Μετά τον θάνατο του Εφιάλτη, αρχηγός των δημοκρατικών της Αθήνας έγινε ο Περικλής ο Ξανθίππου. Από τη στιγμή που ανέλαβε ο Περικλής την ηγεσία της δημοκρατικής παράταξης έδωσε στην αθηναϊκή υπεροψία μια οξύτατη μορφή, που ο Κίμων δεν θα την έδινε ποτέ. Όταν μάλιστα αργότερα ο θάνατος του Κίμωνα τον έκανε παντοδύναμο κάθε ελπίδα για την ειρηνική συνύπαρξη Αθηναίων και Σπαρτιατών, εξαφανίσθηκε. Εγκαινιάσθηκε μια νέα φάση στις σχέσεις Αθηναίων και Συμμάχων. Αφού η δημοκρατική παράταξη στην Αθήνα υποχρεώθηκε ανάλογα με την εναντίον της αντίδραση των αριστοκρατικών στις διάφορες πόλεις, να επεμβαίνει στα εσωτερικά τους επιβάλλοντας την δημοκρατία. Τέλος, στο εσωτερικό, η συνεργασία που είχε αρχίσει μετά τα Μηδικά, μεταξύ των αριστοκρατικών οικογενειών, κυρίως των Φιλαϊδών και Αλκμεωνιδών έπαιρνε οριστικό τέλος.
Ο Περικλής, ο άνθρωπος που ακατάλυτα συνδέθηκε το όνομα του με ολόκληρο τον χρυσό αιώνα, όταν πρωτοέγινε στρατηγός ήταν 34 ετών. Υπολογίζεται ότι γεννήθηκε το 495π.Χ. και πέθανε το 429π.Χ. (1,5 χρόνο αφότου είχε αρχίσει ο Πελοποννησιακός Πόλεμος). Ανήκε στην Ακαμαντίδα φυλή και ήταν δημότης του Χολαργού. Η καταγωγή του ήταν πραγματικά λαμπρή. Ο πατέρας του Ξάνθιππος, ο νικητής της Μυκάλης, ανήκε στο μεγάλο γένος των Βουζυγών. Η μητέρα του Αγαρίστη ήταν ανηψιά του Κλεισθένη.
Ο Περικλής συνδύαζε στον ύψιστο βαθμό, ορισμένα στοιχεία που απρόσκοπτα τον οδήγησαν στην επιτυχία του άνοιξαν τον δρόμο στην πολιτική, σπουδαία καταγωγή, ήθος εξαίρετο, χαρακτήρα θετικό και σπάνια οξύτητα πνεύματος. Ευτύχησε να έχει εκλεκτούς δασκάλους, που του χάρισαν θαυμαστή μόρφωση και συνετέλεσαν στην τέλεια συγκρότηση της προσωπικότητάς του. Μουσική έμαθε κοντά στον Πυθοκλείδη και Δάμωνα. Ο δεύτερος ήταν και πολιτειολόγος και υπήρξε εξαιρετικός σύμβουλος του μαθητή του στα κρατικά προβλήματα, ως την εποχή που εξορίστηκε από τους Αθηναίους. Στη φιλοσοφία τον μύησαν ο Ζήνων ο Ελεάτης και ο Αναξαγόρας, που οι αρχαίοι τον αποκάλεσαν «Νου».
Η έξοχη διαλεκτική του δεινότητα αποδίδεται στην διδασκαλία του πρώτου, ενώ το μεγαλείο της ψυχής του, η μεγάλη του ικανότητα να επιβάλλεται στα πλήθη και το εξαίρετο ήθος του, οφείλονται, κατά τον Πλούταρχο, στην επίδραση του δεύτερου. Χάρη στη διδασκαλία του Αναξαγόρα ελευθερώθηκε το πνεύμα του από τη δεισιδαιμονία, όπως τονίζουν οι αρχαίοι, γιατί από εκείνον έμαθε να αναζητεί τις αιτίες που προκαλούν τα φυσικά φαινόμενα. Ο μεγάλος αυτός φιλόσοφος του καλλιέργησε τη συστηματική λογική στην πράξη.
Ο Περικλής είχε σε θαυμαστό σημείο ανεπτυγμένο το χάρισμα του λόγου. Η ομιλία του ήταν ήρεμη, αλλά συναρπαστική και απόλυτα πειστική. Είναι πολύ χαρακτηριστικά για τη ρητορική του δύναμη όσα αναφέρει ο Πλούταρχος μιλώντας για το παράπονο που είχε ο πολιτικός αντίπαλος του Περικλή, ο αριστοκράτης Θουκυδίδης, γιος του Μελησίου. Όταν κάποτε τον ρώτησε ο βασιλιάς των Λακεδαιμονίων Αρχίδαμος ποιος από τους δύο, αυτός ή ο Περικλής παλεύει καλύτερα, ο Θουκυδίδης αποκρίθηκε: «όταν εγώ παλεύοντας τον ρίχνω κάτω, εκείνος αντιλέγοντας πως δεν έχει πέσει, νικά και μεταπείθει τους θεατές». Ο Περικλής ήταν μειλίχιος, σοβαρός, ευγενής, σώφρων και ψύχραιμος. Ο Περικλής μιλούσε όταν ήταν ανάγκη και όχι συχνά.
Παρόλο που η οικογένεια του ήταν αριστοκρατική εκείνος προχώρησε στη δημοκρατική παράταξη, προτιμώντας αντί τους λίγους και πλούσιους, τους πολλούς και φτωχούς. Ο Πλούταρχος σημειώνει ότι έκανε αυτή τη στροφή αποκτώντας έτσι ασφάλεια για τον εαυτό του και δύναμη εναντίον του Κίμωνα.
Ήταν βαθύτατα στοχαστικός, αγαπούσε ιδιαίτερα τις φιλοσοφικές συζητήσεις. Είχε τη φρόνηση να μην έρχεται συχνά σε συνάφεια με τον πολύ κόσμο και απέφευγε συστηματικά τις συναναστροφές. Κυκλοφορούσε έξω μόνο για να πάει στην Αγορά και στο Βουλευτήριο. Προσέχοντας ιδιαίτερα τη συμπεριφορά του, σε όλες τις λεπτομέρειες, διατήρησε αλώβητο το κύρος και την επιβολή του.
Είχε το σπάνιο χάρισμα να ξέρει να διαλέγει τους άξιους γύρω του και να τους αναθέτει τα διάφορα έργα. Στον στενό του κύκλο συγκέντρωσε τις μεγαλύτερες προσωπικότητες της εποχής του. Στον κύκλο αυτό ανήκαν ο ποιητής Σοφοκλής, ο πολεοδόμος Ιππόδαμος από την Μίλητο, ο καλλιτέχνης Φειδίας, η Ασπασία κ.α.
Ο Περικλής πρόβαλε πρώτη φορά στο προσκήνιο της δημοσιότητας το 471π.Χ. ως χορηγός των «Περσών» του Αισχύλου. Εμφανίζεται ύστερα από χρόνια ως κατήγορος του Κίμωνα και τέλος το 461π.Χ. γίνεται αρχηγός της δημοκρατικής παράταξης μετά τη δολοφονία του Εφιάλτη.
Εκτός από τα σπάνια χαρίσματα που διέθετε ο Περικλής στην πολιτική του δραστηριότητα τον βοήθησε και η καταγωγή του. Έτσι και μια μερίδα των αριστοκρατικών -οι φίλοι των Αλκμεωνιδών- ασφαλώς θα είδε την άνοδό του με συμπάθεια και τον υποστήριξε, γιατί του είχε εμπιστοσύνη. Αλλά και ο πολύς κόσμος έβλεπε στο πρόσωπό του τον φυσικό διάδοχο του Κλεισθένη. Δεν πρέπει να παραγνωρίζεται το γεγονός ότι οι Αλκμεωνίδες επειδή είχαν υποστεί πολλά από τους τυράννους, είχαν διατηρήσει την εκτίμηση του δήμου των Αθηναίων.
Η αρχαία Ελλάδα ανέδειξε πολλούς μεγάλους ανθρώπους. Κανείς όμως δεν συνδυάζει τα χαρίσματα του Περικλή, που υπήρξε πραγματικά μοναδικός, γι΄αυτό εξάλλου με το όνομά του χαρακτηρίσθηκε η λαμπρότερη και δημιουργικότερη εποχή της αρχαιότητας, ο 5ος π.Χ. αιώνας.
Με πληροφορίες από: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους