσει να συντηρηθεί ως κίνημα και να επιτελέσει τον σκοπό του. Αυτές τις ανάγκες ήρθαν να καλύψουν τα φιλελληνικά κομιτάτα. Τα κομιτάτα στηριγμένα στην ευαισθησία του ευρύτερου κοινού, την οποία άγγιξε ο απελευθερωτικός αγώνας για την αποτίναξη του σκληρού και αλλόθρησκου ζυγού, καλλιέργησαν εράνους και άλλες εκδηλώσεις για να συγκεντρώνουν χρήματα για την προμήθεια και αποστολή στην Ελλάδα ποικίλου υλικού, τροφίμων, πολεμοφοδίων, φαρμάκων και άλλων ειδών πρώτης ανάγκης. Τα ελληνικά κομιτάτα φρόντιζαν και για την οργάνωση και προώθηση των Φιλελλήνων αγωνιστών. Πλήρωναν δηλαδή τα έξοδα μετακίνησης και διατροφής των στρατιωτών μέχρι να φτάσουν στην Ελλάδα.
Πέρα από την υλική στήριξη, η Ελληνική Επανάσταση στηρίχθηκε και ηθικά, με άρθρα που δημοσιεύονταν στις Ευρωπαϊκές χώρες. Καθώς επίσης και από τη λογοτεχνική παραγωγή. Στη Γερμανία και στη Γαλλία, η λογοτεχνία άντλησε κατά πολύ τα θέματα της από τον πόλεμο της ελληνικής ανεξαρτησίας. Ο άνισος αυτός αγώνας, φέροντας ταυτόχρονα στη μνήμη το μεγαλείο των αρχαίων Ελλήνων και τους ένδοξους πολέμους εναντίον των Περσών, στάθηκε αστείρευτη πηγή για την έμπνευση των κλασικών αλλά και των ρομαντικών συγγραφέων. Η συμβολή των φιλελληνικών εντύπων, όπως και του τύπου γενικότερα υπήρξε αποφασιστική: σε μια εποχή που η ελευθεροτυπία είχε αρκετούς περιορισμούς, τα δημοσιεύματα αυτά όχι μόνο ενημέρωναν και επηρέαζαν το ευρύ κοινό αλλά συχνά διερμήνευαν και εξέφραζαν την τοποθέτηση του απέναντι στο ελληνικό ζήτημα.
Με πληροφορίες από: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών