Πέτα, μια ανοργάνωτη μάχη

Το Ιούνιο του 1822, ο Κιουταχής και ο Ομέρ Βρυώνης έστρεψαν το ενδιαφέρον τους στην περιοχή του Πέτα, στην Ήπειρο, όπου είχε στρατοπεδεύσει ο τακτικός ελληνικός στρατός και κάποια άτακτα τμήματα.

Οι αρχηγοί των Ελλήνων, που γνώριζαν ότι μια σύγκρουση δεν θα αργούσε, άρχισαν να προετοιμάζονται. Ύστερα από πολλές συζητήσεις και αντιθέσεις, αποφασίσθηκε να σχηματισθούν δύο γραμμές άμυνας. Μπροστά στο χωριό θα παρατάσσονταν το τακτικό σώμα, οι Φιλέλληνες και οι Επτανήσιοι, περίπου 600 άνδρες συνολικά, υπό την αρχηγία του στρατηγού Καρόλου Νόρμαν. Στο κέντρο θα βρισκόταν το σώμα του τακτικού στρατού υπό τον συνταγματάρχη Πέτρο Ταρέλλα, Ιταλό φιλέλληνα, με τα δύο κανόνια και τους δέκα πυροβολητές υπό τον Ελβετό φιλέλληνα Μπραντλί, ενώ η διλοχία των φιλελλήνων υπό τον Ανδρέα Δάνια θα καταλάμβανε την αριστερή πτέρυγα και οι Επτανήσιοι τη δεξιά. Στα υψώματα πίσω από το χωριό θα τοποθετούνταν σώματα Ελλήνων ατάκτων, 1.500 περίπου άνδρες, ο Βαρνακιώτης και ο Βλαχόπουλος στο κέντρο, στα αριστερά ο Μπότσαρης και ο Μπακόλας στα δεξιά. Από τους άλλους Έλληνες οπλαρχηγούς είχαν καταλάβει επίκαιρες θέσεις ο Ανδρέας Ίσκος, ο Αγγελής Γάτσος και ο Δήμος Τσέλιος.

Αμυντική οργάνωση της τοποθεσίας δεν είχε γίνει. Στηριγμένοι οι φιλέλληνες στη πολεμική τους εμπειρία από τακτικούς στρατούς και υποτιμώντας την αποτελεσματικότητα της ελληνικής τακτικής δεν δέχθηκαν τις υποδείξεις των Ελλήνων για την κατασκευή ταμπουριών και απάντησαν περιφρονητικά στις προτάσεις τους.

Η επίθεση εναντίον του Πέτα εκδηλώθηκε στις 4 Ιουλίου από δύναμη επτά ή οκτώ χιλιάδων Τούρκων που τους οδηγούσαν ο Κιουταχής και ο Ισμαήλ Πλιάσσας. Ο τουρκικός στρατός όταν πλησίασε το ελληνικό στρατόπεδο σχημάτισε ημικύκλιο, που τα άκρα του προχωρούσαν συνεχώς για να αποκλείσουν από παντού τους πολύ λιγότερους υπερασπιστές του χωριού. Η πρώτη σύγκρουση πραγματοποιήθηκε με το σώμα του Δάνια και σε λίγο η μάχη άρχισε να γενικεύεται, καθώς αντεπιτέθηκαν οι τακτικοί του Ταρέλλα και οι Επτανήσιοι. Οι Τούρκοι αναγκάστηκαν να απομακρυνθούν και να ανασυνταχθούν, ενώ οι απώλειες τους σε νεκρούς ήταν σημαντικές.

Ενώ διεξαγόταν σφοδρή μάχη, κυρίως στον τομέα που είχαν ταχθεί οι φιλέλληνες, ογδόντα Τουρκαλβανοί αποσπάσθηκαν από το σώμα των 2.000 ανδρών, που είχε στείλει ο Κιουταχής να χτυπήσει τα νώτα των Ελλήνων, και καθώς βρήκαν αφύλακτο το πέρασμα του Μετεπιού προχώρησαν στο λόφο, όπου βρίσκονταν εκείνη τη στιγμή δέκα μόνο στρατιώτες και το άλογο του Γώγου Μπακόλα, ο οποίος είχε αναλάβει τη φύλαξη του τομέα αυτού.

Οι τουρκικές σημαίες που υψώθηκαν στην κορυφή του λόφου και οι πυροβολισμοί που προέρχονταν από εκεί δημιούργησαν πανικό. Ξαφνικά όλοι οι Έλληνες που βρίσκονταν στη δεύτερη σειρά της παράταξης άρχισαν να φεύγουν, νομίζοντας ότι οι Έλληνες, που φύλαγαν τη θέση αυτή από προδοσία ή ήττα τους την εγκατέλειψαν και ότι η δύναμη που είχε φθάσει στο ύψωμα ήταν πολύ μεγαλύτερη. Μάταια προσπάθησε ο Μάρκος Μπότσαρης να τους συγκρατήσει. Τελικά υποχώρησε και ο ίδιος για να αποφύγει την περικύκλωση και τον αφανισμό του τμήματος του.

Οι Τούρκοι κατέλαβαν τότε το Πέτα και κινήθηκαν προς τα νώτα του τακτικού σώματος. Παράλληλα, ο Κιουταχής εκμεταλλευόμενος την σύγχυση που επικράτησε στις γραμμές των Ελλήνων ενίσχυσε την επίθεση εναντίον των φιλελλήνων με δύναμη ιππικού και ο τόπος σε λίγο, όταν μάλιστα αχρηστεύτηκαν από αμέλεια και τα δύο κανόνια, μεταβλήθηκε σε πραγματική κόλαση. Οι φιλέλληνες και οι Επτανήσιοι αποδεκατίζονταν, ο Μπραντλί και ο αρχηγός των Επτανησίων Σπύρος Πανάς έπεφταν νεκροί, ενώ εκατοντάδες αγωνιστών είχαν περισφιχθεί από παντού.

Ο Ταρέλλα διέταξε τότε υποχώρηση. Στην προσπάθεια τους να διασπάσουν τον εχθρικό κλοιό οι τακτικοί δέχθηκαν ορμητική επίθεση των Τούρκων. Η μισή δύναμη των Επτανησίων και το 1/3 του τακτικού ελληνικού σώματος και ο επικεφαλής τους Ταρέλλα καθώς και 10 αξιωματικοί έπεσαν στο πεδίο της μάχης. Από τους 93 φιλέλληνες, που απειθαρχώντας στη διαταγή του Ταρέλλα είχαν παραμείνει, αν και περικυκλωμένοι στη θέση τους, αγωνίστηκαν επί δύο ώρες με αυτοθυσία, 68 σκοτώθηκαν και μαζί τους ο ηρωικός αρχηγός τους Δάνια. Ελάχιστους νεκρούς είχαν τα ελληνικά άτακτα σώματα, που αποχώρησαν στην αρχή της μάχης. Μεγάλος ήταν ο αριθμός των αιχμαλώτων, που συνέλαβαν οι Τούρκοι και οδήγησαν στην Άρτα, όπου οι πιο πολλοί βασανίστηκαν και θανατώθηκαν με απάνθρωπο τρόπο.

Οι Τούρκοι που είχαν μεγάλες απώλειες αποχώρησαν από το Πέτα, την επομένη, γιατί εκείνο που τους ενδιέφερε δεν ήταν η κατοχή της τοποθεσίας, αλλά η εκμηδένιση του εκστρατευτικού σώματος του Μαυροκορδάτου, την οποία είχαν πετύχει. Από το Πέτα ο τουρκικός στρατός κατευθύνθηκε προς το Κομπότι για να εξουδετερώσει τη μικρή ελληνική δύναμη, που παρέμενε ακόμη στη θέση αυτή. Οι Έλληνες όμως πρόλαβαν να αποχωρήσουν στη Λαγκάδα και οι Τούρκοι, αφού πυρπόλησαν το χωριό, επέστρεψαν στην Άρτα.

Η συντριβή των φιλελλήνων και των Ελλήνων στο Πέτα υπήρξε συνέπεια σειράς παραλείψεων και αμελειών. Η αδιαμφισβήτητη γενναιότητα των φιλελλήνων δεν ήταν αρκετή για τις συνθήκες του πολέμου, όπως είχαν διαμορφωθεί στο Πέτα. Η έλλειψη συντονισμού των επιχειρήσεων ήταν επίσης σοβαρός λόγος της ήττας.

Με πληροφορίες από: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών