Πραξικόπημα (1967)

Τον Απρίλιο του 1963 η στρατιωτική συνωμοτική ομάδα ζήτησε το πράσινο φως από την αμερικανική πρεσβεία για να πραγματοποιήσει ένα πραξικόπημα.

Στην πρεσβεία έγιναν γνωστά τα ονόματα τριών πρωτεργατών του σχεδιαζόμενου πραξικοπήματος: του Γεωργίου Παπαδόπουλου, του Οδυσσέα Αγγελή και του Αλέξανδρου Χατζηπέτρου. Το 1963 οι Αμερικανοί είχαν δώσει αρνητική απάντηση στο αίτημα της ομάδας του Γ. Παπαδόπουλου. Το 1967, όμως, φαίνεται να έχουν αλλάξει οι αμερικανικές διαθέσεις και η υπηρεσία πληροφοριών των ΗΠΑ προτρέπει εκπρόσωπο της στρατιωτικής μυστικής οργάνωσης να προχωρήσουν σε ένα πραξικόπημα στην Ελλάδα.

Το δεύτερο δεκαήμερο του Μαρτίου 1967, περίπου ένα μήνα πριν το πραξικόπημα, ο ταξίαρχος Πανουργιάς, αρχηγός της υπηρεσίας πληροφοριών του ΓΕΣ, δέχτηκε ένα τηλεφώνημα από το βουλευτή της ΕΡΕ Χρ. Κιτσίδη, ο οποίος τον προσκάλεσε σε φιλικό πάρτι στο σπίτι του, όπου το προανήγγειλε ότι θα παρευρίσκεται ένας εκπρόσωπος της CIA καθώς και ο ταξίαρχος Παττακός.

Ο Πανουργιάς συνδεόταν φιλικά με τον Παττακό από παλιά. Είχαν αποφοιτήσει μαζί από τη Σχολή Ευελπίδων. Ο Παττακός είχε προσπαθήσει επανειλημμένα να μυήσει τον Πανουργιά στη συνωμοτική ομάδα, αλλά εκείνος αρνιόταν. Οι συζητήσεις του Πανουργιά με τον Παττακό περιστρέφονταν και στις πιθανές αντιδράσεις του διεθνούς παράγοντα σε περίπτωση επιβολής μιας δικτατορίας στην Ελλάδα. Ο Παττακός υποστήριζε ότι «οι Αμερικανοί θα μας υποστηρίξουν».

Στις 17 Μαρτίου 1967, σε ενημερωτικό σημείωμα προς τον αρχηγό ΓΕΣ Γρ. Σπαντιδάκη, ο Πανουργιάς ανέφερε τη ενδιαφέρουσα συνομιλία στο σπίτι του Κιτσίδη: «…Το ανωτέρω αναφερθέν στέλεχος της αμερικανικής υπηρεσίας πληροφοριών μετά του οποίου είχον μακράν συζήτησιν μετά του συναδέλφου Παττακού και του Βουλευτού Κιτσίδη, ανέπτυξε τα κάτωθι δύο θέματα: Ήδη από το 1961 είχε συστήσει εις υπουργόν της τότε κυβερνήσεως να ανατεθεί εις Αμερικανόν γερουσιαστήν η αντιπροσώπευσις της Ελλάδος ως είχεν πράξει η Τουρκία… Ηρωτήθη ποία θα ήτο κατά τη γνώμη του η αντίδρασις των ΗΠΑ σε περίπτωσιν εκτροπής. Απήντησεν ότι δεν δύναται να λάβει θέσιν εκ μέρους της υπηρεσίας του αλλά ως Αμερικανός γνωρίζων την νοοτροπίαν πιστεύει ότι αν δεν επήρχετο μεταβολή εις την εξωτερικήν πολιτικήν και αν δεν οξύνετο η σχέσις προς την Τουρκίαν οι ΗΠΑ θα υποστήριζον. Επιπλέον, εις περαιτέρω συζήτησιν… υπεστήριξεν ότι εάν η εκ της εκτροπής κυβέρνησις επίεζεν, θα ήτο δυνατόν να λάβει πλήρη βοήθειαν των ΗΠΑ ώστε να μη προλαβαίνουν να ξεφορτώνουν πλοία εις τα λιμάνια μας».

Ο τρόπος διατύπωσης των θέσεων της ηγεσίας των ΗΠΑ ως προσωπική γνώμη εκπροσώπων της CIA ήταν παρόμοιος με ανάλογες «προσωπικές γνώμες» του Σοβιετικού πρεσβευτή προς την ηγεσία του ΚΚΕ, που στην πραγματικότητα εξέφραζαν τις θέσεις της κυβέρνησης της ΕΣΣΔ. Περί τα μέσα του 1944, αντιπροσωπεία του ΕΑΜ στο Κάιρο απευθύνθηκε στην εκεί σοβιετική πρεσβεία ζητώντας τη γνώμη της «πάνω τα ελληνικά ζητήματα». Λίγες μέρες αργότερα ο σύμβουλος της πρεσβείας κάλεσε τον αντιπρόσωπο της Αριστεράς και του είπε ότι «η σοβιετική κυβέρνηση δεν απάντησε επί του θέματος» αλλά «ο πρεσβευτής» της ΕΣΣΔ «σας διαβιβάζει» την «προσωπική του γνώμη» και είναι υπέρ της συμφωνίας του Λιβάνου και υπέρ της εισόδου του ΕΑΜ στην κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου.

Για την συνάντηση με τον εκπρόσωπο της CIA, το 1967, ο Πανουργιάς ενημέρωσε εν συντομία και τον Κων. Καραμανλή μετά το πραξικόπημα και την επιβολή της δικτατορίας γράφοντας: «Μίαν ημέραν είχομεν συνάντησιν μεθ’ ενός ελληνικής καταγωγής αξιωματικού της Αμερικανικής Υπηρεσίας Πληροφοριών… Κατ’ αυτήν συνεζητήθη ποία η ενδεχόμενη αντίδρασις των ΗΠΑ εις περίπτωσιν δικτατορίας. Ο εν λόγω Αμερικανός ενίσχυσεν κατά κάποιον τρόπο την άποψιν Παττακού, ειπών ότι αι ΗΠΑ εφ΄όσον τηρούσαμε την αυτήν εξωτερικήν πολιτικήν, παραμέναμε εις το Νάτο…θα μας εβοήθουν. Ο Παττακός ενεντυπωσιάσθη».

Μόλις ο εκπρόσωπος της CIA διαβεβαίωσε για την υποστήριξη των ΗΠΑ σε μια δικτατορική λύση στην Ελλάδα, ο Παττακός, στέλεχος της «Μικρής Χούντας» στράφηκε προς τον Πανουργιά και του είπε: «Τα είδες;». Ο αντιπρόσωπος της μυστικής συνωμοτικής ομάδας ένιωθε δικαιωμένος από τις θέσεις που διατύπωσε ο αξιωματικός της CIA στην Ελλάδα.