«Ξεκίνησα να γράφω τους «Βίους» επειδή μου το ζήτησαν άλλοι, αλλά κατόπιν συνέχισα τη συγγραφή και για τον εαυτό μου, χρησιμοποιώντας την Ιστορία σαν καθρέφτη και προσπαθώντας να τακτοποιώ και να διαμορφώνω κατά κάποιον τρόπο τη ζωή μου,, σύμφωνα με τις αρετές εκείνων που βιογραφούσα». Αυτά αναφέρει στο Προοίμιο των «Παράλληλων Βίων» του ζεύγους «Τιμολέων-Αιμίλιος Παύλος» ο Πλούταρχος.
Ο βιογράφος Πλούταρχος
Βιογραφίες επιφανών ανδρών γράφονταν και πριν ο Πλούταρχος ξεκινήσει να γράφει τις δικές του. Ο Πλούταρχος δεν έγραψε απλά Βίους, αλλά «Παράλληλους Βίους». Το επίτευγμά του, δηλαδή, πέρα από την έκταση και το ποικιλότατο περιεχόμενο των επιμέρους βιογραφιών, συνίσταται στο ότι ήταν ο πρώτος που συνέλαβε την ιδέα να παρουσιάσει σε μια ενότητα την πολιτική σταδιοδρομία ενός Έλληνα και ενός Ρωμαίου δημόσιου άνδρα, να τις συσχετίσει με την ιδιωτική τους ζωή και να τους συγκρίνει συνολικά μεταξύ τους. Έτσι προέκυψαν οι 46 παράλληλες βιογραφίες του Πλούταρχου.
Ο ίδιος ο Πλούταρχος θεωρούσε τον εαυτό του φιλόσοφο και όχι μόνο δεν διεκδίκησε ποτέ, αλλά αρνιόταν με επιμονή τον τίτλο του ιστορικού. Ωστόσο, οποιαδήποτε επισκόπηση της αρχαίας ιστοριογραφίας θα ήταν ελλιπής χωρίς χωρίς μια σύντομη, έστω, θεώρηση των «Παράλληλων Βίων» του. Και τούτο επειδή οι βιογραφίες του εμπεριέχουν πληθώρα πολύτιμων και μοναδικών κάποτε ιστορικών πληροφοριών.
Ο Πλούταρχος δεν είναι ιστορικός και παρά το πλούσιο και σημαντικό σε ιστορική πληροφόρηση υπόστρωμα των «Βίων» του, ο ηθικοδιδακτικός τους προσανατολισμός παραμένει κυρίαρχος. Ο Πλούταρχος δεν ενδιατρίβει την Ιστορία για να μελετήσει κοινωνικές συνθήκες, πολιτικές αλληλεπιδράσεις, τα αίτια και τα αποτελέσματα πολεμικών ή κοινωνικών συγκρούσεων, αλλά πρωτίστως για να παρατηρήσει την ανθρώπινη συμπεριφορά μέσα στο ιστορικό γίγνεσθαι και να αντλήσει τα ανάλογα διδάγματα.
Σκοπός του θεωρητικός: η διασαφήνιση των εκδηλώσεων της αρετής και της κακίας με τη βοήθεια συγκεκριμένων ιστορικών παραδειγμάτων. Σκοπός του πρακτικός: η ηθική βελτίωση του ίδιου και των αναγνωστών του.
Οι προσωπικότητες με τις οποίες ασχολείται ο Πλούταρχος στις βιογραφίες του δεν τον ενδιαφέρουν από ιστορική άποψη, αλλά από ηθική. Αυτό που κατ’ εξοχήν τον ενδιαφέρει είναι να αποκαλύψει και να αναδείξει μέσα από τις πράξεις του ήρωα του πρωτίστως το χαρακτήρα του, τα ηθικά του προτερήματα και ελαττώματα, και δευτερευόντως τη στρατηγική του αξία ή την πολιτική του σπουδαιότητα.
Επομένως για τον Πλούταρχο δεν είναι υποχρεωτική η αυστηρή προσήλωση στη χρονολογική ακρίβεια και ιστορική λεπτομέρεια ούτε είναι θεμιτό να του καταλογίζεται ως ελάττωμα η παράλειψη του να εντάσσει πάντοτε με σαφήνεια τον βιογραφούμενο στις πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες της εποχής του.
Ο Πλούταρχος στο έργο του ηθικολογεί. Η ηθικολογία μπορεί σήμερα να μας είναι λίγο ενοχλητική, αλλά αποτελούσε σταθερό χαρακτηριστικό όχι μόνο της αρχαίας βιογραφίας, αλλά και της ιστοριογραφίας. Οι πρόλογοι και οι παρεκβάσεις στις ιστορίες του Σαλλούστιου, του Λίβιου, του Διόδωρου του Σικελιώτη ακόμη και του Πολύβιου και του Τάκιτου, ως ένα βαθμό είναι αδιάψευστοι μάρτυρες αυτής της τάσης.
Ο βίος του ίδιου του Πλούταρχου
Ο Πλούταρχος γεννήθηκε περίπου το 46μ.Χ. στην Χαιρώνεια της Βοιωτίας. Ανήκε σε πλούσια και αριστοκρατική οικογένεια. Σπούδασε μαθηματικά, ρητορική και φιλοσοφία στην Αθήνα, επισκέφθηκε στην Αλεξάνδρεια και τρεις τουλάχιστον φορές τον βρίσκουμε στη Ρώμη.
Παρ’ ότι απέκτησε τη ρωμαϊκή υπηκοότητα, το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του το πέρασε στη Χαιρώνεια, για να μην κάνει με την απουσία του τη γενέτειρα του ακόμη μικρότερη. Εκεί άσκησε διάφορα δημόσια αξιώματα, διατηρούσε ιδιωτική σχολή, ενώ χρημάτισε και ιερέας του Απόλλωνα στους Δελφούς. Πέθανε μετά το 120μ.Χ.