Σουλιώτες και Πέντε Πηγάδια

Η πολιορκία του Αλή πασά από τα σουλτανικά στρατεύματα, όταν στα μέσα Σεπτεμβρίου 1821 οι Σουλιώτες αποφάσισαν να χτυπήσουν στο Τόσκεσι, στις νότιες υπερώες του Ολύτσικα, που τον φρουρούσαν Τουρκαλβανοί Τσάμηδες πιστοί στον σουλτάνο.

Ενώ γίνονταν διαπραγματεύσεις και οι Σουλιώτες είχαν προτείνει στους Τσάμηδες να απομακρυνθούν χωρίς μάχη, αυτοί έστειλαν απεσταλμένο στον Χουρσήτ πασά και ζητούσαν ενισχύσεις. Ο Τούρκος στρατάρχης έστειλε τρεις χιλιάδες πεζούς και 500 ιππείς, γεγονός που δείχνει πόσο υπολόγιζε τον αντιπερισπασμό. Παράλληλα ο Χουρσήτ διέταξε να φύγουν τμήματα στρατού από την περιοχή της Άρτας και να προχωρήσουν προς την κατεύθυνση των στενών των Πέντε Πηγαδιών, για να ενισχύσουν τις δυνάμεις που είχαν σταλεί στα Ιωάννινα. Τα Πέντε Πηγάδια ήταν από τις σημαντικότερες περιοχές της Ηπείρου και η κατοχή της είχε άμεσο αντίκτυπο στην εξέλιξη του πολέμου των σουλτανικών στρατευμάτων εναντίον του πασά.

Οι Σουλιώτες πληροφορήθηκαν τις κινήσεις των Τούρκων και έσπευσαν στις 15 Σεπτεμβρίου στη θέση Πέντε Πηγάδια, όπου με αρχηγούς τον Γεώργιο Δράκο και τον Άγο Μουχουρδάρη κατέλαβαν επίκαιρες θέσεις. Έτσι οι Τούρκοι που ήρθαν από την Άρτα βρέθηκαν αντιμέτωποι με τους Έλληνες και μετά από δίωρη μάχη νικήθηκαν και υποχώρησαν, αφήνοντας πάνω από 100 νεκρούς, πολλούς αιχμαλώτους καθώς και πλήθος από πολεμοφόδια και τροφές.

Η νίκη των Ελλήνων επισφραγίστηκε δύο μέρες αργότερα, στις 17 Σεπτεμβρίου, όταν η δύναμη που ερχόταν από τα Ιωάννινα, ανυποψίαστη για την προηγούμενη καταστροφή των Τούρκων, έφθασε στα στενά. Ο επικεφαλής Μουσταφά πασάς ανησύχησε για την απουσία των άλλων τουρκικών δυνάμεων, αλλά μη θέλοντας να ματαιώσει την αποστολή του, προσχώρησε μέσα στα στενά και βρέθηκε ξαφνικά απέναντι στους Σουλιώτες. Επιχείρησε τότε να τους περικυκλώσει αναθέτοντας σε ένα σώμα 1.000 ανδρών να κινηθεί προς τα νώτα του εχθρού. Ο Μουχουρδάρης, όμως, αντιλήφθηκε εγκαίρως την κίνηση αυτή και διέταξε 50 άνδρες του να ανέβουν στα υψώματα, πάνω από τις θέσεις του τουρκικού αυτού τμήματος, να κρυφτούν και να επιτεθούν, όταν προχωρήσει η μάχη.

Στο μεταξύ ο Μουσταφά πασάς είχε επιτεθεί χωρίς επιτυχία εναντίον του Μουχουρδάρη που είχε μείνει μόνο με 150 άνδρες. Επιχείρησε τότε να χτυπήσει τους 350 άνδρες του Δράκου, αλλά και εκεί συνάντησε σφοδρή αντίσταση. Παράλληλα το σώμα των 1.000 Τούρκων είχε χτυπηθεί από τα νώτα από τους άνδρες του Μουχουρδάρη.

Ο τουρκικός στρατός τότε δείλιασε, γιατί είχε πεθάνει και ο αξιωματικός τους Ελμάζ μπέης και διαλύθηκε. Οι Σουλιώτες όρμησαν τότε και τους κατεδίωξαν μακριά από τη διάβαση. Σε αυτή τη δεύτερη μάχη των Πέντε Πηγαδιών οι Τούρκοι έχασαν 200 άνδρες, οι Έλληνες μόνο 3 και οι σύμμαχοι τους Τουρκαλβανοί μόνο 12.

Μετά την σημαντική αυτή νίκη η κατάληψη του Τόσκεσι ήταν εύκολη. Οι Σουλιώτες Τζαβέλλας, Ζέρβας, Δαγκλής, και Κουτσονίκας και ο Τουρκαλβανός Ταχήρ Αμπάζης ζήτησαν από τους Τσάμηδες του Τόσκεσι να αποχωρήσουν αλλά αυτοί αρνήθηκαν, περιμένοντας πάντα βοήθεια από τον Χουρσήτ. Οι Σουλιώτες και οι σύμμαχοι τους τότε επιτέθηκαν εναντίον τους και αυτοί κλεισμένοι σε σπίτια προέβαλαν αντίσταση. Όταν όμως διαπίστωσαν ότι δεν υπήρχε ελπίδα να φθάσουν ενισχύσεις, ζήτησαν ανακωχή και οι Σουλιώτες τους επέτρεψαν να φύγουν προς την Παραμυθιά αφήνοντας όλα τα πολεμοφόδια.

Μετά την παράδοση στο Τόσκεσι αποφασίστηκε να εκδιωχθούν οι εχθροί από τα Δερβίζανα. Την επιχείρηση ανέλαβαν ο Μάρκος Μπότσαρης και ο Λάμπρος Ζάρμπας με 350 άνδρες. Είχαν να αντιμετωπίσουν 1500 Τουρκαλβανούς. Νέα απόσπαση από το στρατόπεδο των Ιωαννίνων βρισκόταν στα Δερβίζανα. Ακόμη ο Χουρσήτ, θέλοντας να κρατήσει τη αξιόλογη αυτή θέση, έστειλε τον Καπλάν μπέη, με 400 Γκέγκηδες στην περιοχή και στάθμευσε στον Προφήτη Ηλία.

Τέχνασμα και ελιγμός των Σουλιωτών δημιούργησε σύγχυση στο στρατό του Καπλάν μπέη, που εξουδετερώθηκε πριν προλάβει να αντιδράσει. Ο ίδιος ο Καπλάν μπέης τραυματίστηκε, αιχμαλωτίστηκε από τους Σουλιώτες και οι Τουρκαλβανοί των Δερβιζάνων ζήτησαν συνθηκολόγηση και συμφιλίωση και έφυγαν και αυτοί για την Παραμυθιά.

Οι νικητές συγκεντρώθηκαν πάλι στα Πέντε Πηγάδια, για να εμποδίσουν το πέρασμα άλλου τουρκικού στρατού, ενώ οι Τούρκοι της Ηπείρου περιορίστηκαν πια στα Ιωάννινα, την Πρέβεζα και την Άρτα.

Με πληροφορίες από: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών