Μετά τη μάχη της Χαλανδρίτσας, ο Γενναίος Κολοκοτρώνης με τον Ζανέτο Χριστόπουλο και τους Φαναρίτες, στρατοπέδευσαν στον Παλαιόπυργο, ενώ ο Κ. Πετμεζάς, που ήταν στη θέση Τσουκαλά, μετακινήθηκε στην Ομβριά. Την 1η Μαρτίου έφθασε στο Σαραβάλι ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, που αμέσως έθεσε σε ενέργεια το σχέδιο του για στενό αποκλεισμό της πόλης. Την επόμενη μέρα οι Έλληνες υπό την καθοδήγηση του πέτυχαν στο Γηροκομείο μια δεύτερη αξιόλογη νίκη.
Σε πολύ μικρή ηλικία πολέμησε μαζί με τον πατέρα του σε διάφορες πολεμικές επιχειρήσεις στην Πελοπόννησο γι’ αυτό και απέκτησε το παρωνύμιο «Γενναίος».
Στην επιχείρηση αυτή αποδείχθηκε για άλλη μία φορά ο στρατηγικός νους του Κολοκοτρώνη. Αμέσως μετά την κατάληψη της σημαντικής θέσης του Γηροκομείου, που η κατοχή ήταν ιδιαίτερα αποφασιστική για τη πολιορκία της Πάτρας, ο Κολοκοτρώνης προχώρησε στη διάταξη των στρατευμάτων του, έτσι ώστε κάθε προσπάθεια των Τούρκων να διασπάσουν τον κλοιό να είναι αδύνατη.
Οι Κουμανιώτες και οι Πατρινοί κατέλαβαν τη θέση του Κυνηγού, λίγο πάνω από τη μονή Γηροκομείου, ο Γεώργιος Σέκερης με τους Τριπολιτσιώτες τον πύργο του Σαΐταγα, επίσης κοντά στο Γηροκομείο, ενώ ο Γενναίος Κολοκοτρώνης έμεινε στον Παλαιόπυργο με τον Ζανέτο Χριστόπουλο και τους Φαναρίτες της Κυπαρισσίας. Στην ορεινή θέση είχαν στρατοπεδεύσει ο Α. Λόντος και ο Δ. Μελετόπουλος. Ο Κανέλλος Δεληγιάννης τοποθετήθηκε στο Πριναρόκαστρο και οι υπόλοιποι αρχηγοί τοποθετήθηκαν σε καίρια επίσης σημεία, ενώ ο ίδιος ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και ο Πλαπούτας έμειναν στο Σαραβάλι όπου είχε εγκατασταθεί το αρχηγείο και το φροντιστήριο.
Οι Τούρκοι, που διαπίστωσαν ότι η θέση τους γινόταν κρίσιμη, θέλησαν να κινηθούν πριν οριστικοποιηθούν οι θέσεις των Ελλήνων και πριν οργανωθεί συντονισμένη επίθεση εναντίον τους. Ο Μεχμέτ πασάς, ο οποίος είχε γίνει τώρα αρχηγός των Τούρκων της Πάτρας, ζήτησε ενισχύσεις από τον Γιουσούφ πασά που βρισκόταν στη Ναύπακτο και από τις φρουρές του Ρίου και του Αντιρρίου.
Λίγες ώρες πριν την αιφνιδιαστική επίθεση τους οι Τούρκοι πέτυχαν με ενέδρα να εκδιώξουν τους Πατρινούς φρουρούς από τη θέση του Κυνηγού και αμέσως μετά να καταλάβουν την περιοχή γύρω από το Γηροκομείο και να πολιορκήσουν, χρησιμοποιώντας και τα κανόνια τους, τους Έλληνες, που το κατείχαν. Άλλο εχθρικό σώμα επιτέθηκε εναντίον του Γενναίου, που αναγκάστηκε τότε να κλεισθεί μαζί με τους Τριπολιτσιώτες του Σέκερη, στον πύργο του Σαΐταγα. Έτσι σε λίγες ώρες οι Τούρκοι έγιναν κύριοι όλης της μικρής πεδιάδας κοντά στον ποταμό Λεύκα, ως τη «μάνα» (πηγή) του νερού.
