Ο Κωστής Παλαμάς (1859-1943)

Ο Κωστής Παλαμάς (Πάτρα, 13 Ιανουαρίου 1859 – Αθήνα, 27 Φεβρουαρίου 1943) ήταν Έλληνας ποιητής, πεζογράφος, θεατρικός  συγγραφέας, ιστορικός και κριτικός της λογοτεχνίας. Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές, με σημαντική συνεισφορά στην εξέλιξη και ανανέωση της νεοελληνικής ποίησης. Αποτέλεσε κεντρική μορφή της λογοτεχνικής γενιάς του 1880, πρωτοπόρος, μαζί με τον Νίκο Καμπά και τον Γεώργιο Δροσίνη, της αποκαλούμενης Νέας Αθηναϊκής (ή Παλαμικής) σχολής.

Ο Βίος του Κωστή Παλαμά

Ο Κωστής Παλαμάς γεννήθηκε στην Πάτρα, στην οδό Κορίνθου, το 1859. Σε αυτό το σπίτι βρίσκονται δύο μαρμάρινες πλάκες, που αναφέρονται η μία στη Ματθίλδη Σεράο, το 1856 -ιταλικής καταγωγής με μητέρα Ελληνίδα- συγγραφέας και δημοσιογράφος και η άλλη στον Κωστή Παλαμάς, τον πατριάρχη της νεότερης ελληνικής ποίησης.

Ο πατέρας του Ο Μιχαήλ Παλαμάς ήταν νομικός και ονειρευόταν να ακολουθήσει και γιος του τον ίδιο δρόμο. Ο Κωστής Παλαμάς έμεινε ορφανός επτά ετών. Φεύγει από την Πάτρα και πηγαίνει στον τόπο καταγωγής του πατέρα του, το Μεσολόγγι και υπό την προστασία του θείου του Δημήτρη Παλαμά. Εκεί τελειώνει το Γυμνάσιο και το 1875 πηγαίνει στην Αθήνα να σπουδάσει στη Νομική Σχολή. Την εγκαταλείπει όμως σύντομα. Στα 1879 διορίστηκε Γενικός Γραμματέας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Σε αυτήν την εργασία έμεινε σε όλη του τη ζωή για βιοποριστικούς λόγους. Έζησε πολλά χρόνια στην Οδό Ασκληπιού. Το 1887 παντρεύτηκε τη συμπατριώτισσά του Μαρία Βάλβη, η οποία του συμπαραστάθηκε σε όλη του τη ζωή και απέκτησαν τρία παιδιά.

Ο Κωστής Παλαμάς γράφει

Ο Κωστής Παλαμάς άρχισε να γράφει ποιήματα εννιά χρονών. Είκοσι χρονών δημοσιογραφεί σε διάφορα έντυπα του καιρού του. Στα 1886 τυπώνει την πρώτη του ποιητική συλλογή «Τα τραγούδια της Πατρίδας μου». Στα 1889 πεθαίνει ο μικρός του γιος και γράφει το ποιητικό θρήνο «Τάφος». Στα 1926 έγινε Ακαδημαϊκός.

Ο ποιητής Κωστής Παλαμάς

Είναι δύσκολο να σκιαγραφήσει κανείς την προσωπικότητα του Κωστή Παλαμά. Ο Παλαμάς δεν ανήκει σε καμιά ποιητική Σχολή. Δημιούργησε σχολή ή μάλλον στάθηκε ένα μεγάλο ορόσημο στα ελληνικά γράμματα. Έγραψε πάνω από είκοσι ποιητικές συλλογές. Λυρικός και στοχαστής, μεγαλόπνοος, ασύγκριτος, έγινε ο Όλυμπος της ελληνικής ποίησης. Πατριώτης, φιλόσοφος στην κυριολεξία, δημοτικιστής μέχρι το κόκκαλο, ένας ολοκληρωμένος διανοούμενος. Ο Παλαμάς γεμίζει μια εποχή. Το έργο του πολύπλευρο, η ποίηση του πολυεδρική. Ένας ρεαλιστής που μιλάει προφητικά, ένας ρομαντικός που που ψιθυρίζει ένα τραγούδι, ένας ρήτορας που ρητορεύει χαμηλόφωνα, ένας Έλληνας που αγκαλιάζει την παγκοσμιότητα. Πλούσιος σε λέξεις και εκφράσεις με μοναδικό εργαλείο τη δημοτική γλώσσα «σμιλεύει» στίχους λεπτούς και ευαίσθητους. Ο Παλαμάς στάθηκε, μαζί με το Σολωμό, η πιο μεγάλη μορφή της νεοελληνικής λογοτεχνίας.

