Οι αρχαιότερες μαρτυρίες όσον αφορά στην τέχνη στην Μεσοποταμία είναι αποτυπώσεις των «σφραγίδων τύπου μπροκάρ» και ορισμένα αγγεία με ιδιαίτερο χαρακτηριστικό το ερυθρό τους χρώμα. Μεταγενέστεροι είναι αναθηματικοί πίνακες, πέτρινες ανάγλυφες ράβδοι που τοποθετούνται στους ναούς ως προσφορές στους θεούς, ζωφόροι στολισμένες με μαργαριταρένιες ψηφίδες και όστρακα, καθώς και στρογγυλά αγάλματα.
Όσον αφορά τη γλυπτική επικρατούν οι ζωφόροι με ζώα και ανθρωπόμορφες φιγούρες, οι οποίες στηρίζοντιαιστην ίδια γραμμή βάσης, ενώ τα κεφάλια τους ακουμπούν στο άνω περιθώριο. Οι αναθηματικοί πίνακες είναι διάτρητοι στο κέντρο ώστε να μπορούν να κρεμαστούν στους τοίχους των ναών με καρφιά. Η επιφάνεια τους κοσμείται συνήθως με παραστάσεις διαχωρισμένες σε τρεις ταινίες. Στην άνω τανία υπάρχουν πρόσωπα, άνδρας και γυναίκα, σε γεύμα. Εκτός από τα δύο κύρια πρόσωπα εμφανίζονται υπηρέτες και μουσικοί. Στη μεσαία ταινία υπάρχουν μεμονωμένες φιγούρες ζώων, υπηρέτες που κρατούν δοχεία ή οικόσιτα ζώα. Στην τελευταία ταινία αποδίδονται άλλες φορές μια σκηνή με μια άμαξα συνοδευόμενη από διάφορα πρόσωπα ή μια ομάδα ανδρών σε μια βάρκα ή μια σκηνή μάχης.
Σε μεταγενέστερη φάση οι σκηνές λατρείας δίνουν τη θέση τους στις απεικονίσεις θεών που παρουσιάζονται καθισμένοι σε θρόνο φορώντας ένα στέμμα. Μπροστά στη θεότητα, η οποία αναπαρίσταται με τα χαρακτηριστικά της γνωρίσματα, υπάρχει συνήθως η μορφή ενός γυμνού αρχιερέα, ο οποίος κάνει προσφορά.
Γλυπτική
Οι φιγούρες που εμφανίζονται στους αναθηματικούς πίνακες παρατηρούνται και στην γλυπτική, στην οποία χρησιμοποιείται η τεχνική της πλήρους εφυάλωσης. Στους ναούς βρέθηκε πλήθος ειδωλίων που αναπαριστούν ανδρικές και γυναικείες φιγούρες και αναπαράγουν την ίδια θεματολογία. Οι ανδρικές γυμνόστηθες φιγούρες φορούν μακριές φούστες με μάλλινες πλέξεις, ενώ τα μαλλιά και τις γενειάδες τους διαπερνούν οριζόντιες λωρίδες. Οι γυναικείες φιγούρες φορούν μακριές φορεσιές, ενώ τον αριστερό τους ώμο καλύπτει ένας μανδύας. Τα μαλλιά τους είναι ανασηκωμένα και πιασμένα σε πλεξίδες.
Η ανελαστικότητα των κορμιών αλλά και τα αφύσικα μικρά χέρια τονίζουν ιδιαίτερα τα μεγάλα και ορθάνοιχτα μάτια, για τον σχηματισμό των οποίων χρησιμοποιούνταν διάφορα υλικά, όπως όστρακα, λάπις λάζουλι ή μαύρη πέτρα, που στερεώνονταν με φυσική άσφαλτο.
Τελ αλ Ουμπαΐντ
Ο ωοειδής ναός του Τελ Αλ Ουμπαΐντ χρονολογείται την 3η χιλιετία π.Χ. Το κτίριο περιβάλλεται από ογκώδη ελλεπτικά τείχη, τα οποία χώριζαν τις κατοικίες από τον ναό, που είχε κατασκευαστεί σε μια μεγάλης έκτασης αναβαθμίδα. Με αυτόν τον τρόπο το ιερό κτίριο βρισκόταν σε υπερυψωμένη θέση σε σχέση με τον υπόλοιπο οικισμό.
Ο ναός του Τελ Αλ Ουμπαΐντ είχε διάκοσμο ιδιαίτερα υψηλής τεχνοτροπίας, από τον οποίο έχουν σωθεί θραύσματα. Η ζωφόρος του Γάλακτος έχει δημιουργηθεί με την τοποθέτηση φιγούρων από ασβεστόλιθο πάνω σε μια ζώνη φυσικής ασφάλτου. Οι σκηνές περιγράφουν το σύστημα διαχείρισης των ιερών ζώων που ανήκαν στο ναό, άρα στη θεότητα. Δεξιά υπάρχουν δύο πρόσωπα που αρμέγουν τις αγελάδες, οι οποίες έχουν δίπλα τους και τα μικρά τους. Αριστερά απεικονίζονται διάφορες φάσεις επεξεργασίας του γάλακτος.
