Η Αναγέννηση μπαίνει σε ριζοσπαστικές αλλαγές, γιατί δεν ερμηνεύει τα πράγματα με το «θείο», τα ερμηνεύει με την παρούσα ζωή και κατάσταση, πάντα βαθιά ευλαβής. Στην περίπτωση της Ιταλίας η μεγάλη συμβολή της Αναγέννησης είναι στην αποδοχή του καλλιτέχνη, όπως και στις περιοχές της Χάνσα και στη Φλάνδρα. Μέχρι τότε ο καλλιτέχνης ήταν τεχνίτης, ένας τεχνίτης όπως και ο πεταλωτής, δεν ήταν κάτι άλλο. Αλλά τώρα οι άνθρωποι αυτοί, οι αστοί, επειδή οι ίδιοι γνωρίζουν τι θα πει δυσκολία, τι θα πει δράση τιμούν το θέμα της τέχνης. Ακόμη και στην ελληνική γλώσσα η λέξη «τέχνη» σημαίνει και καλλιτεχνία και βιοτεχνία.
Bernardo dei Machiavelli)
Στην περίοδο, λοιπόν, αυτή δίδεται τιμή στον καλλιτέχνη, ο οποίος έχει τη δυνατότητα να παράγει κάτι το οποίο συγκινεί. Οι αστοί αυτοί αφήνονται στα αισθήματά τους, θέλουν να δεχθούν και να εκφράσουν· γι’ αυτό και η μουσική της Αναγέννησης είναι διαφορετική, η ζωγραφική της Αναγέννησης είναι διαφορετική και επιτρέπει τα αισθήματα να εκφραστούν, έχει πάθος, έχει δύναμη, έχει χαρά, έχει λύπη. Στην Αναγέννηση οι τέχνες άγγιξαν υψηλά σημεία και στην Ιταλία και στην Ολλανδία. Η αρχιτεκτονική είχε υπέροχες επιδόσεις, η μουσική, η ζωγραφική και η αρχιτεκτονική.
Και βέβαια, ανάμεσα σε όλα αυτά παρουσιάστηκαν και στοχαστές, οι οποίοι για πρώτη φορά μελετούν τόσο ρεαλιστικά τα τεκταινόμενα στην ανθρώπινη ζωή. Πρώτη φορά μετά την αρχαία ελληνική πραγματικότητα, γιατί οι αρχαίοι Έλληνες είχαν θαυμάσιες πραγματείες συντάξει για την πολιτεία, για την κοινωνία, για το άτομο και τη σχέση. Τώρα η Δυτική Ευρώπη ξαναβρίσκει τα ερωτήματα και προσπαθεί να απαντήσει, γιατί πλέον ο αστός είναι και πολίτης, μετέχει σε ομάδες, σε σχήματα, έχει ευθύνη, έχει αίσθημα ατομικής ευθύνης, έχει αίσθημα συνολικής ευθύνης, τον ενδιαφέρει ολόκληρη η κοινωνία, γιατί μέσα σε αυτή ζει και από αυτή ζει και εδώ πλέον θέλει να την καταλάβει καλύτερα.
Ένας χαρακτηριστικός διανοούμενος της Αναγέννησης είναι ο Νικολό Μακιαβέλι (Niccolò di
Bernardo dei Machiavelli), ο οποίος προέρχεται από τη Φλωρεντία, την πόλη των τραπεζιτών. Ο Μακιαβέλι συνέγραψε ένα από τα θρυλικότερα κείμενα αυτής της περιόδου, τον «Ηγεμόνα», που είναι μία προσέγγιση του Μακιαβέλι στα τεκταινόμενα των κοινωνιών. Στέκεται απέναντι στις κοινωνίες, έχοντας στο οπλοστάσιό του τη γνώση της αρχαίας Ελλάδος, της αρχαίας ελληνικής γραμματείας και της αρχαίας ρωμαϊκής γραμματείας, παρατηρώντας και την κοινωνία της εποχής του ευρύτερα.
Πολύ συχνά φέρνει παραδείγματα από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, που εκείνη την εποχή (15ος-160ς αιώνας) είναι πολύ στην άνοδό της και ανατέμνει την κοινωνία χωρίς να ταράζεται, σαν να είναι ένας ανατόμος, της ανοίγει τις ροές για να καταλάβει τι γίνεται, χωρίς να συμμετέχει συναισθηματικά προσπαθώντας να καταλάβει τι γίνεται. Είναι βαθιά πολιτικός. Είναι ένα κείμενο ξεκάθαρο, κάθετο και ανατέμνει την κοινωνία χωρίς συναισθηματική συμμετοχή. Είναι ένα αναγεννησιακό κείμενο και σ’ αυτή την εποχή δοκιμάστηκαν οι νέες προσεγγίσεις.
