Ο Οργανικός Νόμος

Το 1867 ο σουλτάνος κήρυξε κατάπαυση των εχθροπραξιών, που είχαν ξεκινήσει το 1866, για πέντε εβδομάδες στην Κρήτη, από τις 5 Σεπτεμβρίου 1867, με παραχώρηση γενικής αμνηστίας. Στην Κρήτη έστειλε τον Μεγάλο Βεζύρη Ααλή πασά, κομιστή διοικητικών παραχωρήσεων. Ο Οργανικός Νόμος θα βασιστεί πάνω σε αυτές τις διοικητικές παραχωρήσεις.

Ουσιαστικά επρόκειτο για υπόσχεση ενός καθεστώτος υποτυπώδους ημιαυτονομίας, με παραχωρήσεις ορισμένων προνομίων στους χριστιανούς της νήσου. Ο Ααλής πασάς έφτασε στην Κρήτη στις 22 Σεπτεμβρίου 1867 και εξέδωσε αμέσως προκήρυξη, με την οποία καλούσε τους επαναστάτες να καταθέσουν τα όπλα μέσα σε 45 ημέρες και το λαό να εκλέξει πληρεξουσίους μέσα σε δύο εβδομάδες. Στην Επαναστατική Γενική Συνέλευση των Κρητών διεμήνυσε ότι ήταν πρόθυμος να παραχωρήσει οποιοδήποτε είδος πολιτεύματος, με τον όρο ότι να αποκηρυχθεί το βασικό τους αίτημα για ένωση με την Ελλάδα. Η απάντηση ήταν αρνητική και οι εχθροπραξίες συνεχίστηκαν, αλλά αυτό δεν εμπόδισε τον Ααλή πασά να προχωρήσει στην υλοποίηση του σχεδίου του.

Προκήρυξε εκλογές στις κατεχόμενες από τους Τούρκους περιοχές και στις τρεις μεγάλες πόλεις και συγκρότησε στα Χανιά μια ψευδοσυνέλευση, από 30 μουσουλμάνους και 20 χριστιανούς, ανθρώπους χωρίς κανένα κύρος και καμία εκτίμηση, εκλεγμένους με πιέσεις, υποσχέσεις και δωροδοκίες.

Η βρετανική πολιτική ευνοούσε τα σχέδια του Ααλή πασά και τα υποστήριζε με τους ανθρώπους της, τους αντεπαναστάτες, να παρακινούν το λαό να δηλώσει υποταγή.

Στις 11 Νοεμβρίου ο Ααλής ανακοίνωσε στην ψευδοσυνέλευση τις 14 διατάξεις από τις οποίες αποτελούνταν ένας διοικητικός κανονισμός της Κρήτης, ο Οργανικός Νόμος. Σύμφωνα με τις νέες αυτές ρυθμίσεις, η Κρήτη αποτελούσε ένα βιλαέτι (διοικητική επαρχία) της οθωμανικής αυτοκρατορίας, διοικούμενο από βαλή (Γενικό Διοικητή), διοριζόμενο από το σουλτάνο.

Το νησί διαιρέθηκε σε πέντε διοικήσεις σε είκοσι επαρχίες. Στην κεντρική και στις επαρχιακές διοικήσεις θα μπορούσαν να διορίζονται σε ορισμένες αναλογίες και χριστιανοί υπάλληλοι. Στη σύνθεση των δικαστηρίων θα μετείχαν χριστιανοί και μουσουλμάνοι, ενώ αιρετοί σύμβουλοι θα μετείχαν στο κεντρικό συμβούλιο της Γενικής Διοίκησης και στα διοικητικά συμβούλια των νομών και των επαρχιών. Αναγνωριζόταν επίσης η ισοτιμία των δύο γλωσσών.

Οι παραπάνω διοικητικές διατάξεις μαζί με άλλα άρθρα για φορολογικές ελαφρύνσεις και για την ίδρυση Εμπορικής Τράπεζας, περιλαμβάνονται σε «Διάταγμα Αυτοκρατορικόν», που δημοσιεύτηκε στις 8 Ιανουαρίου 1868 και κοινοποιήθηκε στους Κρήτες στις 3 Φεβρουαρίου 1868. Αυτός είναι ο Οργανικός Νόμος, με τον οποίο διοικήθηκε η Κρήτη για μια δεκαετία (1868-1877).

Με πληροφορίες από: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών