Περσική αυτοκρατορία, η πρώτη παγκοσμιοποίηση

Η Γεωργική Επανάσταση έφερε τη δημιουργία κρατών και σταδιακά αυτός ο τρόπος οργάνωσης των ανθρωπίνων κοινωνιών διαχύθηκε μέσα στα χιλιάδες χρόνια που ακολούθησαν σε όλη τη γη. Ένα εμβληματικό κράτος της αρχαίας ιστορίας, το οποίο και θεωρείται ότι είναι το κράτος που έφερε την πρώτη παγκοσμιοποίηση, που δεν ήταν, όμως, απλώς κράτος, αλλά ήταν αυτοκρατορία, είναι η Περσική αυτοκρατορία.

Ο Πέρσες είναι λαός ινδοευρωπαϊκής καταγωγής και η γλώσσα των Περσών θεωρείται αρχαιοπρεπής ινδοευρωπαϊκή γλώσσα. Συγγενείς τους είναι οι Μήδοι οι οποίοι είχαν φανεί στην Εγγύς και Μέση Ανατολή νωρίτερα από τους Πέρσες. Οι τελευταίοι θα αναδειχτούν στο ισχυρότερο στοιχείο της περιοχής στον 6ο αι. π.Χ., με μια δυναστεία που ονομάζονται Αχαιμενίδες και με εμβληματικό αυτοκράτορα τον Δαρείο, στον 6ο αι. π.Χ.

Οι Πέρσες αποδείχτηκαν εξαιρετικά επιτυχημένοι διοικητές και στρατιωτικοί και δημιούργησαν μια αυτοκρατορία η οποία στην ακμή της ξεκινούσε από περίπου το σημερινό (Πακιστάν), περιελάμβανε τμήματα του σημερινού Αφγανιστάν, την Περσία, το Ιράκ, όλη την περιοχή της Εγγύς και Μέσης Ανατολής, αυτό που σήμερα είναι Τουρκία, τη Μικρά Ασία και κατέλαβαν και την Αίγυπτο. Στην Αίγυπτο επιτέθηκαν αρχές του 5ουπ.Χ. αιώνα, κατέλαβαν ένα μεγάλο τμήμα της Αιγύπτου και πέρασαν στην Ευρώπη, χτύπησαν τους Έλληνες, απωθηθήκαν, ηττήθηκαν δύο φορές από τους Έλληνες. Έτσι δεν μπόρεσαν να προχωρήσουν στην Ευρώπη περαιτέρω, αλλά έλεγχαν τμήματα της Θράκης που ήταν κοντά στη Μικρά Ασία.

Αυτοί λοιπόν δημιούργησαν τον 6ο αι. π.Χ. μια αυτοκρατορία η οποία ένωσε τρεις περιοχές του κόσμου. Τμήματα της Ασίας, τμήματα της Αφρικής και μικρό τμήμα της Ευρώπης. Αυτό το κράτος χαρακτηρίστηκε από καταπληκτικές δραστηριότητες οργάνωσης και βελτίωσης των συνθηκών κίνησης και καλλιέργειας. Πρώτα-πρώτα η Περσική Αυτοκρατορία ήταν μια αυτοκρατορία υψηλής γεωργικής γνώσης διότι πλέον στον 6ο αι. π.Χ., η Γεωργική Επανάσταση είναι στην ωριμότητά της.

Επίσης, οι Πέρσες βασιλείς κάνουν μεγάλα τεχνικά έργα. Το ένα τους μεγάλο τεχνικό έργο είναι το να ενώσουν τη Μεσόγειο με την Ερυθρά Θάλασσα μέσω καναλιών, τα οποία δημιούργησαν αξιοποιώντας τον Νείλο, το περίφημο κανάλι που ένωνε τη Μεσόγειο με την Ερυθρά Θάλασσα. Στην ουσία οι Πέρσες πέτυχαν αυτό που είχαν προσπαθήσει και οι Φαραώ να κάνουν, εκείνοι το πέτυχαν και δημιούργησαν ένα κανάλι 145 χιλιομέτρων μήκους και 45 μέτρων πλάτους, έτσι ώστε να μπορούν να κινούνται τα πλοία και να διασταυρώνονται. Αυτό το σπουδαιότατο τεχνικό έργο βελτίωσε πάρα πολύ ολόκληρο τον κύκλο του εμπορίου και της κίνησης στην περιοχή μεταξύ Ασίας και Αφρικής.

Ίσως το θρυλικότερο τεχνικό έργο αυτής της βαθιάς αρχαιότητας της περιοχής της Μεσοποταμίας είναι η Βασιλική Οδός του Δαρείου. Οι Πέρσες επειδή χρησιμοποιούσαν πάρα πολύ τα άλογα, ιππεύοντάς τα, τα χρησιμοποιούσαν και για τις ανάγκες της αυτοκρατορίας και για τον πόλεμο, τους χρειαζόταν ένας μεγάλος δρόμος, ούτως ώστε σε μια τόσο μεγάλη αυτοκρατορία να μπορούν να κινούνται με ταχύτητα και η διοίκηση και ο στρατός και οι εμπορευόμενοι. Όλα αυτά συνέβαλαν στον πλούτο της αυτοκρατορίας και στην καλύτερη διοίκηση.

Η Βασιλική Οδός του Δαρείου ξεκινούσε από τις Σάρδεις, από τα παράλια της Ιωνίας, όπου εκεί ήταν οι περίφημες ελληνικές πόλεις της Ιωνίας, διέσχιζε τη Λυδία, όλη τη Μεσοποταμία, περνούσε απ’ τα όρη του Ζάγρου και έφτανε στα Σούσα και συνεχιζόταν προς την Περσέπολη, στις Πασαργάδες και τμήμα της έφτανε και στη Βακτριανή, δηλαδή στο σημερινό Αφγανιστάν. Διέσχιζε όλη την Περσική Αυτοκρατορία. Κάλυπτε 2.700 χιλιόμετρα. Ήταν ένα κολοσσιαίας σημασίας έργο, το οποίο ενοποίησε περιοχές και οικονομικά και πολιτικά, που μέχρι τότε δεν ήταν ενοποιημένες, γι’ αυτό και οι Πέρσες και η δράση των Περσών ονομάζεται η πρώτη παγκοσμιοποίηση.

Αυτή η Βασιλική Οδός του Δαρείου, την οποία ειδικευμένοι τεχνίτες συνεχώς επιμελούνταν, ώστε να είναι καλή η πορεία των πεζών, αλλά και των εφίππων πάνω σ’ αυτή, περιελάμβανε το εξής άλλο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό: περιελάμβανε μία πρόβλεψη, που πρώτοι οι Πέρσες βασιλείς σκέφτηκαν. Αυτή η πρόβλεψη ήταν: ανά 25 χιλιόμετρα σ’ αυτά τα χιλιάδες χιλιόμετρα του δρόμου να υπάρχει ένα κατάλυμα. Ένα κατάλυμα ασφαλές για τους πεζοπόρους και τους εφίππους ανά 25 χιλιόμετρα. Και τι στόχο είχαν αυτά τα καταλύματα; Να βρίσκει ξεκούραση, νερό και τροφή ο πεζοπόρος, ο έφιππος, τα ζώα. Γι’ αυτό το λόγο τα καταλύματα αυτά ήταν χωρισμένα σε δύο σημεία: στο σημείο που σταβλίζονται τα ζώα και στο σημείο που ξεκουράζονται οι άνθρωποι και υπάρχουν προβλέψεις για τις ανάγκες ζώων και ανθρώπων.

Αυτά τα καταλύματα ήταν καταλυτικά για τη δημιουργία μιας άλλης υπηρεσίας, για την οποία ο περσικός πολιτισμός είναι ξακουστός. Οι Πέρσες βασιλείς είναι οι πρώτοι, που στον 6ο αιώνα π.Χ. οργάνωσαν πλήρη ταχυδρομική υπηρεσία για την μεταφορά των μηνυμάτων και για τη μεταφορά και άλλων, μικρών αντικειμένων που θα μπορούσαν να μεταφερθούν πάνω σε άλογα. Οι ταχυδρόμοι ήταν έφιπποι, υπήρχαν βάσεις σε όλες τις μεγάλες πόλεις και, καθώς αυτοί κινούνταν για να μεταφέρουν από τη μία πόλη στην άλλη, έβρισκαν κατάλυμα σε αυτά τα καταλύματα και μάλιστα, για να είναι η υπηρεσία πιο γρήγορη, άλλαζαν άλογο. Δηλαδή, σε αυτά τα καταλύματα, τους σταθμούς ανά 25 χιλιόμετρα, υπήρχαν έτοιμα άλογα, ξεκούραστα, ούτως ώστε ο ταχυδρόμος να πάρει το ξεκούραστο άλογο, να συνεχίσει το δρόμο του και έτσι να κάνει τη δουλειά του πιο γρήγορα και πιο αποτελεσματικά.

