Ο Χατζημιχάλης Νταλιάνης στην Κρήτη

Λίγο πριν την καταστολή της πειρατείας στην Γραμπούσα, ο Χατζημιχάλης Νταλιάνης, αγωνιστής από την Ήπειρο, είχε αποβιβαστεί στην Κρήτη, οδηγώντας μικρό εκστρατευτικό στράτευμα από 600 πεζούς και 100 ιππείς. Έπειτα από μακρότατες αντεγκλήσεις και διαφωνίες των οπλαρχηγών για την κατάστρωση κοινού στρατιωτικού σχεδίου, αποφασίστηκε να ξαναρχίσουν οι επιχειρήσεις από τα Σφακιά.

Στις αρχές Μαρτίου ο Χατζημιχάλης Νταλιάνης κατέλαβε το Φραγκοκάστελλο και οχυρώθηκε εκεί και λίγο αργότερα έφτασε ο Ιωάννης Χάλης. Ωστόσο, οι συνθήκες ήταν εξαιρετικά δυσμενείς. Υπήρχε μεγάλη έλλειψη τροφών και εφοδίων και η προσπάθεια να εξεγερθούν οι γειτονικές επαρχίες δεν καρποφόρησε, γιατί ο Μουσταφά είχε στείλει απειλητικές προκηρύξεις για αντίποινα. Μόνος λοιπόν ο Χατζημιχάλης με λίγους Σφακιανούς οπλαρχηγούς, έπρεπε να αντιμετωπίσει μεγάλη τουρκική στρατιά, που ήδη είχε οργανώσει ο Μουσταφά.

Η επιμονή του Χατζημιχάλη Νταλιάνη να δώσει αποφασιστική μάχη στο Φραγκοκάστελλο, παρά την αντίθετη γνώμη των έμπειρων Σφακιανών φίλων του, που του υπέδειξαν να καταφύγει στα όρη, αποδείχθηκε ολέθρια. Ο Μουσταφά, με δύναμη 3.000 πεζών και 300 ιππέων έφθασε στο οροπέδιο του Ασκύφου στις 13 Μαΐου 1828. Πέντε μέρες αργότερα ο τουρκικός στρατός είχε φτάσει στο Φραγκοκάστελλο, όπου συγκροτήθηκε μία από τις σκληρότερες και φονικότερες μάχες της Επανάστασης στην Κρήτη.

Ο Χατζημιχάλης σκοτώθηκε και μαζί του 385 επίλεκτοι αγωνιστές. Οι Τούρκοι είχαν επίσης 800 νεκρούς. Η ήττα στους προμαχώνες και θάνατος του Χατζημιχάλη κατέθλιψε τους κλεισμένους στο φρούριο, που έβλεπαν το εχθρό να κινείται απειλητικά προς τις πύλες του. Ο Δεληγιαννάκης με τους συντρόφους του κατάφερε να κρατήσει σε απόσταση τους Τούρκους. Η έλλειψη όμως σε τρόφιμα και πολεμοφόδια ανάγκασε τους κλεισμένους στο φρούριο να συνθηκολογήσουν στις 24 Μαΐου.

Η μεγάλη ήττα των Ελλήνων στο Φραγκοκάστελλο έχει συνδεθεί στην παράδοση της Κρήτης με τους «Δροσουλίτες», ένα περίεργο και ανεξήγητο οπτικό φαινόμενο, που παρατηρείται στην περιοχή κατά τα τέλη Μαΐου – αρχές Ιουνίου, κάτω από ορισμένες ατμοσφαιρικές συνθήκες: η δροσιά που εξατμίζεται με την ανατολή του ήλιου δημιουργεί σκιές που μοιάζουν με ανθρώπους. Οι Δροσουλίτες είναι για τους Κρητικούς οι σκοτωμένοι του Φραγκοκάστελλου.

Με πληροφορίες από: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών