Ο Χρυσόστομος Σμύρνης (1867-1922)

Ο Χρυσόστομος Σμύρνης, κατά κόσμον Χρυσόστομος Καλαφάτης, (Τρίγλια Μικράς Ασίας, 8 Ιανουαρίου 1867 – Σμύρνη, 27 Αυγούστου 1922) ήταν Έλληνας Μικρασιάτης θεολόγος και ιεράρχης. Την περίοδο 1902-1910 διετέλεσε Μητροπολίτης Δράμας, Φιλίππων και Ζιχνών με σημαντική δράση στον Μακεδονικό Αγώνα. Από το 1910 έως και τον μαρτυρικό του θάνατο διετέλεσε Μητροπολίτης Σμύρνης με πρωτοβουλίες για τον αθλητισμό, την παιδεία και την κοινωνική πρόνοια της πόλης.

Αρνήθηκε να εγκαταλείψει το ποίμνιό του, παρά την προσφορά ασφαλούς διαφυγής σε αυτόν από τις Μεγάλες Δυνάμεις, και κατακρεουργήθηκε από τον φανατισμένο τουρκικό όχλο κατά την ανακατάληψη της Σμύρνης από τον τουρκικό στρατό στη Μικρασιατική Καταστροφή, στις 27 Αυγούστου 1922, μετά από προτροπή του Νουρεντίν πασά. Το 1993 κατετάγη στο αγιολόγιο της Εκκλησίας μαζί με όλους τους μάρτυρες της Μικρασιατικής Καταστροφής, με απόφαση της Εκκλησίας της Ελλάδος.

Ο Βίος του

Γεννήθηκε στις 8 Ιανουαρίου 1867 στην Τρίγλια της Βιθυνίας  (επαρχία Προύσας), στην Προποντίδα της Μικράς Ασίας. Ήταν γιος του Νικολάου Καλαφάτη και της Καλλιόπης Λεμονίδου, οι οποίοι απέκτησαν συνολικά οκτώ παιδιά, τέσσερα αγόρια και τέσσερα κορίτσια. Ο πατέρας του ήταν νομομαθής και αντιπροσώπευε συμπολίτες του ενώπιον των τουρκικών δικαστηρίων. Επίσης, αναμιγνυόταν στα κοινά και εκλεγόταν δημογέροντας. Η μητέρα του ήταν ευλαβής χριστιανή και αναφέρεται ότι τον είχε τάξει στην Παναγία.

Ο Χρυσόστομος Μητροπολίτης Σμύρνης

Το έργο του

Στις 11 Μαρτίου 1910 ο Χρυσόστομος μετετέθη στη Σμύρνη, ως Μητροπολίτης Σμύρνης. Στη Σμύρνη συνέχισε τους εθνικούς αγώνες, οργανώνοντας μάλιστα πάνδημο συλλαλητήριο ώστε να καταγγείλει αφενός τις βιαιότητες των Βουλγάρων στην Μακεδονία εναντίον των Ελλήνων, αφετέρου δε την υποστήριξη των τουρκικών αρχών προς την βουλγαρική προπαγάνδα.

Το πολύπλευρο έργο του επεκτάθηκε σε όλα τα επίπεδα της κοινοτικής ζωής -ποιμαντικό, εθνικό, κοινωνικό, εκπαιδευτικό, φιλανθρωπικό – με πρωτοποριακή πρωτοβουλία το μεγάλο κοινωνικό έργο δημιουργίας ευαγών ιδρυμάτων και αθλητικών εγκαταστάσεων για τη νεολαία. Ενδεικτικά με έμπνευση και ενέργειες του Χρυσοστόμου δημιουργήθηκε στη Σμύρνη το γήπεδο του Πανιωνίου Γυμναστικού Συλλόγου Σμύρνης. Συγκεκριμένα, με εισήγηση του μητροπολίτη Χρυσόστομου η Δημογεροντία και η Κεντρική Επιτροπή παραχώρησαν έκταση 105 στρεμμάτων, αν και είχαν δελεαστική προσφορά 100.000 λιρών από Άγγλους, για να την πουλήσουν. Εκεί κτίστηκε το νέο στάδιο του συλλόγου, το οποίο εγκαινιάστηκε το 1912 στους ΙΔ΄ Πανιώνιους Αγώνες. Το νέο στάδιο περιλάμβανε στίβο περιμέτρου 334 μέτρων, γήπεδο ποδοσφαίρου διαστάσεων 95×65 μ., γυμναστήριο εξοπλισμένο με σύγχρονα όργανα, εξέδρα για 7.000 θεατές, αποδυτήρια και γραφεία.

Κατά τα έτη 1919 έως 1922, οπότε και η περιοχή της Σμύρνης βρισκόταν υπό Ελληνική Διοίκηση, ο Χρυσόστομος αποτελούσε τον εθνάρχη του Μικρασιατικού Ελληνισμού. Μάλιστα ήταν ο εμπνευστής της «Μικρασιατικής Άμυνας» για τη δημιουργία αυτόνομου κράτους σε περίπτωση ήττας του ελληνικού στρατού. Η κατάρρευση του Μικρασιατικού μετώπου τον Αύγουστο του 1922 απογοήτευσε τον Χρυσόστομο, ο όποιος αποδοκίμασε τα σχέδια των Μεγάλων Δυνάμεων για την απομάκρυνση του Ελληνικού στοιχείου από την Μικρά Ασία, ενώ ταυτόχρονα ζητούσε έντονα από την Ελληνική Κυβέρνηση τρόπους, έως την ύστατη, ώρα για τη διάσωση του Ελληνισμού από την επερχόμενη σφαγή.

Το μαρτύριό του

Παρά τις προτάσεις που του έγιναν να αποχωρήσει ασφαλής από τη Σμύρνη καθώς το μέτωπο κατέρρεε, ο Χρυσόστομος αρνήθηκε να εγκαταλείψει το ποίμνιό του. Το απόγευμα της 27ης Αυγούστου, Τούρκος αρχιαστυνόμος μαζί με ένοπλους στρατιώτες, μετέβη στα γραφεία της Μητρόπολης Σμύρνης και διέταξε τον Χρυσόστομο να παρουσιαστεί στον Τούρκο στρατιωτικό διοικητή Νουρεντίν πασά, μαζί με τους Έλληνες Δημογέροντες της Σμύρνης Γεώργιο Κλιμάνογλου και Νικόλαο Τσουρούκτσογλου.

Ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος προσήχθη ενώπιον του Νουρεντίν στο Διοικητήριο. Εκεί ο Τούρκος διοικητής τον κατηγόρησε για τη φιλελληνική στάση που κράτησε κατά την περίοδο της ελληνικήςκατοχής και για την υποστήριξη του στην Μικρασιατική Άμυνα, πράξεις που ισοδυναμούσαν με προδοσία απέναντι στην οθωμανική αυτοκρατορία, εφόσον ο Χρυσόστομος ήταν Τούρκος υπήκοοος. Ο Χρυσόστομος κατά την έξοδο του συνάντησε πλήθος συγκεντρωμένων έξω από το Διοικητήριο. Ο Νουρεντίν από το μπαλκόνι φώναξε στον τουρκικό όχλο: «Αν σας έκανε καλό, κάντε του καλό, Αν σας έκανε κακό, κάντε του κακό». Πρώτοι δολοφονήθηκαν από τους Τούρκους οι δύο Δημογέροντες Γεώργιος Κλιμάνογλου και Νικόλαος Τσουρουκτσόγλου. Ακολούθησε φρικτή κακοποίηση του μητροπολίτη από το φανατισμένο πλήθος, ωσότου, όπως αναφέρει ένας μάρτυρας, ένας Τουρκοκρητικός, τον οποίο κάποτε είχε βοηθήσει ο Χρυσόστομος, τον πυροβόλησε για να θέσει τέρμα στο μαρτύριο του.

Ανακήρυξη Αγίου

Η Ορθόδοξη Εκκλησία τον ανακήρυξε Άγιο ως Ιερομάρτυρα. H μνήμη του «Αγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης και των συν αυτώ Αγίων αρχιερέων Γρηγορίου Κυδωνιών, Αμβροσίου Μοσχονησίων, Προκοπίου Ικονίου, Ευθυμίου Ζήλων καθώς και των κληρικών και λαϊκών που σφαγιάσθηκαν κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή» εορτάζεται την Κυριακή προ της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού (Σεπτέμβριος).

Ναοί στη μνήμη του

Ιεροί Ναοί στη μνήμη του Χρυσοστόμου Σμύρνης έχουν ανεγερθεί στη Δράμα, την Πτολεμαΐδα, την Τριανδρία Θεσσαλονίκης, τη Ζίντα Ηρακλείου Κρήτης, τη Σάμο, τη Ραφήνα, στην Ιερά Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Καμένων Βούρλων Φθιώτιδας, στην πόλη Μπέργκεν της Νορβηγίας κ.α.

Μνήμη

Επίσης σχεδόν σε κάθε πόλη της χώρας υφίσταται οδός που φέρει το όνομά του και ανδριάντες του κοσμούν την Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, τη Νέα Σμύρνη, τη Νέα Ιωνία Μαγνησίας, τη Γλυφάδα, τον Πειραιά, τη Νίκαια Αττικής, το Περιστέρι Αττικής, τον Υμηττό, τη Δράμα, τις Σέρρες και άλλες πόλεις.

Προστάτης Άγιος

Ο Άγιος Χρυσόστομος Σμύρνης έχει καθιερωθεί ως ο προστάτης άγιος των Μικρασιατών. Επίσης μαζί με τον Άγιο Νεκτάριο καθιερώθηκε ως ο προστάτης άγιος του αθλητισμού και της γυμναστικής, καθώς ως πρωτοπόρος για την εποχή του, πρωτοστάτησε στην ανάπτυξη της άθλησης των νέων και τη δημιουργία αθλητικών – γυμναστικών εγκαταστάσεων, σχολείων και γηπέδων.

Με πληροφορίες από: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών

Με πληροφορίες από: https://el.wikipedia.org/wiki/Χρυσόστομος_Σμύρνης