Η έφοδος των Τούρκων πρέπει να θεωρηθεί βέβαιο ότι βασιζόταν σε σχέδιο, που ιδιαίτερα είχε μελετηθεί, και αυτός ήταν ο λόγος που μέχρι τις απογευματινές ώρες επικράτησε αβεβαιότητα και σπασμοδικότητα στις γραμμές των Ελλήνων. Ο Κολοκοτρώνης αμέσως μόλις εκδηλώθηκε η τουρκική επίθεση είχε διατάξει τους αρχηγούς των διαφόρων σωμάτων Πλαπούτα, Γιατράκο, Ζαΐμη να κινηθούν για να βοηθήσουν τους αποκλεισμένους. Αυτό όμως δεν ήταν εύκολο λόγω της συντριπτικής αριθμητικής υπεροχής του εχθρού. Παρ’ όλα αυτά είχαν σπεύσει προς τα σημεία των συμπλοκών και ο Πλαπούτας και ο Ζαΐμης. Δεν μπόρεσαν όμως να προσφέρουν καμία βοήθεια. Ο Ζαΐμης μάλιστα κινδύνευε να αιχμαλωτιστεί καθώς προσπαθούσε έφιππος να διασωθεί από την καταδίωξη των εχθρών.
Ο Κολοκοτρώνης, που είχε μείνει στο Σαραβάλι με τον επίσκοπο Άρτας Πορφύριο και μερικούς άλλους, μόλις διαπίστωσε τη δυσμενή για τους Έλληνες τροπή της μάχης ξεκίνησε μοναχός του έφιππος για να συγκεντρώσει τα διάφορα τμήματα, που είχαν διασκορπιστεί και να τα αναδιοργανώσει. Μέσα στον πανικό που είχε αρχίσει να επικρατεί, η ανασύνταξη των ελληνικών δυνάμεων απετέλεσε πραγματικό άθλο.
Από τη θέση Νερομάνα, όταν πια είχε νυχτώσει και η μάχη συνεχιζόταν, ο Κολοκοτρώνης με τη στεντόρεια φωνή του άρχισε να φωνάζει, «ετσάκισαν οι Τούρκοι» και προέτρεψε τους στρατιώτες του να τους κυνηγήσουν. Το σκοτάδι υπήρξε σύμμαχος του Κολοκοτρώνη στο στρατήγημα αυτό. Οι Τούρκοι, αδυνατώντας να ελέγξουν την κατάσταση στα διάφορα σημεία των επιχειρήσεων, άρχισαν να φεύγουν πανικόβλητοι, ενώ οι Έλληνες τους καταδίωκαν εγκαρδιωμένοι. Η σύγχυση των Τούρκων ήταν γενική και η μόνη προσπάθεια τους ήταν να μπουν στο φρούριο και να κλείσουν τις πύλες του. Μόλις πρόλαβαν να σωθούν ο Μεχμέτ πασάς και ο Γιουσούφ πασάς.
Άλλοι Τούρκοι κατευθύνθηκαν προς το Ρίο ή προς άλλα σημεία της περιοχής για να σωθούν. Η καταστροφή των Τούρκων θα ήταν ολοκληρωτική αν τους χτυπούσαν οι 800 Καρυτινοί και Τριπολιτσιώτες, που ήταν κλεισμένοι στον πύργο του Σαΐταγα και συγχρόνως κατά μέτωπο οι 800 Καλαβρυτινοί, από το Γηροκομείο, αλλά και τα δύο αυτά τμήματα δεν αντιλήφθηκαν εγκαίρως την υποχώρηση των Τούρκων και έμειναν αδρανή στη θέση τους.
Άμεση συνέπεια της μάχης στο Σαραβάλι, στην οποία οι απώλειες των Τούρκων υπήρξαν σημαντικές, υπήρξε ότι οι Έλληνες, που οι απώλειες τους ήταν ελάχιστες, έγιναν κύριοι όλης της πεδιάδας.
Με πληροφορίες από: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών
