Ο Τίτος Λίβιος, ο «επικός» ιστορικός

Ο Τίτος Λίβιος ήταν μεγάλος τεχνίτης του λόγου και μπορεί να υποστηριχθεί ότι ήταν περισσότερο επικός, που χρησιμοποιούσε τον πεζό λόγο, παρά ιστορικός. Ο τρόπος που αντιμετώπιζε την Ιστορία είναι μάλλον ξένος για έναν νεότερο ιστορικό. Δεν πρόκειται για ερευνητική εργασία με την αυστηρή έννοια του όρου, μολονότι ότι ο Τίτος Λίβιος δεν παραμέλησε την έρευνα των γεγονότων και την αναζήτηση της αλήθειας.

Το να κατανοήσει κάποιος τον Τίτο Λίβιο ως λογοτέχνη δεν σημαίνει ότι πρέπει να τον διαγράψει ως ιστορικό, γιατί οι μεγάλες γραμμές της ιστορικής περιγραφής του αντέχουν στη δοκιμασία και λίγο ή πολύ στα επιμέρους η αξία της μαρτυρίας του κυμαίνεται ανάλογα ανάλογα με την πηγή από την οποία αντλεί τις πληροφορίες του. Είναι σχετικά λίγοι οι Λατίνοι ιστορικοί που πέτυχαν να σχεδιάσουν τόσο τέλεια μια εντυπωσιακή εικόνα του χθες, καθώς, οι ίδιοι βέβαια το συνέλαβαν, ή να βγάλουν από αυτήν διδακτικά συμπεράσματα για τις πιθανές ελλείψεις του σήμερα, όπως εκείνος.

Ο Ιστορικός Τίτος Λίβιος

Ο σημαντικός αυτός Λατίνος συγγραφέας αρχίζοντας το μεγάλο έργο του δηλώνει ξεκάθαρα ποιο σκοπό είχε όταν αποφάσισε να το γράψει: «Το εξής είναι το υγιέστερο και το πιο καρποφόρο αποτέλεσμα της ιστορικής γνώσης, το να βλέπεις μπροστά στα μάτια σου λαμπρά μνημεία, αυθεντικά παραδείγματα για κάθε τύπο συμπεριφοράς. Από εκεί θα μπορέσεις να δεις τι αρχίζοντας άσχημα τελείωσε άσχημα, εκείνο με άλλα λόγια που εσύ θα πρέπει να αποφύγεις». Από τα λεγόμενα του αυτά ο αναγνώστης καταλαβαίνει ότι ο Τίτος Λίβιος θέλησε το έργο του να είναι διδακτικό για τις επόμενες γενιές και προτιμούσε από τις αθλιότητες της θνήσκουσας Δημοκρατίας να στρέψει πίσω τα μάτια του και να βλέπει ό,τι ήταν μεγάλο και ευγενικό στην ιστορική πορεία του έθνους του.

Στην Ιστορία του ο Τίτος Λίβιος χρησιμοποιεί ένα πλούσιο και λείο ύφος. Δίνει σάρκα και οστά σε μια απέραντη σειρά ζωντανών εικόνων, τονίζοντας ιδιαίτερα τα χαρακτηριστικά της αρχαίας ρωμαϊκής ιδιοσυγκρασίας, όπως τη δεσμευτική ιερότητα της υπόσχεσης, την υποταγή των προσωπικών στόχων στο πολιτικό καθήκον, του προσωπικού συμφέροντος στο γενικό, τη φιλοσοφημένη εχεφροσύνη, τον πατριωτισμό και την όσα άλλα ιδιαίτερα προτερήματα πιστευόταν τον πρώτο, αιώνα ότι χαρακτήριζαν την παλαιά αρχαία φυλή των Ρωμαίων.

Ο Τίτος Λίβιος έγραψε με βάση κυρίως μύθους της πατρίδας του και τις λαϊκές παραδόσεις, τα σιβυλλικά βιβλία, τα αρχιερατικά χρονικά των ποντίφηκων, τα συγκλητικά διατάγματα, τους νόμους και τις συνθήκες. Κυριότερη πηγή του, από προγενέστερους ιστορικούς, ήταν ο Πολύβιος.

