Η ιστορία του Νομού Ξάνθης είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με αυτήν της ευρύτερης Θράκης. Στην αρχαιότητα την περιοχή λάμπρυναν τα Άβδηρα, η γενέτειρα του Δημόκριτου.
Ο Άβδηρος ήταν γιος του Ερμή και φίλος του Ηρακλή. Όταν ο ημίθεος, με εντολή του Ευρυσθέα, πραγματοποίησε τον άθλο να αιχμαλωτίσει τα ανθρωποφάγα άλογα του Διομήδη, άφησε κάποια στιγμή τα θηρία στη φύλαξη του φίλου του.
Τα άγρια ζώα όμως, κατασπάραξαν τον φύλακα τους και ο Ηρακλής για να τιμήσει τον Άβδηρο, ίδρυσε στον τόπο της τραγωδίας την πόλη Άβδηρα. Ο Ηρόδοτος, βέβαια, αναφέρει ότι την πόλη ίδρυσε ο ήρωας Τιμήσιος, όταν μαζί με οπαδούς του εξορίστηκε από τις Κλαζομενές (656π.Χ.).
Αργότερα, η πόλη καταστράφηκε από γείτονες Θράκες. Την ξανάχτισαν Ίωνες άποικοι από την Τέω, πόλη της μικρασιατικής ακτής απέναντι από τη Σάμο, όταν το 543π.Χ. εγκατέλειψαν την Ιωνία για να μην υποδουλωθούν στους Πέρσες του Κύρου. Εξήντα χρόνια αργότερα τα πράγματα είχαν αλλάξει. Όταν ο Ξέρξης εξεστράτευσε εναντίον της Ελλάδας, οι Αβδηρίτες τον υποδέχτηκαν φιλικά. Ο Μεγάλος Βασιλιάς τους πρόσφερε πλούσια δώρα. Μετά την ήττα των Περσών στις Πλαταιές τα Άβδηρα προσχώρησαν στην Αθηναϊκή Συμμαχία συνεισφέροντας κάθε χρόνο 10 χρυσά τάλαντα.
Το 376π.Χ. Τριβαλλοί Θράκες κατέστρεψαν την πόλη που έγινε στη συνέχεια κτίση των Μακεδόνων (343π.Χ.) και μετά (170π.Χ.) των Ρωμαίων. Στα βυζαντινά χρόνια, η πόλη ονομαζόταν Πολλοί Στύλοι ή Πολύστυλο. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης τα Άβδηρα έπαψαν να υπάρχουν.
Τα Άβδηρα των σοφών και των ηλίθιων
Ο Δημόκριτος γεννήθηκε στα Άβδηρα ανάμεσα το 470π.Χ. και 460π.Χ. Έζησε 1909 και ταξίδεψε στην Αίγυπτο, την Αιθιοπία, Ερυθρά Θάλασσα, Περσία και Ινδίες. Είναι ο πρώτος υλιστής φιλόσοφος της ελληνικής αρχαιότητας και ο άνθρωπος που ανακάλυψε την ατομική θεωρία, οδηγημένος σε αυτήν με βάση τη λογική, καθώς πειραματικές έρευνες και εμπειρίες δεν υπήρχαν στην εποχή του.
Δίδασκε ότι πυρήνας των πάντων είναι το άτομο. Το άτομο είναι τα μόρια της ύλης, τα οποία κινούνται αιώνια στο κενό και «αλληλοσυνωθούμενα και ενούμενα» μεταξύ τους δίνουν γένεση στους κόσμους, ανάμεσα στους οποίους και η Γη. Θεωρείται πρόδρομος του φιλόσοφου Επίκουρου αλλά και της ατομικής εποχής. Από τα άπειρα έργα που έγραψε σώθηκαν ελάχιστα αποσπάσματα.
Στα Άβδηρα γεννήθηκε και ο μεγάλος σοφιστής της αρχαιότητας ο Πρωταγόρας, που περιόδευσε σε πολλές πόλεις, διδάσκοντας η ρητορική τέχνη. Έμεινε πολύ καρό στην Αθήνα, απολαμβάνοντας την εκτίμηση των Αθηναίων, ώσπου κατηγορήθηκε ως άθεος και φυγαδεύτηκε για να γλυτώσει. Τα συγγράμματα του κάηκαν σε δημόσιο χώρο.
Όταν στην αρχαιότητα χρησιμοποιούσαν τον όρο «αβδηριτισμός» εννοούσαν «ηλιθιότητα». Οι Αβδηρίτες κατάντησαν ήρωες ανεκδότων τα οποία είχαν βάση αληθινά ή περίπου αληθινά γεγονότα. Διαβάστε παρακάτω για να καταλάβετε.
Κάποια στιγμή διέθεσαν αμύθητα ποσά για να κατασκευάσουν άγαλμα της Αφροδίτης από ελεφαντόδοντο, πήγαν και το έστησαν στην κορυφή λόφου τόσου ψηλού, ώστε ούτε η ομορφιά και η πολυτέλεια του φαινόταν ούτε καλά καλά το ίδιο το άγαλμα διακρινόταν.
Ενώ η πόλη ήταν μικρή, οι Αβδηρίτες έχτισαν μια πύλη πελώριων διαστάσεων. Ήταν τόσο χτυπητή η εντύπωση που η ματαιοδοξία τους προκαλούσε, ώστε όταν ο φιλόσοφος, κυνικός Διογένης επισκέφτηκε τα Άβδηρα, τους είπε: «Κλείστε την πύλη. Τόσο μεγάλη που είναι κινδυνεύετε να σας φύγει από αυτήν η πόλη σας».
Κάποτε αποφάσισαν να φτιάξουν υδραγωγείο για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της λειψυδρίας που είχαν. Αντί όμως να κατασκευάσουν τα απαιτούμενα έργα, ξόδεψαν όλα τα εφτά για να φτιάξουν μια τεράστια μαρμάρινη κρήνη, με επίσης μαρμάρινη δεξαμενή, τις οποίες καμάρωναν αλλά δε μπορούσαν να τροφοδοτήσουν με νερό.
Ένας Αβδηρίτης γιατρός, νοίκιασε κάποτε ένα γαϊδουράκι μαζί με τον αγωγιάτη του, για να πάει σε μακρινό χωριό, όπου τον είχαν καλέσει. Το μεσημέρι έκαναν μια στάση σε μέρος που σκιά δεν υπήρχε, ενώ ο ήλιος χτυπούσε κατακούτελα. Ο γιατρός ξάπλωσε την σκιά του γαϊδάρου. Ο αγωγιάτης τον χρέωσε παραπάνω, με το επιχείρημα ότι είχε νοικιάσει τον ίδιο και τον γάιδαρο («όνο») , όχι τη σκιά του. Έφτασαν στα δικαστήρια για να λύσουν τη διαφορά. Η υπόθεση έμεινε γνωστή ως η «περί όνου σκιάς» και η έκφραση διατηρείται ως τις μέρες μας.
