Ο Τσιν Σι Χουάνγκ Τι, ο πρώτος αυτοκράτορας της Κίνας έζησε τον 3οπ.Χ. αιώνα, είχε εμμονή με την αθανασία και επιθυμούσε ένα στρατό ικανό να προστατεύει για πάντα το τεράστιο μαυσωλείο του. Όσο ζούσε θα μπορούσε να είχε συγκεντρώσει περισσότερο από ένα εκατομμύριο στρατιώτες, αλλά για να τον ακολουθήσουν και να τον φυλάνε στον αιώνιο ύπνο του «ικανοποιήθηκε» με τον πήλινο στρατό.
Ο πήλινος στρατός είναι παραταγμένος σε τρία ορύγματα, ενώ υπάρχει και ένα τέταρτο όρυγμα άδειο. Αποτελείται από 7.000 πολεμιστές, 600 άλογα και 100 άρματα μάχης. Οι πολεμιστές είναι φτιαγμένοι από παχύ άργιλο που σήμερα εντοπίζεται στο κοντινό όρος Λι. Οι στρατιώτες που βρίσκονται στα τρία ορύγματα είναι διαφορετικοί μεταξύ τους και είναι φανερό ότι έχει δοθεί σημασία στις λεπτομέρειες. Το πρόσωπο, που είχε πλαστεί με γλυφή χαράκτη και με τα δάχτυλα, διαθέτει μοναδική έκφραση και διακρίνεται για τα διαφορετικά χαρακτηρτικά των εθνοτικών ομάδων στις οποίες ανήκαν οι στρατιώτες. Επιπλέον, είναι διακριτά και 24 διαφορετικά είδη σε τριχοφυία στο πρόσωπο, μουστάκια, γένια και φαβορίτες.
Η ίδια φροντίδα χαρακτηρίζει και τη θέση των χεριών, τις κομμώσεις αλλά και όλες τις λεπτομέρειες της ένδυσης. Ξεχωρίζουν διάφοροι τύποι σιριτιών και καμουλωτών σχεδίων, ποικίλα καλύμματα κεφαλής, που φορούσαν μόνο οι αξιωματικοί και τα οποία έφεραν τα διακριτικά του βασιλείου που ανήκαν, καθώς επίσης και διάφορα σχέδια παπουτσιών και ζωνών.
Η τεχνική για την υλοποίηση αυτών των αγαλμάτων υποδεικνύει ότι ο κορμός είναι κενός και στηρίζεται σε συμπαγή πόδια. Αρχικά, όλα τα αγάλματα ήταν ζωγραφισμένα με χρώμα. Τα μάτια είχαν μαύρη κόρη και λευκή ίριδα, ενώ τα μαλλιά και τα φρύδια ήταν ζωγραφισμένα με μαύρο χρώμα. Ο οπλισμός είχε διάφορα χρώματα. Μαύρες πανοπλίες με άπρα καρφιά, χρυσά κουμπιά, κόκκινα νήματα, πράσινους χιτώνες, τιρκουάζ παντελόνια, ή καφέ πανοπλίες με κόκκινα καρφιά, πορτοκαλί πλέξεις κλωστών και κόκκινους χιτώνες. Υπάρχουν τουλάχιστον επτά είδη πανοπλίας. Τις φορούσαν από το κεφάλι και τις έκλειναν με μεταλλικά ελάσματα στην πλάτη. Στην πραγματικότητα ήταν φτιαγμένες από δέρμα και μεταλλικά ελάσματα που δεν ήταν σταθερά.
Για να αποφευχθεί τριβή μεταξύ των άκρων στη πανοπλία και το λαιμό και συνεπώς ενδεχόμενος τραυματισμός, φορούσαν ένα είδος προστατευτικού κασκόλ, το οποίο έδεναν γύρω από τον λαιμό. Κράνη δεν υπήρχαν, ενώ σπάνιες ήταν και οι ασπίδες. Εκτιμάται ότι η απουσία κράνους συνδέεται με το θάρρος των πολεμιστών του στρατού του Τσιν Σι Χουάνγκ Τι να αντιμετωπίζουν τον εχθρό χωρίς προστασία στο κεφάλι.
Ανάλογα με την ιεραρχική θέση που είχε ο κάθε πολεμιστής οι μορφές χαρακτηρίζονται από διαφορετικά ενδύματα και όπλα. Οι στρατηγοί είναι αναγνωρίσιμοι από τις κορδέλες που είναι τοποθετημένες στο στέρνο, στους ώμους, στην πλάτη, και πληροφορούν για τον βαθμό τους. Φορούν διπλό ένδυμα, με πανοπλία και μεταλλικά ελάσματα, μακριά παντελόνια, στενά στους αστραγάλους και παπούτσια με τετραγωνισμένη μύτη που κοιτά προς τα πάνω. Επιπλέον, διαθέτουν ένα επιπλέον όπλο: ένα δίκοπο σπαθί, τοποθετημένο στο πλάι μέσα σε θήκη.
Οι αξιωματικοί μεσαίας ιεραρχίας, ανάλογα στο τάγμα στο οοποίο ανήκαν, διαθέτουν διάφορα καλύμματα κεφαλής και πανοπλίες ή συγκεκριμένα χιτώνια μάχης. Διακρίνονται δύο τύποι ένδυσης: ο πρώτος προβλέπει μακρύ χιτώνα με πολύχρωμες ρίγες, φορεμένο κάτω από την πανοπλία, παντελόνι μακρύ έως την κνήμη, κάλυμμα κεφαλής που φανερώνει το βαθμό και σπαθί περασμένο μέσα στη ζώνη. Ο δεύτερος περιλαμβάνει ένα ένδυμα με πιέτες, πανοπλία με χρωματιστά τελειώματα, περικνήμια και κάλυμμα κεφαλής που δηλώνει τον βαθμό.
Οι κατώτεροι αξιωματικοί είναι αναγνωρίσιμοι από τα κοντά παντελόνια που φορούν και συνήθως αναπαρίστανται με σπαθί στο ένα χέρι και δόρυ στο άλλο. Οι στρατιώτες του πεζικού φορούν πανοπλίες, δεν έχουν ούτε κάλυμμα κεφαλής ούτε ασπίδα, τα παντελόνια τους έχουν κορδόνια. Τα μαλλιά είναι μαζεμένα στην κορυφή του κεφαλιού σε αλογοουρά ή κοτσίδα, συνήθως προς τη δεξιά μεριά.
Οι τοξοβόλοι, εκείνοι που χειρίζονται τους καταπέλτες και οι λογχοφόροι φορούν ελαφριά ρούχα για να μπορούν να κινούνται γρήγορα. Είναι ντυμένοι με χιτώνια που συγκρατούνται από μια ζώνη στη μέση. Αναπαρίστανται και γονατιστοί με ελαφριές πανοπλίες και παντελόνια δεμένα στο περικνήμιο.
Οι έφιπποι φορούν κοντές πανοπλίες που τους καλύπτουν ως τη μέση, φαρδιά χοτώνια, μακριά παντελόνια, δερμάτινες μπότες και καλύμματα κεφαλής. Στο ένα χέρι κρατούν τα γκέμια του αλόγου και στο άλλο το τόξο. Οι οδηγοί των αρμάτων φορούν καφέ στολή με κόκκινες φούντες και μπλε καρφιά, πανοπλία με μεταλλικά ελάσματα, περικνήμια και παπούτσια με τετραγωνισμένη μύτη που κοιτά προς τα πάνω. Τέλος, οι επίλεκτοι φρουροί είναι ντυμένοι σε όλες τις αποχρώσεις του μωβ, ενώ ο οπλισμός του είναι μαύρος. Συνήθως το δέρμα απεικονίζεται με κοκκινωπή απόχρωση.
Οι πολεμιστές
Το όρυγμα 1 έχει μήκος 200 μέτρα και πλάτος 60, αποτελείται από 11 παράλληλους διαδρόμους και διαθέτει δέκα σκάλες, που οδηγούν στην επιφάνεια. Οι διάδρομοι και οι στοές έχουν ενισχυθεί από πήλινους τοίχους. Το δάπεδο είναι λιθόστρωτο και η οροφή στηριζόταν σε ξύλινα δοκάρια. Κάθε πλευρά του ορύγματος διαθέτει πέντε εισόδους. Οι ανατολικές και οι δυτικές θεωρούνται οι κύριες, λόγω των μεγάλων διαστάσεων τους. Κατά μήκος των εισόδων τοποθετήθηκαν τα αγάλματα και έπειτα σφραγίστηκαν με δοκούς και πηλό. Το ίδιο συνέβη και με τις εισόδους των άλλων δύο ορυγμάτων.
Μέσα στο όρυγμα βρίσκονται παραταγμένες 40 σειρές πολεμιστών που αποτελούν το ελαφρύ πεζικό με τους λογχοφόρους και τους χειριστές του καταπέλτη. Ακολουθούν το βαρύ πεζικό, η οπισθοφυλακή και οι παλαίμαχοι που φρουρούν τα πλάγια τμήματα του στρατεύματος. Στα τάγματα εντάσσονται επίσης 32 άλογα και τα απομεινάρια οκτώ ξύλινων πολεμικών αρμάτων.
Η εμπροσθοφυλακή παρατάσσεται σε τρεις σειρές πολεμιστών, καθέ μία από τις οποίες έχει 68 στρατιώτες, έτσι ώστε να διαμορφώνεται ένα αδιαπέραστο μέτωπο. Στο πίσω μέρος βρίσκεται το μεγαλύτερο τμήμα του στρατού με το πεζικό να εναλλάσσσεται με τα άρματα μάχης. Τα πλάγια μέρη φρουρούνται από μια σειρά στρατιωτών που είναι στραμμένοι προς το εξωτερικό του σχηματισμού. Τέλος, η οπισθοφυλακή έχει επίσης σχηματιστεί από τρεις σειρές πολεμιστών, η τελευταία από τις οποίες είναι στραμμένη αντίθετα από τον σχηματισμό ώστε να τον προστατεύσει από εχθρικές εισβολές.
Το άρμα στο οποίο επιβαίνουν δύο πολεμιστές και ένας αρματηλάτης σχηματίζει μια τακτική μεραρχία, μαζί με τους στρατιώτες του πεζικού που βρίσκονται γύρω από αυτό. Στα ανομοιογενή εδάφη το πεζικό αποτελεί τη κύρια δύναμη. Τα πράγματα είναι διαφορετικά σε ανοιχτό πεδίο. Το άρμα ηγείται του τάγματος έτσι ώστε να μπορεί να εκμεταλλευτεί στο έπακρο την ισχύ σύγκρουσης. Πρόκειται για ευέλικτη στρατηγική, ώστε ο στρατός να προσαρμόζεται στις εκάστοτε συνθήκες.
Άλογα και άρματα μάχης
Το όρυγμα 2 βρίσκεται περίπου 20 μέτρα μακριά από την περίμετρο του πρώτου και έχει το σχήμα ενός ανάποδου Γ. Είναι μικρότερων διαστάσεων από το πρώτο, έχει τρεις εισόδους στο ανατολικό και δυτικό τμήμα, και μία στο βόρειο. Η εσωτερική του διάρθρωση είναι πιο πολύπλοκη από του προηγούμενου. Στα ανατολικά άκρα υπάρχουν έξι διάδρομοι που χωρίζονται με τοίχους. Σε αυτούς τους διαδρόμους έχουν τοποθετηθεί μόνο λογχοφόροι και χειριστές καταπέλτη. Ορισμένοι αναπαρίστανται γονατιστοί και άλλοι όρθιοι, καθώς έπρεπε να αλλάζουν θέσεις έπειτα από κάθε βολή, για να τοποθετηθούν τα καινούργια βέλη.
Στην πλάτη τους ένας τοίχος με πόρτα επικοινωνίας χωρίζει αυτό το τμήμα από το υπόλοιπο του ορύγματος, το οποίο αποτελείται από 14 παράλληλους διαδρόμους. Στους τρεις βορειότερους βρίσκονται οι έφιπποι και μερικά άρματα μάχης. Στους τρεις επόμενους διαδρόμους εναλλάσσονται τα άρματα με τους στρατιώτες του πεζικού. Τέλος, στους υπόλοιπους παρατάσσονται τα περισσότερα άρματα. Το όρυγμα δύο περιέχει την προσωπική φρουρά του αυτοκράτορα. Απαρτίζεται από 115 άλογα πορείας και τους αναβάτες τους, από 500 άλογα ρίψεων και από περίπου 900 άρματα.
Ο κορμός των πήλινων αλόγων του Τσιν Σι Χουάνγκ Τι ειναι άδειος και στηρίζεται σε συμπαγή γεμάτα πόδια. Τα άλογα φορούν καφέ ή μαύρο μανδύα, τα δόντια και οι οπλές τους είναι ζωγραφισμένα με άσπρο χρώμα, ενώ το εσωτερικό των αφτιών, του στόματος και των ρουθουνιών είναι κόκκινο. Η σέλα δεν διαθέτει αναβολείς, τα ηνία είναι φτιαγμένα από φύλλα χαλκού και μπρούντζου. Τα ζώα αναπαρίστανται σε θέση επίθεσης. Τα αφτιά είναι μυτερά και τεντωμένα προς τα εμπρός, τα ρουθούνια βρίσκονται σε διαστολή, η χαίτη είναι κομμένη ή ξυρισμένη, και η ουρά δεμένη σε πλεξούσα ή σε κόμπους.
Τα πολεμικά άρματα είναι ξύλινα και περασμένα με μαύρο βερνίκι. Καθένα είναι εξοπλισμένο με ένα οδηγό και δύο στρατιώτες, οι οποίοι κραδαίνουν δόρατα, έξι μέτρα μακριά. Επιπλέον διαθέτουν αλεξήλια, τύμπανα και καμπάνες.
Οι «αθάνατοι στρατιώτες»
Το όρυγμα 3 καλύπτει μια επιφάνεια 520 τετραγωνικών μέτρων και βρίσκεται 25 μέτρα βορειοδυτικά του Ορύγματος 1. Το σχήμα του είναι κοίλο και το βάθος του αγγίζει τα πέντε μέρα. Αποτελείται από 3 δωμάτια και από μια σκάλα εισόδου, δέκα μέτρα ψηλή, με κατεύθυνση προς την ανατολή. Η αίθουσα του νότιου τμήματος έχει σχήμα F και εαυτή βρέθηκαν 42 αγάλματα πολεμιστών, στραμμένα προς τον εσωτερικό χώρο, δηλαδή όχι σε σχηματισμό μάχης. Όσον αφορά στους στρταιώτες που είναι παραταγμένοι στα διαστήματα κατά μήκος των τοιχωμάτων, πιθανόν να επρόκειτο για τη φρουρά του αρχηγείου. Η υπόθεση επιβεβαιώνεται και από το γεγονός, ότι το σπαθί που κρατούν είναι περισσότερο αμυντικό παρά επιθετικό όπλο.
Στο κεντρικό τμήμα, φυλασσόταν ένα πολεμικό άρμα με θρόνο, γεγονός που πιστοποιεί ότι ανήκε σε μέλος κάποιας βασιλικής οικογένειας. Το άρμα το έσερναν άλογα και το πλήρωμα του αποτελούνταν από ένα αρματηλάτη, δύο πολεμιστές και ένα αξιωματικό. Τέλος, στη βόρεια αίθουσα, που είχ σχήμα Τ, υπήρχαν 22 πολεμιστές. Αργότερα βρέθηκαν και οστά ελαφιών και άλλων ζώων. Πιθανόν η συγκκεριμένη αίθουσα να είναι πιστή αναπαράσταηση του χώρου όπου γίνονταν οι θυσίες για να έχουν ευνοϊκή έκβαση οι πολεμικές επιχειρήσεις.
Τα 68 πρόσωπα και ζώα αυτού του ορύγματος είναι μεγαλύτερων διαστάσεων και έχουν αρχοντικό παρουσιαστικό από εκείνα που βρέθηκαν στα Ορύγματα 1 και 2 και δημιουργούν την εντύπωση ότι είναι μέρος ενός ανώτερου σώματος ίσως εκείνου του αρχηγείου. Οι πολεμιστές φορούν ξεχωριστά καλύμματα κεφαλής με φούντες, μακριά στρατιωτικά χιτώνια κάτω από το σιδερένιο οπλισμό, περικνήμια σαν εκείνα των εφίππων κα στερεά υποδήματα. Όσοι ανήκουν σε αυτό το σώμα αναπαρίστανται με ζωηρά χρώματα και οι εκφράσεις του προσώπου έχουν αποτυπωθεί με τέτοια λεπτομέρεια, που μοιάζουν ζωντανοί και δυνατοί, έτοιμοι να αναλάβουν δράση. Οι Κινέζοι τους αποκαλούν «γηραιούς στρατιώτες που δεν πέθαναν ποτέ».
Το άδειο όρυγμα
Εκτός από τα τρία ορύγματα υπάρχει και ένα τέταρτο, το οποίο είναι εντελώς και ανεξήγητα άδειο. Στα τρία πρώτα ορύγματα βρέθηκε το πεζικό, το ιππικό με τα άρματα και το αρχηγείο. Δεν φαίνεται να λείπει κάτι. Ίσως να επρόκειτο να τοποθετηθεί μια ακόμα μοίρα του πεζικού, να στεγαστούν τα άρματα και οι υπεύθυνοι για τις αποσκευές που ακολουθούσαν πάντα τα στρατεύματα. Ίσως να πρόκειται για ένα αυτόνομο σώμα, όπως η προσωπική φρουρά του αυτοκράτορα. Ίσως φτιάχτηκε για να εξυπηρετήσει κάποιον άλλο σκοπό.
Πιθανόν απλά το έργο του πήλινου στρατού να μην ολοκληρώθηκε και να έμεινε το τέταρτο όρυγμα άδειο. Τα σύγχρονα της δημιουργίας του πήλινου στρατού γεγονότα δίνουν ίσως μια εξήγηση: Ο αιφνίδιος θάνατος του Τσιν Σι Χουάγκ Τι το 210π.Χ., τα σκληρά χρόνια που ακολούθησαν, οι μάχες που δόθηκαν για την διαδοχή του, το κλίμα αναταραχών και ανταρσίας που επικράτησε σε όλη τη χώρα, η λεηλασία του μαυσωλείου από τους επαναστάτες της δυναστείας των Χαν. Όλα μαζί ή κάθε ένα χωριστά να συνετέλεσαν στη διακοπή του φιλόδοξου σχεδίου. Οι ειδικοί μόνο υποθέσεις μπορούν να κάνουν.
Με πληροφορίες από: nationalgeographic