Γοητευμένος από την αρχαία δόξα της πατρίδας του, δεν απέκρυψε καθόλου τις προτιμήσεις του για τα παλιά ήθη και την παλιά κατάσταση της ρωμαϊκής πολιτείας. Υπέρμαχος του Πομπηίου, είναι χαρακτηριστικό ότι δεν φοβήθηκε να δικαιολογήσει τη μοιραία απόφαση των φονέων του Ιούλιου Καίσαρα.

Το έργο του Τίτου Λίβιου είναι ένα έργο μνημειώδες για την Ιστορία του ρωμαϊκού λαού από την ίδρυση της Ρώμης και συνήθως ονομάζεται «Ab urbe condita», με τον τίτλο δηλαδή που παρουσιάζεται να έχει στα χειρόγραφά του Λίβιου. Το έργο αναφερόταν στα κυριότερα γεγονότα που προηγήθηκαν, συνόδεψαν και ακολούθησαν την ίδρυση της Ρώμης από την εγκατάσταση του Αινεία στο Λάτιο ως την εποχή των πολέμων εναντίον των Γερμανών και το θάνατο του Δρούσου

Το γράψιμο της «Ab urbe condita» απασχόλησε ένα μεγάλο μέρος της ζωής του Λίβιου και πιθανόν εκδόθηκε τμηματικά και παραδινόταν στη δημοσιότητα σε μικρότερα σύνολα, αθροίσματα πέντε ή δέκα βιβλίων το καθένα. όταν το έργο ολοκληρώθηκε, περιελάμβανε 142 βιβλία, εμείς θα λέγαμε κεφάλαια. από τα οποία σώθηκαν πάνω από 35 μαζί με τα αποσπάσματα διαφόρων άλλων.

Ο Ρωμαίος αυτός ιστορικός υστερεί των σήμερα αποδεκτών κριτηρίων για την αξιολόγηση ενός γνήσιου ιστορικού συγγραφέα, εντούτοις αυτό που τονίζεται από όλους τους κριτικούς είναι το ύφος, η ειλικρίνεια, η προσωπική εντιμότητα, η φανερή επιθυμία του να πει όλη την αλήθεια, όπου μπορούσε να την πλησιάσει, και η πιστή απόδοση, της παράδοσης. Η επιτυχία του ήταν άμεση, το έργο κίνησε ευθύς εξ αρχής το θαυμασμό και είχε διάρκεια. Τον τίμησε ιδιαίτερα η Αναγέννηση. Ο Άγγλος θεατρικός συγγραφέας Ουίλιαμ Σαίξπηρ τον χρησιμοποίησε ως πηγή για τα έργα του.

Ο βίος του Τίτου Λίβιου

Ο Τίτος Λίβιος γεννήθηκε το 50π.Χ. στη Βόρεια Ιταλία, στη σημερινή Πάδοβα και πέθανε το 17μ.Χ. Στα νεανικά του χρόνια είχε γίνει γνωστός από κείμενα με διαλογικό χαρακτήρα φιλοσοφικού και ρητορικού περιεχομένου που έγραψε. Τα έργα του αυτά σήμερα είναι χαμένα.

Πήγε στη Ρώμη προσκεκλημένος από τον αυτοκράτορα. Ο Τίτος Λίβιος κέρδισε την φιλία του Αυγούστου, χωρίς ωστόσο να την αγοράσει με τίμημα την ανεξαρτησία του και αξιοπρέπεια του Άλλωστε δεν ζήτησε από τον τότε κύριο του κόσμου να ούτε πλούτη ούτε τιμές, μολονότι ανήκε σε οικογένεια που είχε δώσει υπάτους στη ρωμαϊκή πολιτεία.

Το μόνο που ζήτησε από τον αυτοκράτορα ήταν άδεια να αναδιφήσει στα αρχεία της Ρώμης και να συγγράψει την ιστορία της παλιάς ρωμαϊκής δημοκρατίας χωρίς φιλοφρονήσεις γι’ αυτούς που την είχαν ανατρέψει. Ο Αύγουστος, που είχε εκτιμήσει την ιδιοφυία του Τίτου Λίβιου, του επέτρεψε να να γράψει ελεύθερα ό,τι εκείνος θεωρούσε αληθινό από την αρχή της ρωμαϊκής πολιτείας, ωσότου εγκαταστάθηκε στη Ρώμη αυτοκρατορικό καθεστώς. .