Ψηφιδωτά
Η διακόσμηση των τοίχων σε ναούς ή παλάτια, τα πρώιμα χρόνια ήταν κυρίως ψηφιδωτά με πήλινες ψηφίδες σε σχήμα κώνου και τοιχογραφίες. Αργότερα, η διακόσμηση επικεντρώνεται κυρίως στις απεικονίσεις προσώπων με ανοιχτόχρωμες ψηφίδες από ασβεστόλιθο, μαργαριτάρια και όστρακα, οι οποίες τοποθετούνται σε μια βάση από φυσική άσφαλτο ή σχιστόλιθο. Η θεματολογία τους σχετίζεται συνήθως με μάχες, αιχμαλωσίες, μεταφορές λαφύρων πολέμου, εορτασμούς για τη νίκη και συμπόσια. Το ψηφιδωτό χρησιμοποιούνταν επίσης για τη διακόσμηση αντικειμένων, όπως δοχεία και επιφάνειες για επιτραπέζια παιχνίδια, που παρουσιάζουν λεπτομερείς σκηνές με ζώα, υπερφυσικά όντα και φυτά.
Ουρ
Τα αντικείμενα που εντοπίστηκαν στους βασιλικούς τάφους της Ουρ ήταν απαράμιλλης τέχνης αγγεία από χρυσό, άργιλο και χαλκό, κοσμήματα και όπλα υψηλής τεχνοτροπίας, καθώς και άλλα αντικείμενα ανεκτίμητης καλλιτεχνικής αξίας, όπως το χρυσό κράνος του Μεσκαλαμπτούγκ, το οποίο μάλλον ανήκε σε εξοπλισμό παρελάσεων. Στο κράνος αναπαράγεται λεπτομερώς ένα χτένισμα με μικρές πλεξίδες στο πάνω μέρος της κεφαλής και μια μεγαλύτερη πλεξίδα που σταματά στο ύψος του αυχένα. Φέρει ανοίγματα στο ύψος των αφτιών και μια σεριά από τρύπες από τις οποίες δενόταν ένα εσωτερικό κάλυμμα κεφαλής μάλλινο ή υφασμάτινο.
Πραγματικό αριστούργημα είναι το Λάβαρο της Ουρ, ένα ξύλινο αντικείμενο με τη μορφή κιβωτίου, η χρήση του οποίου δεν έχει εξακριβωθεί. Οι κύριες πλευρές, η «πλευρά της ειρήνης» και η «πλευρά του πολέμου», είναι διακοσμημένες με τρεις ταινίες η κάθε μία. Η «πλευρά του πολέμου» αναφέρεται σε κάποια νικηφόρα εκστρατεία, όπως μαρτυρά η παράσταση με τις άμαξες στην τελευταία ταινία, στην οποία εμφανίζονται οι εχθροί ηττημένοι και ποδοπατημένοι από ζώα, αλλά και στην άνω ταινία όπου απεικονίζονται ουρές αιχμαλώτων μπροστά στον βασιλιά-νικητή.
Στην άλλη πλευρά, την «πλευρά της ειρήνης», αποδίδεται μια μεγάλη ακολουθία υπηκόων που φέρνουν προσφορές. Η παράσταση αναπτύσσεται στις δύο ταινίες, ενώ στην ανώτερη ταινία απεικονίζεται μια γιορτή συμποσίου με υπηρέτες και μουσικούς. Στο συμπόσιο συμμετέχουν ο ηγεμόνας και υψηλά πρόσωπα της αυλής.
Λαγκάς
Από την πόλη Λαγκάς έχουν σωθεί τέσσερις αναθηματικές πλάκες με τον ιδρυτή της πόλης Ουρ-Νανσέ, ο οποίος παρουσιάζεται σαν ευλαβής πιστός που κατασκευάζει ναούς. Στο πάνω μέρος μιας από αυτές ο ηγεμόνας απεικονίζεται να κρατά στο κεφάλι του ένα καλάθι που περιέχει κατασκευαστικά υλικά για τα θεμέλια ενός ναού, ενώ στο κατώτερο μέρος απεικονίζεται να συμμετέχει στο συμπόσιο για τον καθαγιασμό του τεμένους. Ο ηγεμόνας, που η μορφή του είναι μεγαλύτερη από των άλλων, φορά τον χαρακτηριστικό καυνάκη και έχει ξυρισμένο κεφάλι. Συνοδεύεται από τον οινοχόο του, τον διάδοχο του και άλλους συγγενείς του, καθώς και από τον αρχιερέα. Στις άλλες πλάκες που είναι επίσης αφιερωμένες στον Ουρ-Νανσέ, εμφανίζεται ο Ιμντουγκούντ, το λεοντοκέφαλο γεράκι, συμμετρικά τοποθετημένο πάνω στα κεφάλια δύο λιονταριών.
Ο βασιλιάς Εανάτουμ εμφανίζεται στην Στήλη των Γυπών, η οποία φέρει διάκοσμο και στις δύο πλευρές. Η στήλη υμνεί τη νίκη του βασιλιά στην γειτονική πόλη Ουμμά. Ο Εανάτουμ εμφανίζεται δύο φορές στο πάνω μέρος της στήλης να ηγείται των στρατευμάτων του, τα οποία απεικονίζονται να βάζουν φωτιά στα κορμιά των ηττημένων εχθρών τους. Στο κάτω μέρος ο ηγεμόνας εμφανίζεται πάνω σε ένα άρμα τη στιγμή που ετοιμάζεται να ρίξει το βέλος του στον αντίπαλο ηγεμνόνα. Τις σκηνές πλαισιώνουν μακάβριες και ρεαλιστικές λεπτομέρειες, όπως τα όρνεα που ορμούν και κατασπαράζουν τα σώματα νεκρών πολεμιστών.
Με πληροφορίες από: nationalgeographic