Φτάσαμε στην Άνδρο. Αρχίσαμε την αναρρίχηση μέσα στους στενούς ελικοειδείς δρόμους, ανάμεσα σε ψηλούς πέτρινους τοίχους σκεπασμένους με βατόμουρα που μας αναζωογονούσαν καθώς βαδίζαμε κοπιαστικά.
Η εκκλησία της Παναγίας ήταν ασφυκτικά γεμάτη και η ατμόσφαιρα πνιγηρή από τη μυρωδιά του λιβανιού.Το άχαρο κτίριο χωρίς παράθυρα, χτισμένο από το πάτωμα μέχρι το ταβάνι από σχιστόλιθο, υλικό από το οποίο η ίδια η Άνδρος είναι φτιαγμένη, είναι απλώς ένας τόπος λατρείας. Όμως η θρησκεία δεν εξαρτάται από Παρθενώνες ή Ουεστμίνστερ. Ο Δίας και η ήρα θα μπορούσαν να έχουν βρει μόνο έναν χοντροκομμένο γαμήλιο βωμό στο όρος Όχη και ο Απόλλωνας δεν είχε λόγο να καυχιέται για τον Κύνθο στη Δήλο.
Αυτοί οι χωριάτες ασκούν τη λατρεία τους μάλλον ως επαγγελματική υπόθεση, αλλά μακάρι να είχαμε τη μισή ευλάβεια στις δικές μας εκκλησίες. Μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι πιστεύουν χωρίς αμφισβήτηση, και μερικές φορές είναι να αναρωτιέται κανείς πόση από την πίστη τους έχει ακόμη ρίζες στον Όλυμπο.
Τους αφήσαμε να θυμιατίζουν και συνεχίσαμε την πορεία μας ανάμεσα στα σκιερά δρομάκια προς το μέρος που μας παραχωρήθηκε για τη φιλοξενίας μας στην Άνδρο. Είναι ένα αγρόκτημα με 12 πεζούλες, που το ύψος του ξεπερνά το πλάτος του και ανήκει παραδόξως σε έναν Αμερικανό πολίτη, που γεννήθηκε εδώ, αλλά τώρα κατοικεί πέρα από τη θάλασσα στη μεγάλη πατρίδα. Πριν από χρόνια ο νέος από την Άνδρο πήγε στη Σμύρνη και από εκεί στην Νέα Υόρκη. Τελείωσε το κολέγιο, σπούδασε ιατρική και θεολογία, παντρεύτηκε μια Αμερικανίδα, με την οποία και τα παιδιά τους περνά τα καλοκαίρια σε αυτό το ακανόνιστο πέτρινο εξωχικό στην κορυφή της Κατακοίλου, και τους χειμώνες στο μεγαλύτερο σπίτι στο Μπατσί, που αποτελούσε στο διάστημα της παραμονής μας την κατοικίας μας. Τώρα, με την επιστροφή του στην Αμερική, το οίκημα χρησιμοποιείται ως προσωρινό κατάλυμα από το διευθυντή του σχολείου, ο οποίος με κόπο από το Μπατσί μέχρι εκεί με τα πόδια και θεωρεί ότι το ταξίδι αυτό που κάνει μία φορά τη εβδομάδα είναι αποτελεσματική άσκηση.
Το αγρόκτημα το φροντίζει ο παπάς με το αζημίωτο βέβαια, γιατί κάθε πεζούλα είναι φορτωμένη με φρούτα, ροδάκινα, αχλάδια, ρόδια σύκα, λεμόνια, πορτοκάλια, ελιές, κυδώνια, καρύδια, μούρα, βατόμουρα, σταφύλια, σε τέτοια αφθονία και ποιότητα που ο καθένας θα ευχόταν να είναι παιδί για να έχει πιο καλό πεπτικό σύστημα.
Στο παλιό σπίτι γευματίζαμε, ξαπλώναμε καταγής κατά από τις συκιές, ανεβοκατεβαίναμε στο αγρόκτημα με τις πεζούλες του. Τελικά χορτασμένοι από ξεκούραση και ηρεμία, κατηφορήσαμε στην πίστα του χορού όπου οι νέοι και οι νέες χόρευαν με γρήγορα βήματα πολύ κοντά ο ένας στον άλλο και με σοβαρό ύφος, σαν να έκαναν την προσεχή τους. Ο χώρος της ορχήστρας ήταν μια επίπεδη στρογγυλή βεράντα μπροστά στο οινοπωλείο και ο χορός έμοιαζε να είναι συνέχεια της πρωινής λειτουργίας. Οι ενδυμασίες δεν ήταν φανταχτερές και ο ερωτισμός απουσίαζε εντελώς από τις κινήσεις τους: ο πιο αυστηρός ηθικολόγος δεν θα είχε τίποτα να ψέξει.
…………………………………………………………………………………
Ήταν η τελευταία μέρα του σχολείου και εμείς πήγαμε στην Κατάκοιλο για την απονομή των ενδεικτικών. Το κτίριο του σχολείου ήταν απλώς τέσσερις τοίχοι από σχιστόλιθο της Άνδρου, με μαι μεγάλη σκεπή φτιαγμένη από κυπαρίσσια. Το πάτωμα ήταν το ίδιο το έδαφος, η έδρα του διευθυντή ένα είδος ξύλινου κουτιού και τα θρανία χοντροκομμένοι πάγκοι χωρίς πλάτη. Τα παράθυρα ήταν επίσης ξύλινα χωρίς τζάμια. Ο διευθυντής στεκόταν στην έδρα του με το ξεθωριασμένο του σακάκι ριγμένο στους ώμους του, ενώ περίπου 20 αγόρια, 12 χρονών και κάτω, κάθονταν στους πάγκους.
Φτάσαμε το καταμεσήμερο και τα παιδιά περίμεναν τον ερχομό του παπά, που θα τα εξέταζε στα θρησκευτικά. Μας έδωσαν σκαμνιά γιατί δεν υπήρχαν καρέκλες, και όταν εμφανίστηκε ο παπάς συνεχίστηκε η διαδικασία. Ένα παιδί είπε την προσευχή και ακολούθησε η κατήχηση. Αφού εξετάστηκαν τα παιδιά στα μαθήματα της τάξης τους, γλώσσα, μαθηματικά και ιστορία, υπογράφτηκαν τα πρακτικά του σχολικού έτους από τον πληρεξούσιο του δημάρχου, τον παπά και δύο χωριανούς και στη συνέχεια πήγαμε στο δείπνο που ακολούθησε.