Η επικράτηση του ισχυρού, με επακόλουθο την αναγκαία συνθήκη επιλογής και επιβολής του κατ’ αυτόν δικαίου οδηγεί όντως στην αναίρεση του δικαίου. Σε έναν κόσμο διοικούμενο από από την εκάστοτε διαφαινόμενη δύναμη, θα εκλαμβάνεται ως δίκαιο ή ορθό ό,τι θα θεωρεί ως τέτοιο ο εκάστοτε ηγέτης. Αντιστάθμισμα στην ξέφρενη φιλοδοξία και δοκησισοφία, κατ’ εντολήν της εσωτερικής φωνής όπως έλεγε ο ίδιος, ήρθε ο Σωκράτης, που έζησε μεταξύ 470 και 399π.Χ.

Γεννήθηκε στην Αθήνα, ήταν δημότης του δήμου Αλωπεκής, γιος του λιθουργού Σωφρονίσκου και της μαίας Φαιναρέτης. Αρχικά άσκησε το επάγγελμα του πατέρα του. Λέγεται μάλιστα ότι έργο του ήταν το ενδεδυμένο σύμπλεγμα των Χαρίτων που βρισκόταν στην Ακρόπολη.
Σύμφωνα με τον Διογένη τον Λαέρτιο, ο Σωκράτης παντρεύτηκε δύο φορές, την πρώτη με την Ξανθίππη, από την οποί απέκτησε τον Λαμπροκλή και την δεύτερη με τη Μυρτώ, κόρη του Αριστείδη του Δίκαιου, την οποία παντρεύτηκε χωρία προίκα και μαζί της απέκτησε τον Σωφρονίσκο και τον Μενέξενο.
Ο Σωκράτης αποδείχθηκε ιδιαίτερα ψύχραιμος και ανδρείος. Έλαβε μέρος στον Πελοποννησιακό πόλεμο, ιδίως στις μάχες της Ποτίδαιας, στο Δήλιο, όπου έσωσε τον Ξενοφώντα το 424π.Χ. και στην Αμφίπολη το 422π.Χ.
Ο Σωκράτης δεν έγραψε τίποτα, αλλά του αποδίδεται ένα έργο με τον τίτλο Επιστολή. Ο Σωκράτης, όπως έλεγε, «επενέβαινε με σκοπό να βοηθήσει να αυτομορφωθούν και να αντλούν από τον ίδιο τον εαυτό τους όλη τους την δύναμη». Εξαιτίας αυτής της αντίληψης ο Σωκράτης θεωρούσε ότι μπορούσε να σιτίζεται δωρεάν από τους Αθηναίους, όπως είπε στην απολογία του.
Η συμβολή του Σωκράτη στη φιλοσοφία, αναγνωρίζεται κυρίως στην ηθική, θεωρούσε δε ότι η κακία προέρχεται από άγνοια. Στους λόγους του με όπλο του την ειρωνεία και την διαλεκτική, πολεμά τους Σοφιστές και τους οπαδούς τους. Ήταν λάτρης του προφορικού λόγου, πράγμα που αποδεικνύεται από από τις συχνές συζητήσεις του τόσο στην αγορά όσο και τις συνελεύσεις.
Όταν ο συνομιλητής του διετείνετο ότι γνωρίζει κάτι, ο Αθηναίος φιλόσοφος τον ρωτά κατάλληλα και στο τέλος τον ειρωνεύεται, αφού ύστερα από τις επαγωγικές ερωτήσεις του ο δοκησίσοφος πέφτει σε αντιφάσεις. Εκεί λοιπόν που κυριαρχούσε ο λόγος του Σοφιστή, ο ίδιος αυτός λόγος απογυμνώνεται αφού μετά από τη μεθοδική εξέταση από τον Σωκράτη, αποδεικνύεται άσχετος με την πραγματικότητα. Με τον τρόπο αυτό ο Σωκράτης έφερε την φιλοσοφία στην περιοχή των ανθρωπίνων πράξεων. Ειδικότερα ο Σωκράτης δίδασκε ότι ο άνθρωπος φτάνει στην «έγκυρη γνώση» μέσω τριών σταδίων: αρχικά αντιμετωπίζει το κάθε ζήτημα χωρίς προκαταλήψεις, δεύτερον το μελετά από όλες τις πλευρές του και τρίτον προβαίνει στη διατύπωση του ορισμού.
Ο Σωκράτης ήταν καλός πατριώτης, αλλά παρ’ όλα αυτά κατηγορήθηκε από τον Άνυτο, τον Λύκωνα και τον Μέλητο. Ο Αντισθένης γράφει ότι ο πρώτος πήρε το μέρος των δημιουργών, ο δεύτερος των ρητόρων και ο τρίτος των ποιητών, τριών δηλαδή τάξεων, τους οποίους ο Σωκράτης είχε διασύρει.
Η διδασκαλία του Σωκράτη δεν έπεισε τους δικαστές του, οι οποίοι χωρίς να καταλάβουν την αλήθεια της προσφοράς του περί της δωρεάν σιτίσεως του στο πρυτανείο, αφού όντως εκτελούσε κοινωνικό έργο. Έμειναν στους τύπους των λέξεων και της λεξιμαγείας των τύπων και τον καταδίκασαν. Ο Σωκράτης δεν είχε άλλη επιλογή παρά να υποστεί τον θάνατο, προκειμένου με την πράξη και όχι απλά με τα λόγια να φέρει τους συγχρόνους του σε άμεση επαφή με την πραγματικότητα. Πολλοί μαθητές του παρευρέθηκαν στις τελευταίες του στιγμές, τα ονόματα των οποίων διασώζει ο Πλάτων, μεταξύ των οποίων και ο Κριτίας.
Αμέσως οι Αθηναίοι μετάνιωσαν και του έστησαν χάλκινη εικόνα στο Πομπείο, η οποία ήταν έργο του Λύσιππου. Ωστόσο ο καλύτερος επικήδειος του σπουδαίου αυτού Αθηναίου άνδρα γράφτηκε από τον Πλάτωνα. Έμπρακτη απόδειξη της προσφοράς του είναι ότι η παρουσία του τέμνει τη φιλοσοφία και την χαρακτηρίζει προσωκρατική και μετασωκρατική.
Ο Σωκράτης δεν ίδρυσε σχολή, αλλά δέκα σχολές, που ιδρύθηκαν μετά το θάνατο του, έλκουν την καταγωγή τους άμεσα ή έμμεσα από το γιο του Σωφρονίσκο. Στην περίοδο που αρχίζει μετά το θάνατό του, αυτές οι σχολές θα μεταλαμπαδεύσουν τη διδασκαλία του και θα φωτίσουν ποικιλοτρόπως και τη σημερινή πραγματικότητα.
[…] της διδασκαλίας του Σωκράτη είναι και το Γυμνάσιο Κυνόσαργες, το οποίο […]
[…] επέκτεινε το σύστημα των ερωτήσεων και απαντήσεων του Σωκράτη. Η Σχολή των Μεγάρων στράφηκε όχι μόνο κατά του Πλάτων, […]