Το καθεστώς της 4ης Αυγούστου 1936

Το καθεστώς της 4ης Αυγούστου επιβλήθηκε χωρίς να υπάρξει καμία αντίδραση. Ήταν τόσο ήρεμα τα πράγματα εκείνο το πρωί, ώστε, σύμφωνα με το συνταγματάρχη Ζουμπουλάκη, επικεφαλής της μονάδας ιππικού που κατέλαβε το χώρο γύρω από το Κοινοβούλιο, συνέλαβαν κάποιους Αθηναίους, με σκοπό ΄΄να δοθεί η εντύπωση ότι κάτι συνέβαινε΄΄.

Σε σύντομο διάστημα είχε εξουδετερωθεί κάθε κομμουνιστική δράση. Τι ήταν όμως το καθεστώς της 4ης Αυγούστου και ποια η σχέση του με τα άλλα καθεστώτα της συγκεκριμένης περιόδου;

1. Σε σύνολο 28 ευρωπαϊκών χωρών, το 1936, μόνο οι 10 είχαν δημοκρατικό καθεστώς, ενώ 15 είχαν αυταρχικό, το οποίο, στην περίπτωση της ύπαρξης μονάρχη, ήταν συγκεκαλυμμένη βασιλική δικτατορία, όπως συνέβαινε στο σύνολο των βαλκανικών χωρών και στην Ελλάδα.
2. Συστατικό στοιχείο της ιδεολογίας των αυταρχικών καθεστώτων του Μεσοπολέμου υπήρξε ο αντικομμουνισμός, ενώ η συνήθης δικαιολογία επιβολής τους ήταν η ΄΄επικείμενη κομμουνιστική στασιαστική κίνηση΄΄.
3. Με εξαίρεση την Ελλάδα, την Ισπανία και την Πορτογαλία, οι υπόλοιπες χώρες δεν είχαν καμία δημοκρατική παράδοση.
4. Η δικτατορία Μεταξά δεν πρόβαλε καμιά εδαφική διεκδίκηση σε βάρος γειτονικών χωρών.
5. Ο Ιωάννης Μεταξάς δεν διέθετε λαϊκή βάση, ούτε παραστρατιωτικές ομάδες που θα τον βοηθούσαν να καταλάβει την εξουσία. Επίσης δεν κινητοποίησε τον ίδιο τον στρατό.
6. Παρά της πρώιμα εκφρασμένες αντικοινοβουλευτικές απόψεις του και τα συνήθη αντικομμουνισμό του ο Ιωάννης Μεταξάς δεν φαίνεται να είχε διαμορφώσει ένα σταθερό ιδεολογοπολιτικό πλαίσιο πριν την κατάκτηση της εξουσίας. Αμέσως μετά τις 4 Αυγούστου 1936 άρχισαν να διαμορφώνονται εκείνα τα ιδεολογικά και εξωτερικά χαρακτηριστικά του καθεστώτος που θεωρήθηκαν αναγκαία για την επιβίωση του. Το καθεστώς προσπάθησε να αποκτήσει ταυτότητα -Τρίτος Ελληνικός Πολιτισμός- ικανή να συγκινήσει τον ελληνικό λαό, που τόσα χρόνια δεν είχε κατορθώσει να πετύχει ο ηγέτης του. Δεν τα κατάφερε.
7. Άλλο στοιχείο με σημαντικό ενδιαφέρον υπήρξε η σχεδόν χωρίς αμφιταλαντεύσεις συνέχιση του φιλοβρετανικού προσανατολισμού της χώρας., παρά την έλλειψη ουσιαστικής ενθάρρυνσης αυτής της πολιτικής εκ μέρους του βρετανικού παράγοντα. Εξάλλου, η εντεινόμενη καχυποψία του Ιωάννη Μεταξά για τις πραγματικές προθέσεις της Ιταλίας και της Βουλγαρίας δείχνει ότι ο δικτάτορας είχε επιλέξει το γαλλοβρετανικό στρατόπεδο. Ο φιλογερμανισμός του πρέπει να θεωρηθεί θαυμασμός προς τον γερμανικό λαό, παρά προς στους εκάστοτε ηγέτες του.
8. Η ανυπαρξία θεσμοθετημένου αντισημιτισμού στην Ελλάδα και η στάση του ίδιου του δικτάτορα απέναντι στην κοινότητα. Μάλιστα, ο δικτάτορας, απευθυνόμενος στους πιστούς μιας συναγωγής, δήλωσε:΄΄Να είστε πεπεισμένοι ότι, όσο ζω, οι Εβραίοι της Ελλάδας θα έχουν τα ίδια δικαιώματα με τα άλλα τέκνα της πατρίδας μας΄΄.

Πηγή: https://www.ekdotikeathenon.gr/istopia-toy-ellhnikoy-ethnoys-p16.html