Η κηδεία του Κωστή Παλαμά

Πέθανε σε βαθιά γεράματα στις 27 Φεβρουαρίου του 1943 έπειτα από σοβαρή ασθένεια, 40 ημέρες μετά το θάνατο της συζύγου του (τον οποίο δεν είχε πληροφορηθεί επειδή και η δική του υγεία ήταν σε κρίσιμη κατάσταση). Η κηδεία του έμεινε ιστορική, καθώς μπροστά σε έκπληκτους Γερμανούς κατακτητές, χιλιάδες κόσμου τον συνόδευσαν στην τελευταία του κατοικία, στο Α’ νεκροταφείο Αθηνών, ψάλλοντας τον εθνικό ύμνο. Τη στιγμή που το φέρετρο κατεβαίνει στον τάφο, το έθνος ολόκληρο και κάτω από τις δολοφονικές κάνες των όπλων του κατακτητή ξεσπάει σε ένα χαιρετισμό αντίστασης. Εκείνη τη στιγμή, τη στερνή στιγμή, ένας ολόκληρος λαός ξαναβρίσκει την ιστορική του συνείδηση.

Ο Κωστής Παλαμάς γράφει

Ο Ολυμπιακός Ύμνος

Αρχαίο Πνεύμα αθάνατον, αγνέ πατέρα
του ωραίου, του μεγάλου και τ’ αληθινού,
κατέβα, φανερώσου κι άστραψε εδώ πέρα
στη δόξα της δικής σου γης και τ’ ουρανού.

Στο δρόμο και στο πάλεμα και στο λιθάρι,
στων ευγενών Αγώνων λάμψε την ορμή,
και με το αμάραντο στεφάνωσε κλωνάρι
και σιδερένιο πλάσε και άξιο το κορμί.

Κάμποι, βουνά και θάλασσες φέγγουν μαζί σου
σαν ένας λευκοπόρφυρος μέγας ναός.
Και τρέχει στο ναό εδώ προσκυνητής σου,
Αρχαίο Πνεύμ’ αθάνατο, κάθε λαός, κάθε λαός
Αρχαίο Πνεύμ’ αθάνατο, κάθε λαός.

Ποιητικό έργο

• Τραγούδια της πατρίδος μου (1886)
• Ύμνος εις την Αθηνάν (1889)
• Τα μάτια της ψυχής μου (1892)
• Ίαμβοι και ανάπαιστοι (1897)
• Ο Τάφος (1898)
• Οι χαιρετισμοί της Ηλιογέννητης (1900)
• Η ασάλευτη ζωή (1904)
• Ο Δωδεκάλογος του Γύφτου (1907)
• Η φλογέρα του Βασιλιά (1910)
• Οι καημοί της λιμνοθάλασσας (1912)
• Σατιρικά Γυμνάσματα (1912)
• Η πολιτεία και η μοναξιά (1912)
• Βωμοί (1915)
• Τα παράκαιρα (1919)
• Τα δεκατετράστιχα (1919)
• Οι πεντασύλλαβοι και Τα παθητικά κρυφομιλήματα- Οι λύκοι- Δυο λουλούδια από τα ξένα (1925)
• Δειλοί και σκληροί στίχοι (1928)
• Ο κύκλος των τετράστιχων (1929)
• Περάσματα και χαιρετισμοί (1931)
• Οι νύχτες του Φήμιου (1935)
• Βραδινή φωτιά (1944, μεταθανάτια έκδοση επιμελημένη από τον γιό του Λέανδρο)
• Η Κασσιανή

Πεζογραφικό έργο

Διηγήματα

• Ένας ψηφοφόρος, 1887.
• Το τέλος του ανεμόμυλου, 1887.
• Το σκολειό και το σπίτι, 1888.
• Παθήματα δικαστικού, 1888.
• Παλιό τραγούδι του νέου καιρού, 1890.
• Θάνατος Παλληκαριού, 1891.
• Το σπίτι του γραμματικού, 1891.
• Το μήνυμα, 1895.
• Φιλήμων και Βαύκις, 1895.
• Τα μάτια του Κουνάλα, 1897.
• Ευφορίων, 1898.
• Ο κερένιος άγγελος, 1899.
• Ένας άνθρωπος σ’ ένα χωριό, 1900.
• Πώς μεταμορφώθηκε ο Σάτυρος, 1900.
• Το σκάψιμο για το άγαλμα, 1900.
• Τα μάρμαρα, 1903.
• Αγάπη, 1917.

