Ο Τήλεφος ήταν μυθικός ήρωας της Τεγέας. Γιος του Ηρακλή και της Αύγης, κόρης του βασιλιά της Τεγέας, Αλεού και ιέρεια της Αθηνάς. Ο Ηρακλής έκανε δική του την Αύγη με τη βία ενώ ήταν μεθυσμένος. Έτσι, όταν γεννήθηκε ο Τήλεφος, η μητέρα του τον έκρυψε, επειδή φοβόταν τον θυμό του πατέρα της, μέσα στο άλσος της Αθηνάς.
Ο πατέρας της Αύγης, ο Αλεός, ζήτησε χρησμό από το μαντείο για να εξηγήσει την ξηρασία που είχε πέσει στη χώρα του κα του απάντησαν ότι αυτή οφειλόταν στο βρέφος που υπήρχε μέσα στο ιερό άλσος. Έτσι αποκαλύφθηκε η «ντροπή» της Αύγης και Αλέος παρέδωσε την κόρη του και το μωρό στο φίλο βασιλιά Ναύπλιο για να τη ρίξει στη θάλασσα. Αλλά οι θεοί έσωσαν μητέρα και μωρό, αφού ο Ναύπλιος τους λυπήθηκε και αντί να τους πνίξει τους έστειλε στη Μυσία, όπου η Αύγη πουλήθηκε σαν σκλάβα και έγινε, τελικά, γυναίκα του βασιλιά της χώρας, του Τεύθραντα.
Το μωρό τις πρώτες μέρες το θήλασαν ελάφια στο βουνό και ύστεραν το κράτησα βοσκοί της Κορίνθου. όταν ο Τήλεφος μεγάλωσε, ζήτησε χρησμό από το μαντείο των Δελφών για τι ποιοι ήταν οι γονείς του και η Πυθία τον συμβούλευσε να πάει στη Μυσία.Εκεί βοήθησε τον Τεύθραντα να αποκρούσει τους εχθρούς του και εκίνεος του υποσχέθηκε να του δώσει γυναίκα του την Αύγη, που του την παρουσίασε σαν κόρη του.
Ωστόσο ένα προαίσθημα δεν άφησε την Αύγη να δεχτεί αυτή την ένωση με το γιο της και μάλιστα ένιωσε τόση εχθρότητα προς τον Τήλεφο, ώστε αποπειράθηκε να τον σκοτώσει. Την τελευταία στιγμή και ενώ ο Τήλεφος ήταν έτοιμος να τοξέψει τη μητέρα του εμφανίστηκε και στους δύο ο Ηρακλής και αποκάλυψε το μυστικό του. Τότε ο Τήλεφος παντρεύτηκε την κότη του Τεύθραντα, Αγριόπη και τον διαδέχθηκε στο θρόνο.
Κατά τη διάρκεια του Τρωικού πολέμου, ο Τήλεφος, ως βασιλιάς της Μυσίας, ήταν σύμμαχος των Τρώων και σε μια μάχη σκότωσε τον Θέρσανδρο, γιο του Πολυνείκη και μονομάχησε με τον Αχιλλέα, ο οποίος τον τραυμάτισε με τη λόγχη του. Από την πληγή αυτή ο Τήλεφος δεν μπορούσε να θεραπευθεί και γιατρεύτηκε μόνο όταν ένας χρησμός του είπε πως η πληγή θα κλείσει, αν το θελήσει κάποιος από τους ηγεμόνες των Αχαιών.
Τότε ο Τήλεφος έφυγε από την Τροία και μεταμφιεσμένος σε ζητιάνο πήγε στο Άργος και έκλεψε το γιο του Αγαμέμνονα, Ορέστη. ύστερα παράγγειλε στον αρχηγό των Αχαιών ότι θα του έδινε πίσω το γιο του αν ζητούσε από τους θεούς τη θεραπεία του. Ύστερα από αυτό όχι μόνο έκλεισε η πληγή, αλλά και ο Τήλεφος βοήθησε, με τις οδηγίες του, τους Αχαιούς να καταλάβουν την Τροία.
Στην Τεγέα και γενικά στην Αρκαδία, που ήταν η πατρίδα της μητέρας του, τιμούσαν τον Τήλεφο σαν ήρωα και είχαν ιδρύσει βωμό στο βουνό Παρθένι. Και οι τρεις μεγάλοι τραγικοί ποιητές, Αισχύλος, Σοφοκλής, Ευριπίδης, έγραψαν τραγωδίες εμπνευσμένες από τον Τήλεφο, «Μυσοί», «Αλεάδες» και «Αύγη» αντίστοιχα. Δυστυχώς δεν σώζονται σήμερα.
[…] εξωτερικά, ενώ μία μικρότερη ζωφόρος με το μύθο του Τήλεφου περιέτρεχε τον τοίχο της εσωτερικής στοάς. Αγάλματα […]