Στον 6ο αιώνα π.Χ. υπήρχε μια τέτοια, θαυμάσια πρόβλεψη λειτουργίας ενός κράτους, που δεν είναι πια κράτος, είναι αυτοκρατορία με κεντρική διοίκηση, με αποκέντρωση ταυτοχρόνως διοίκησης, με ένα ευέλικτο σχήμα συνύπαρξης των λαών μέσα σε αυτήν την αυτοκρατορία -από τους πιο άγριους λαούς πάνω στα βουνά, μέχρι τους πιο εκλεπτυσμένους λαούς στις πεδιάδες και στις μεγάλες πόλεις- και βέβαια η αυτοκρατορία των Περσών συνδυάστηκε με τη δημιουργία εκπληκτικών ναών και ανακτόρων για τους μεγάλους αυτούς βασιλείς.

Στην Περσέπολη προβλέπεται ένας τεράστιος χώρος μπροστά από το ανάκτορο, στον οποίο συγκεντρώνονταν τουλάχιστον 10.000 άνθρωποι μία φορά τον χρόνο, όταν ήταν η εαρινή ισημερία, οπότε οι Πέρσες έχουν την αρχή του νέου τους έτους μέχρι σήμερα. Συγκεντρώνονταν εδώ χιλιάδες υπήκοοι του μεγάλου βασιλέως -υπολογίζεται περί τις 10.000- απ’ όλες τις
πλευρές του βασιλείου, που έρχονταν να αποτίσουν φόρο τιμής στον μεγάλο βασιλέα και να του φέρουν και δώρα. Τα περσικά ανάκτορα, σε διάφορες πόλεις της αυτοκρατορίας, συνδυάστηκαν και με ένα άλλο επίτευγμα των Περσών, που είναι η δημιουργία υπέροχων οργανωμένων κήπων.

Δεν είναι οι πρώτοι που ασχολούνται με αυτό, καθώς οι Βαβυλώνιοι είχαν αναπτύξει τέτοιες δράσεις και στην αρχαία Αίγυπτο υπήρχαν περιποιημένοι κήποι, αλλά τα ανάκτορα των Περσών έχουν μείνει στην ιστορία για τον τρόπο φύτευσης των δέντρων, το αισθητικό σύστημα των κήπων, τον τρόπο άρδευσης των κήπων, με οικονομία νερού και θαυμάσιο αποτέλεσμα. Οι Πέρσες αγαπούσαν το κελάρυσμα του νερού, οπότε προέβλεπαν και σημεία στα οποία έτρεχε το νερό και ακουγόταν το γαργάρισμά του. Αυτοί οι υπέροχοι κήποι που δημιούργησαν οι Πέρσες έχουν μείνει στην ιστορία με τον όρο «παρντίζ» ή «παραντέιζα», που θα πει «Παράδεισος». Τον όρο «Παράδεισος», που χρησιμοποιούμε και βρίσκεται στην Παλαιά Διαθήκη, οι χριστιανοί τον πήραν από τους εβραίους, που τον πήραν από τους Πέρσες. Είναι περσικός όρος, που σημαίνει κήπος περιφραγμένος με λουλούδια, οπωροφόρα δέντρα και τρεχούμενα νερά.

Έτσι, αυτή η Περσική Αυτοκρατορία στον 6ο και 5ο αιώνα π.Χ. -οπότε ήταν στην ακμή της- δείχνει σε ποια επίπεδα μπορούσε να φτάσει ένα κράτος και μια αυτοκρατορία εκείνης της εποχής και τι τεχνικά έργα μπορούσε να κάνει. Πλέον, η Γεωργική Επανάσταση είναι ώριμη, οι θεσμοί της, τα επιτεύγματά της είναι προχωρημένα και η Περσική Αυτοκρατορία αποτελεί ένα θαυμάσιο δείγμα ωρίμανσης όλων αυτών των κατακτήσεων των λαών της Εγγύς και Μέσης Ανατολής και της Αιγύπτου.

Οι Πέρσες κατέλαβαν την Αίγυπτο, την διοίκησαν για αιώνες και, επομένως, τρύγησαν γνώσεις και από τους Αιγυπτίους και από τους λαούς της Εγγύς και Μέσης Ανατολής και από τους Έλληνες, διότι στην Αίγυπτο υπήρχαν εγκαταστάσεις Ελλήνων στα παράλια και επομένως ήρθαν σε επαφή με τους Έλληνες, όπως και στα παράλια της Μικράς Ασίας. Έτσι, Πέρσες και Έλληνες βρέθηκαν σε στενή συνομιλία μεταξύ τους. Ήταν δύο μεγάλες πλευρές του πολιτισμού, του γεωργικού πολιτισμού: οι Έλληνες στον 6ο και 5ο αιώνα εκτινάσσονταν στην περιοχή της Χερσονήσου του Αίμου, στην νοτιοανατολική Ευρώπη, και οι Πέρσες δημιουργούσαν αυτοκρατορία ήδη το 500 π.Χ. από την Ευρώπη μέχρι τα βάθη της Ασίας.