Θέατρο

• Τρισεύγενη, δράμα σε τέσσερα μέρη, 1902.

Κριτική-Δοκίμιο

Ήταν ένας από τους σημαντικότερους νεοέλληνες κριτικούς. Σε αυτόν οφείλεται η επανεκτίμηση του έργου των Ανδρέα Κάλβου, Διονυσίου Σολωμού, της Επτανησιακής Σχολής εν γένει, του Κώστα Κρυστάλλη και άλλων.

• Το έργο του Κρυστάλλη (1894),
• Σολωμός Η ζωή και το έργο του (1901)
• Γράμματα (2 τόμοι, 1904 – 1907)
• Ηρωικά πρόσωπα και κείμενα (1911)
• Τα πρώτα κριτικά (1913)
• Αριστοτέλης Βαλαωρίτης (1914)
• Βιζυηνός και Κρυστάλλης (1916)
• Ιούλιος Τυπάλδος (1916)
• Πως τραγουδούμε τον θάνατο της κόρης (1918)
• Πεζοί δρόμοι (3 τόμοι 1929 – 1933)
• Ο Γκαίτε στην Ελλάδα (1932)
• Τα χρόνια μου και τα χαρτιά μου 1ος τόμος (1933)
• Η ποιητική μου (1933)
• Πεζοί δρόμοι. Κάποιων νεκρών η ζωή (1934)
• Τα χρόνια μου και τα χαρτιά μου 2ος τόμος (1940).

Μεταφράσεις

• Β΄ Ολυμπιόνικος του Πινδάρου εφημ. «Εστία», 1896
• ΙΔ΄ Ολυμπιόνικος Πινδάρου, εφημ. «Ακρόπολις», 1896
• Πρόας ο Νικίου υπό Αντρέ Λωρί, έκδοση Διάπλασης των Παίδων, 1898.
• Η Ελένη της Σπάρτης του Αιμ. Βεράρεν 1906.
• Σημειώνεται ότι πρώτα έργα του Κωστή Παλαμά που μεταφράστηκαν στην αγγλική γλώσσα ήταν Η ασάλευτη ζωή, Η τρισεύγενη, ο Θάνατος παληκαριού και ακολούθησαν άλλα. Στη δε γαλλική γλώσσα πρώτα ήταν Ο τάφος, Ο Δωδεκάλογος του γύφτου, ο Θάνατος παλληκαριού κ.ά., ενώ πλείστα αποσπάσματα άλλων συλλογών μεταφράστηκαν σε διάφορες άλλες γλώσσες όπως στη γερμανική, ιταλική, ισπανική αραβική και τουρκική γλώσσα.

Διακρίσεις για τον Κωστή Παλαμά

• Ανακήρυξή του σε κορυφαίο πεζογράφο και έναν από τους τρεις κορυφαίους ποιητές όλων των εποχών.
• Δημιουργία μουσείου με το όνομά του.
• Δημιουργία ιδρύματος με το όνομά του.
• Σήμερα «τιμής ένεκεν» φέρεται αφιερωμένη στο όνομά του
• Βράβευση του με το Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών το 1925 από την ακαδημία Αθηνών της οποίας διορίστηκε μέλος το 1926, ενώ εξελέγη πρόεδρός της το 1930.
• Ήταν υποψήφιος για το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας 14 φορές (1926, 1927, 1928, 1929, 1930, 1931, 1932, 1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1938 και 1940). Ανάμεσα σε αυτούς που πρότειναν τον Παλαμά για το βραβείο υπήρξε και ο νικητής του 1916 Καρλ Γκούσταφ Βέρνερ φον Χάιντενσταμ, ο οποίος πρότεινε τον Παλαμά τρεις φορές (1928, 1930 και 1935).

Με πληροφορίες από: https://el.wikipedia.org/wiki/Κωστής_Παλαμάς